Το 2018 δεν υπήρξε μία ιδιαιτέρως γενναιόδωρη χρονιά για τις κινηματογραφικές αίθουσες. Η φετινή σοδειά ήταν από εκείνες που δεν πρόκειται να περάσουν στην ιστορία ως πλούσιες, ωστόσο είχε το μερίδιο της από αξιοσημείωτες στιγμές για κάθε σινεφίλ. Μεγαλεπήβολα πρότζεκτς που επιτέλους ολοκληρώθηκαν και εξαιρετικά ντεμπούτα που γεννούν υποσχέσεις για το μέλλον, λίγα πράγματα από τον μέινστριμ ποπ κινηματογράφο (όχι στα ταμεία, εκεί πάρτι!) και στο βάθος μία συζήτηση που γιγανώνεται περί τηλεοπτικοποίησης της κινηματογραφικής αρένας.
Για την παρακάτω διαλογή, ταινίες που στην Ελλάδα προβλήθηκαν αποκλειστικά σε οθόνη περιορισμένων ιντσών θεωρήθηκαν τηλεοπτικά και όχι κινηματογραφικά προϊόντα, ανεξαρτήτως ποιότητας. Ειδάλλως, το The Ballad of Buster Scruggs των αδερφών Κοέν (βλέπε παρακάτω φώτο) θα είχε εξασφαλισμένη την παρουσία της σε ιδιαιτέρως υψηλή θέση. Αλλά η προσήλωση στη σκοτεινή αίθουσα, έστω και αν φαντάζει αγώνας βαπτισμένος σε νερά οξείας γραφικότητας, παραμένει αποκλειστική προτεραιότητα.
Κατ’ αρχάς, η μεγαλύτερη απογοήτευση της σεζόν: Το Downsizing του αγαπημένου Αλεξάντερ Πέιν. Μία ταινία παραδομένη σε κοινοτοπίες που καταργούν οποιαδήποτε καινοτομία της πανέξυπνης αρχικής ιδέας. Μια πολιτική σάτιρα που ενώ έχει όλα τα φόντα να είναι αξιοσημείωτη καταλήγει να βαλτώνει από τον άκρατο διδακτισμό και την αδικαιολόγητα μεγάλη διάρκεια.
Στον αντίποδα, το πολύ καλά κρυμμένο διαμαντάκι της χρονιάς: μία ταινία που έτυχε απειροελάχιστης προσοχής από το φιλοθεάμον κοινό αλλά αξίζει να την ανακαλύψει κανείς είναι το Mountain της Τζένιφερ Πίντομ (βλέπε παρακάτω φώτο). Με μουσική επένδυση από της ορχήστρα από την Australian Chamber Orchestra και αφηγητή τον καταπληκτικό Γουίλεμ Νταφό, το καθηλωτικό ντοκιμαντέρ της Αυστραλής δημιουργού ταξιδεύει τον θεατή σε μερικές από τις υψηλότερες κορυφές του πλανήτη αλλά κυρίως σε εκείνη την ανεξάντλητη, σχεδόν θρησκευτικής διάστασης, εσωτερική ανάγκη για αναζήτηση της υπερβατικής φυσικής ομορφιάς με οποιοδήποτε κόστος.
Ακολουθεί μία δεκάδα ταινιών που κατά τη γνώμη του γράφοντος σημάδεψαν το 2018.
10) The House that Jack Built, του Λαρς φον Τρίερ
Είναι απολύτως βέβαιο πως θα μπορούσε κανείς να βρει πολλές αρτιότερες ταινίες από τη συγκεκριμένη για να συμπεριλάβει σε μία δεκάδα. Ωστόσο, με τούτο εδώ το φιλμικό ψυχορράγημα ο τρομερός Δανός εκθέτει ανεπανόρθωτα εαυτόν μπροστά στα μάτια του κοινού, εγκαταλείποντας την ασφάλεια της αυταρέσκειάς του. Σαν μία προβοκάτσια που επιστρέφει στην πηγή της.
9) Climax, του Γκασπάρ Νοέ
Αυτό και αν ήταν έκπληξη. Ο Γκασπάρ Νοέ με πρωτοφανή συνοχή και συγκέντρωση. Διεστραμμένη ανάγνωση μίας πιο διεστραμμένης φιλοσοφίας ζωής. Άκρατος ατομικισμός, αυτοκαταστροφική ψευδαίσθηση ελευθερίας και στο βάθος ένα θηρίο ανήμερο, ικανό ανά πάσα στιγμή για τη μεγαλύτερη κτηνωδία
8) The Man who Killed Don Quixote, του Τέρι Γκίλιαμ
Μία πύρρειος νίκη του ιδεαλισμού σε βάρος του κυνισμού, σε μία εποχή που ο δεύτερος κυριαρχεί κατά κράτος. Το έργο ζωή του τιτάνα Γκίλιαμ είναι μία αυτοβιογραφική εξτραβαγκάντζα και συνάμα μία σπουδαία ευκαιρία για κατάδυση στα απύθμενα βάθη του δημιουργικού πνεύματος του Αμερικανού. Ενός Δον Κιχώτη της πραγματικότητας ανάμεσα σε γίγαντες και ανεμόμυλους στην πιο προσωπική στιγμή του.
7) The Guilty, του Γκούσταβ Μέλερ
Η πρώτη ταινία του Δανού δημιουργού είναι ένα σπουδαίο θρίλερ δωματίου, με ένα σπάνιο ερμηνευτικό tour de force από τον Γιάκομπ Σέντεργκρεν. Ένας αστυνομικός που προσπαθεί να αποσοβήσει μία απαγωγή δια τηλεφώνου. Μία εναργής έκθεση της αιώνιας προβληματικής σχετικά με τη φύση της ενοχής, με τη σιγή πιο εκκωφαντική και από τη δυνατότερη κραυγή.
6) Dogman, του Ματέο Γκαρόνε
Διαμάντι λαμπρό ενός είδους που διασώζει το ιταλικό σινεμά από την εξαντλητική έλλειψη έμπνευσης που βιώνει τα τελευταία χρόνια. Ένα ανθρωπάκι παλεύει για μία ανάσα ανάμεσα στις αποπνικτικές εκδηλώσεις βίας που κατακλύζουν τη ζωή του. Μία ιστορία τρομοκρατίας με την ετυμολογική του όρου έννοια και μία ακόμα σπουδαία ερμηνεία από τον Μαρτσέλο Φόντε στο ρόλο ενός λιλιπούτειου τύπου μεταξύ γιγάντων.
5) Shoplifters, του Χιροκάζου Κόρε-έντα
Οικογένεια είναι εκεί που μπορεί κανείς να βρει αγάπη άνευ όρων. Κι ας αποτελείται από ανθρώπους γεμάτους ψεγάδια. Κι ας τον καλεί μαζί της στο περιθώριο. Κι ας αδυνατεί να ονομάσει τις σχέσεις που περιλαμβάνει με τα παραδοσιακά ονόματα. Όσο κρύβει ένα χάδι και ένα καταφύγιο από το σκοτάδι των ανθρώπων, δικαιούται να κουβαλά το χαρακτηρισμό αυτό. Ο Κεν Λόουτς συναντά τον Γιασουχίρο Οζού σε έναν από τους πιο αξιομνημόνευτους πρόσφατους νικητές των Καννών.
4) I Do Not Care If We Go Down in History as Barbarians (προβλήθηκε μόνο στο 59o Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης) / The Dead Nation (προβλήθηκε μόνο στο 20ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης), αμφότερα του Ράντου Ζούντε
«Ο αγώνας του ανθρώπου ενάντια στην εξουσία είναι ο αγώνας της μνήμης ενάντια στη λήθη». Μέσα σε αυτά τα λόγια του Μίλαν Κούντερα συναντά κανείς τη σπουδαία κινηματογραφική δημιουργία του Ρουμάνου δημιουργού για τη φετινή χρονιά. Ένα ντοκιμαντέρ και μία ταινία μυθοπλασίας που καλούν την ίδια την Τέχνη σε έναν ανένδοτο αγώνα ενάντια στη φθορά της συλλογικής μνήμης. Οι Βάρβαροι του Ζούντε αποδεικνύουν ότι η καλλιτεχνική δημιουργία μπορεί να επιβιώσει ακόμα και μετά από ένα Άουσβιτς, αρκεί να μην χρησιμοποιείται για να εξαφανίσει σκεπάσει την κτηνωδία.
3) Three Billboards outside Ebbing, Missouri, του Μάρτιν ΜακΝτόνα
Ο Ιρλανδός δημιουργός αιχμάλωτισε την έννοια της βίας στην αμερικανική περιφέρεια υποδειγματικά. Με νότες από αδερφούς Κοέν και μία αφτιασίδωτη τρυφερότητα, ο ΜακΝτόνα μιλάει για τσακισμένες ζωές, επενδύει στη συγκρουσιακή συνθήκη γιατί τη βλέπει ως προϋπόθεση της οικοδόμησης μίας επανεκκίνησης. Όταν οι συντεταγμένες αρχές της κοινωνίας αδυνατούν να παράσχουν τη λύση, ο τραυματισμένος άνθρωπος πρέπει να ψάξει να τη βρει μέσα στην ψυχή του. Και το βάθος της θα εκπλήξει ακόμα και τον ίδιο.
2) Phantom Thread, του Πολ Τόμας Άντερσον
Ίσως η πιο πλήρης αποτύπωση της κινηματογραφικής εμμονής στη λεπτομέρεια που έχει γνωρίσει ο κινηματογράφος τον 21ο αιώνα. Μέσα στο λεπτοκεντημένο κομψοτέχνημα του Πολ Τόμας Άντερσον, που περιλαμβάνει απολαυστικές δόσεις ειρωνείας, κυριαρχεί η αποδόμηση. Αρχικά, μίας κοινωνικής τάξης που στερείται ψυχής. Έπειτα, ενός ερωτικού συναισθήματος που δεν τρέφεται από τη αγάπη και την αμοιβαία θυσία αλλά από την αέναη μάχη των δύο μερών. Τέλος, ενός Οίκου που απορρυθμίζεται επειδή έχει μάθει να λειτουργεί αποκλειστικά στην εντέλεια.
1) Roma, του Αλφόνσο Κουαρόν
Η ίδρυση μίας νέας κινηματογραφικής γλώσσας, που δεν περιορίζεται στην φορμαλιστική εφευρετικότητα. Ονειρικό ταξίδι στις αναμνήσεις του δημιουργού από το Μεξικό του 1970, δίχως την επίγευση της φθηνής επίθεσης νοσταλγίας. Ωδή στην ανεξάντλητη γυναικεία, χωρίς να υπαγορεύεται από δημοφιλή πρόσφατα θέσφατα. Μικρές, φευγαλέες στιγμές που χωρούν την ιστορία ολόκληρης της ζωής. Μία κατάθεση ψυχής, ο συναισθηματικός πλούτος της οποίας δε στερείται τίποτα για χάρη της περφεξιονιστικής διάθεσης του Κουαρόν. Ένας θρίαμβος του κινηματογράφου, με διανομέα μία τηλεοπτική πλατφόρμα.
Η δεκάδα ίσως να ήταν διαφορετική αν είχαν ληφθεί υπόψη οι παρακάτω ταινίες:
α. The Farthest, του Έμερ Ρέινολντς
β. Peterloo, του Μάικ Λι
γ. Thelma, του Γιόακιμ Τρίερ
