Tου Ηλία Σαπανίδη
Σκηνοθεσία: Ζαν-Πιερ Μέλβιλ
Πρωταγωνιστούν: Χαουαρντ Βερνον, Νικολ Στεφαν, Ζαν-Μαρί Ρομπέν
Διάρκεια: 88′
Βρισκόμαστε κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, σε ένα μικρό χωριό στην Γάλλια, όπου ένας ηλικιωμένος Γάλλος και η ανίψια του αναγκάζονται να φιλοξενήσουν ένα Γερμανό αξιωματικό στο σπίτι τους. Ο μονός τρόπος με τον οποίο μπορούν να του αντισταθούν είναι απλός κι αποφασιστικός: να παραμείνουν απολύτως σιωπηλοί. Πρόκειται για την πρώτη ταινία του μεγάλου Ζαν Πιερ Μέλβιλ, ο όποιος μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη το ομότιτλο μυθιστόρημα του Ζαν Μπρυλέρ, ένα μυθιστόρημα που θεωρήθηκε από πολλούς ως ακατάλληλο για τη μεγάλη οθόνη, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι μονάχα ένας πρωταγωνιστής ομιλεί, αλλά και εξαιτίας των περιορισμένων σκηνικών δράσης. Βλέποντας πάντως την ταινία, μου έρχεται στο μυαλό μια φράση του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, σε μια συνέντευξη του. Καμία φορά πρέπει να ακούσεις την εικόνα και να δεις τον ήχο.
Πράγματι στη Σιωπή της θάλασσας, κάθε παραμικρή κίνηση, κάθε μειδίαμα, κάθε ήχος που δεν βγαίνει από ανθρώπινα χείλη (όπως η στιγμή όπου ο αξιωματικός παίζει αρμόνιο), αποκτά το δικό της νόημα. Η πρώτη φορά που εμφανίζεται στην οθόνη ο Γερμανός αξιωματικός, το σκοτάδι τον περιβάλλει και ο ίδιος δεσπόζει καταμεσής του κάδρου, σκοτεινός αλλά και επιβλητικός, σαν ένας άλλος Κόμης Δράκουλας. Καθώς ξεδιπλώνονται όμως οι ατελείωτοι μονόλογοί του, αντιλαμβάνεται κάνεις ότι δεν είναι σκοπός του σκηνοθέτη να απεικονίσει τους Γερμανούς σαν τέρατα, αλλά να αποκαλυφθεί η ανθρωπινή πλευρά του εχθρού. Κάθε λέξη και κίνηση αποκτά ξεχωριστή σημασία, καθώς, μέσα σε αυτό το λιτό σκηνικό σιωπής, επαφίεται σε εμάς να αποκωδικοποιήσουμε όχι μόνο αυτά που ακούμε, αλλά κυρίως αυτά που δεν ακούμε. Διότι η σιωπή καμία φορά μπορεί να είναι πιο εκκωφαντική από τις λέξεις.
Συμφώνα με τα λεγόμενα του ιδίου του Μελβίλ, σε καμία από τις ταινίες του δεν ήθελε να περάσει κάποιο βαθύ μήνυμα ή να πάρει πολιτική θέση. Αντιθέτως, πιο πολύ τον ενδιέφερε η αλληλεπίδραση των χαρακτήρων σε μια συγκεκριμένη και ιδιάζουσα κατάσταση. Ενώ στην αρχή υπάρχει μια εύλογη απαξίωση προς το πρόσωπο του Γερμανού αξιωματικού από τη γαλλική πλευρά, ο αρχικός εχθρός αρχίζει σταδιακά να κερδίζει τη θέση του σε αυτό το μικρό σπιτικό, με σημείο κορύφωσης τη στιγμή όπου η σιωπή θα σπάσει προσωρινά.
Ένα κομβικό σημείο, όπου αμφότερες οι πλευρές ίσως και να συνειδητοποιούν ότι αυτά που τους χωρίζουν δεν έχουν καμία αξία μπροστά στις έννοιες της αξιοπρεπείας και της ανθρωπιάς. Το απομονωμένο σπιτικό, που είναι και το κέντρο όλου του σύμπαντος της ταινίας, δεν γεννά απλώς ένα κλειστοφοβικό κλίμα, αλλά επιτείνει την αίσθηση ότι και οι δυο πλευρές του φάσματος βρίσκονται παγιδευμένες, η καθεμία με με τον δικό της τρόπο, καταδικασμένες από την αμείλικτη πραγματικότητα της εποχής τους.
