Σκηνοθεσία: Ζαν-Πιερ Μελβίλ
Παίζουν: Ζαν-Πολ Μπελμοντό, Σερζ Ρετζιανί
Διάρκεια: 108′
O κόσμος του Ζαν-Πιερ Μελβίλ είναι αυθύπαρκτος και αυτάρκης. Αυστηρά προσδιορισμένος ως προς τους κώδικες, τις αξίες και τα τελετουργικά του, εντούτοις σε καμία περίπτωση περιχαρακωμένος στο περιθώριο. Οι ήρωές του δεν ήταν εξοστρακισμένοι από την κοινωνία, καθότι εξ ορισμού δεν την αντιλαμβάνονταν καν ως κυρίαρχη δομή. Δεν βίωναν κάποιο πένθος απόρριψης από τη φυσιολογική ζωή.
Δεν λαχταρούσαν να απεκδυθούν το δέρμα τους, δεν υπέμεναν τη μοναχική ανηφόρα ενός αντιρρησία. Οι ταινίες του Μελβίλ και το σύμπαν στο οποίο κατοικούσαν κατακτούσαν κάθε διαθέσιμη σπιθαμή του κάδρου. Οτιδήποτε δεν συμβάδιζε με τον δικό τους ρυθμό, αυτόματα εξοβελιζόταν, εξαφανιζόταν, γινόταν αόρατο, σαν αέρος κοπανιστός. Οι ταινίες του Μελβίλ δεν πάσχιζαν να ξετρυπώσουν έναν αθέατο κόσμο. Αντιθέτως, προσάρμοζαν τον κόσμο στις δικές τους προδιαγραφές.
Το μελβιλικό Παρίσι δεν διαθέτει μπερέδες, μπαγκέτες και καμβάδες, δεν ερωτοτροπεί στον Σηκουάνα, δεν ζωγραφίζει πορτρέτα στη Μονμάρτρη, δεν αμπελοφιλοσοφεί στο Καρτιέ Λατάν. Το μελβιλικό Παρίσι έχει ζόρικους τύπους που βγαίνουν φουριόζοι και απελπισμένοι από αμάξια ειδικά φτιαγμένα για ζόρικους τύπους, μπαίνουν σκυφτοί σε καταγώγια, ξοδεύονται αλύπητα σε ένα αναπόδραστο παιχνίδι ματαιότητας, αλυχτούν σιωπηλά, διορθώνουν ευλαβικά τον γιακά και τον γείσο του καπέλου τους, προτού ριχτούν ολόψυχα στον θάνατο.
Οι άνθρωποι της ημέρας, της νομιμότητας και του μέσου σφυγμού κρύβονται τρομαγμένοι, κάνοντας χώρο στις ανθρώπινες σκιές που ακολουθούν από απόσταση αναπνοής άλλες σκιές, σε ένα παιχνίδι όπου δεν ξεχωρίζει ο σκάρτος από τον ενάρετο, γιατί όλοι οι ρόλοι είναι διαθέσιμοι για τους πάντες. Σε αυτό το παιχνίδι οι παίκτες δεν μοχθούν για τη νίκη, αλλά αγωνίζονται μέχρι τέλους επειδή δεν υπάρχει τίποτα άλλο, τίποτα πιο υποσχόμενο και θελκτικό.
Λίγο πριν το φινάλε, ο πρωταγωνιστής Ζαν-Πολ Μπελμοντό, για τον οποίο έχουμε πειστεί (;) πως ανήκει στην επαίσχυντη κατηγορία του χαφιέ, ανατρέχει σε όλα είχε ξεστομίσει καθόλη τη διάρκεια της ταινίας. Και ξάφνου, τίποτα δεν μοιάζει ξεκάθαρο και προφανές. Τα πάντα είναι διαπραγματεύσιμα και υπόκεινται σε αναθεώρηση. Τα κίνητρά του, οι πράξεις και οι παραλείψεις του, οι πληγές και οι σκοποί του.
Ακόμη όμως και μετά τη συγχυσμένη του εξομολόγηση, είναι πραγματικά δύσκολο να αποφανθούμε αν μπορούμε να πιστέψουμε κατά γράμμα τα λεγόμενά του. Ο σκηνοθέτης μας έχει παραπλανήσει; Μας έχει παίξει ένα πονηρό παιχνίδι, αφήνοντάς μας στο έλεος της αναπάντητης απορίας; Το κάθε άλλο, όλα ήταν κρυστάλλινα καθαρά, παρά το μισοσκόταδο που τυλίγει την εικόνα. Η εμπλοκή μας σε αυτό το παιχνίδι χωρίς τερματισμό και δίχως νικητή προϋποθέτει μια άλλου τύπου κατανόηση.
Πλέον, δεν έχει σημασία ούτε το τι ακριβώς συνέβη, ούτε το πώς καταλήξαμε σε αυτό τον βάλτο. Το μόνο που μετρά είναι ότι τα πάντα κύλησαν σε ένα καθεστώς αναπόφευκτου πνιγμού. Ακόμη και οι περιβόητοι κώδικες, όταν μένουν τόσο ερμητικά επτασφράγιστοι και μυστικοί, σε τι ωφελούν άραγε, αναρωτιέται σχεδόν φωναχτά ο JPM. Σπανίως συναντά κανείς σκηνοθέτες που να κατέχουν σε τόσο υψηλό βαθμό τη λεπτή κι ευγενή τέχνη της αυτό-υπονόμευσης.
Στον τελικό απολογισμό, ο ντουνιάς έχει γεμίσει με πτώματα για όλους τους λανθασμένους λόγους, μια συνθήκη δηλαδή εξ ορισμού σωστή -ή τέλος πάντων νομοτελειακή και ολότελα φυσικά- σε ένα κλειστό κύκλωμα που δεν αναγνωρίζει τις έννοιες της μετάνοιας και των καλών προθέσεων. Κι όλα αυτά, αναλογιστείτε, χωρίς εν τέλει να γνωρίζουμε ποια ήταν η αλήθεια. Όλα είναι σύγχυση, όλα είναι νέφος, ακόμη κι αν παλέψεις να γυρίσεις προς τα πίσω για να εντοπίσεις το λάθος, θα χάσεις τον εαυτό σου σε αυτό τον θολό δαίδαλο. Στον κόσμο του Le Doulos, ούτε καν ο χαμένος δεν τα παίρνει όλα. Κανείς δεν δικαιούταν σε καμία στιγμή το οτιδήποτε.
