Σκηνοθεσία: James Ponsoldt
Με τους: Emma Watson, Tom Hanks, John Boyega, Karel Gillan, Ellar Coltrane
Διάρκεια: 110′
Τι σχέση έχει ο σκηνοθέτης της ταινίας James Ponsoldt με τους –διαλυμένους πλέον– R.E.M.; Κατάγονται από την Αθήνα… της Γεωργίας! Ή, για να το κάνουμε λιανά, από την πόλη Athens της αμερικάνικης πολιτείας της Georgia! Ο γεννημένος το 1978 σκηνοθέτης διαθέτει μια πολύ ενδιαφέρουσα φιλμογραφία, που περιλαμβάνει τις εξής ταινίες: «Off the Black» (2006), «Μεθυσμένοι από έρωτα» (Smashed, 2012), «Ονειρεμένο τώρα» (The Spectacular Now, 2013), «Τέλος διαδρομής» (The End of the Tour, 2015) και τώρα «Ο κύκλος» (The Circle, 2017). Η επόμενη ταινία του θα ονομάζεται «Wild City» και θα τη γυρίσει για την Disney. Άλλος ένας ανεξάρτητος κινηματογραφιστής που μπαίνει στο σύστημα, καθώς το σύστημα βλέπει σε αυτόν… κέρδη!
Το σενάριο τούτης της ταινίας βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Dave Eggers, το οποίο εκδόθηκε στις ΗΠΑ τον Οκτώβριο του 2013. Στη χώρα μας κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κέδρος». Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι πως αυτή είναι η δεύτερη ταινία, που βασίζεται σε βιβλίο του Eggers, στην οποία πρωταγωνιστεί ο Tom Hanks! Η προηγούμενη ήταν το «Ένα ολόγραμμα για τον βασιλιά» (A Hologram for the King, 2016) του Tom Tykwer.
Ε, λοιπόν, η ταινία του Tykwer μπορεί να μην ασχολείται με τα σπουδαία πράγματα με τα οποία ασχολείται τούτη η ταινία, αλλά είναι απείρως καλύτερη! Προφανώς, ο Tykwer είναι καλύτερος σκηνοθέτης από τον Ponsoldt. Αν και, οφείλουμε να το ομολογήσουμε, το «Τέλος διαδρομής» ήταν μία από τις πλέον απροσδόκητες και συγκινητικές ταινίες της περασμένης σεζόν. Εδώ, κάτι πήγε στραβά…
Η Μέι είναι μια νεαρή κοπέλα, που προσπαθεί να τη βγάλει καθαρή οικονομικά στο δύσκολο σύγχρονο οικονομικό περιβάλλον. Εργάζεται στο τμήμα τηλεφωνικής εξυπηρέτησης ενός οργανισμού ύδατος ελπίζοντας για κάτι καλύτερο. Και εξαιτίας της φίλης της, της Άνι, προσλαμβάνεται στη μεγαλύτερη και πιο ισχυρή εταιρία Τεχνολογίας και Social Media στον κόσμο, ονόματι «Ο Κύκλος»! Για τη Μέι, αυτή είναι η ευκαιρία της ζωής της. Είναι και ιδεαλίστρια αλλά και φιλόδοξη.
Όταν βλέπει τα καλά που της προσφέρει η εταιρία, μεταξύ των οποίων και δωρεάν υποστηρικτική θεραπεία (που είναι πανάκριβη) για τον πατέρα της, ο οποίος πάσχει από σκλήρυνση κατά πλάκας, ο ιδεαλισμός της Μέι υποχωρεί και τη θέση του παίρνει η υποταγή στις επιδιώξεις της εταιρίας. Τόσο, που δέχεται να γίνει το κεντρικό πρόσωπο μιας καμπάνιας της εταιρίας, μέσω της οποίας προμοτάρεται η άρση της ιδιωτικότητας υπέρ της απόλυτης διαφάνειας! Δέχεται να φοράει επάνω της μια κάμερα μέσω της οποίας να καταγράφεται η ζωή της (σχεδόν) 24 ώρες το 24ωρο! Θα μείνει κάποιο ίχνος αντίστασης μέσα στη Μέι; Θα επηρεαστεί από έναν συνάδελφό της, ο οποίος της επισημαίνει τους κινδύνους πίσω από τις επιδιώξεις του «Κύκλου»; Πώς θα αντιδράσει απέναντι στον παιδικό της φίλο, που καταλαβαίνει πως κάτι πάει στραβά;
Κοίτα να δεις τώρα πώς μπορείς να την πατήσεις έχοντας τις καλύτερες προθέσεις! Ο Ponsoldt –αν κατάλαβα καλά, γιατί έχει ένα θέμα ασαφών καλλιτεχνικών και ιδεολογικών προθέσεων η ταινία– θέλησε να γυρίσει μια ταινία καταγγελίας. Να καταγγείλει μια διαρκώς διογκούμενη τάση που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με την οποία εκτιθέμεθα οικειοθελώς, βγάζοντας τα εσώψυχά μας, κι όχι μόνον, σε κοινή (διαδικτυακή) θέα!
Στο facebook πχ για λίγα like μπορούμε εν δυνάμει να γίνουμε βορά των ορέξεων μεγάλων εταιριών, που θέλουν να πουλήσουν τα προϊόντα τους. Κι άντε, αυτό μπορείς να πεις ότι είναι και θεμιτό: σε συνθήκες καπιταλισμού ζούμε. Όλα είναι για πούλημα. Αλλά τέτοιο ξεβράκωμα σε κοινή θέα; Τόση ηθελημένη κι όχι εξαναγκασμένη απεμπόλιση της ιδιωτικότητας; Δεν ελλοχεύει κινδύνους; Εννοείται πως ναι.
Για να ξεφύγουμε λίγο από την ταινία, όμως, καθετί που δίνεται στα χέρια της ανθρωπότητας ως τεχνολογική πρόοδος, καθετί που βελτιώνει τη ζωή μας, κάθε τέτοιο εργαλείο λοιπόν, δεν μπορεί να ακολουθήσει μανιχαϊστικές λογικές τύπου «καλού» και «κακού». Προφανώς. Όχι, το εργαλείο έχει τις συνέπειές του ανάλογα με το πώς το χρησιμοποιείς. Επιστροφή στην ταινία. Το πρόβλημά της είναι ο κεντρικός της ήρωας, η Μέι. Έτσι όπως είναι σκιαγραφημένη από το σενάριο. Κι έτσι όπως την υποδύεται η Emma Watson. Οι υπόλοιποι χαρακτήρες δεν έχουν βάθος και παίζουν το ρόλο μονοδιάστατων κλισέ: προκάτ κατασκευάσματα με τα οποία συνδιαλέγεται η Μέι.
Από τη μία μεριά της κλίμακας βρίσκεται ο τεχνοφοβικός Μέρσερ (στο ρόλο ο Ellar Coltrane από το «Boyhood»), που αποκηρύσσει ουσιαστικά τη σύγχρονη ηλεκτρονική πραγματικότητα. Από κοντά και οι γονείς της Μέι (τους υποδύονται ο Bill Paxton και η Glenne Headly, στους τελευταίους ρόλους της ζωής τους, μιας που έχουν και οι δύο πλέον αποχαιρετίσει τον μάταιο τούτο κόσμο): δεν τρελαίνονται με την τεχνολογία, τη χρησιμοποιούν όσο τους βοηθάει (μέσω Skype ή κάτι παρεμφερούς επικοινωνούν με την κόρη τους) αλλά όταν καταλαβαίνουν ότι απειλείται η ιδιωτικότητά τους, έχουν τη σύνεση να χτυπήσουν τον κώδωνα του κινδύνου και να προσπαθήσουν να συνεφέρουν τη Μέι.
Στην άλλη πλευρά της κλίμακας βρίσκονται τα αφεντικά του «Κύκλου»: ο εμφανής (τον υποδύεται ο Tom Hanks) και ο αφανής (τον υποδύεται ο Patton Oswalt). Είναι οι… κακοί της ιστορίας. Αν και μόνο στο φινάλε της ταινίας σκιαγραφούνται ως τέτοιοι. Κατά τα άλλα, παρουσιάζονται λίγο σαν οραματιστές τύπου Bill Gates και Steve Jobs, που θέλουν το καλό της ανθρωπότητας, αλλά και της τσέπης τους – big deal! Που μέσω εμφύτευσης τσιπ στα κόκαλα μωρών (!) θα μπορούν να το σώσουν από πιθανούς παιδεραστές! Εσείς δεν θα δεχόσασταν να τοποθετηθεί αυτό το τσιπ στο μωρό σας;
Εννοείται πως στη μέση της κλίμακας βρίσκονται οι χιλιάδες (!) εργαζόμενοι στον «Κύκλο», οι οποίοι κλασικά όπως σε όλες τις ταινίες, παρουσιάζονται ως ασπόνδυλα, άβουλα όντα, που καταπίνουν αμασητί την παραμύθα. Για επεκτείνετέ το τώρα όλο αυτό: στη μέση είμαστε όλοι εμείς οι θεατές! Χωρίς καμία αντίσταση, χωρίς καν έναν μικρό αναστοχασμό, χωρίς ίχνος αμφισβήτησης της πολιτικής της εταιρίας! Ναι, ας αναγκάσουμε τους χρήστες του «Κύκλου» να ψηφίζουν αναγκαστικά στις εκλογές! Άμεση και εντελώς αντιπροσωπευτική δημοκρατία! 100%. Εδώ λοιπόν ελλοχεύει ο φασισμός.
Μια χαρά, άξια η καταγγελία. Αλλά ερχόμαστε στη Μέι. Τι είναι αυτό το κορίτσι; Τι πρεσβεύει; Την τρομάζει ο ολοκληρωτισμός του πράγματος; Ε, τότε γιατί δέχεται να συμμετάσχει; Και δεν «φταίνε» μόνο τα λεφτά. Σε κάποια στιγμή διατυπώνει ιδέες περισσότερο… φασιστικές από τα ίδια τα αφεντικά της! Έχει σχέδιο να τους ξεσκεπάσει; Άτσαλα, κάτι τέτοιο αφήνεται να εννοειθεί στο φινάλε. Αλλά πριν από αυτό και πάλι η Μέι συμμετέχει εν πλήρη γνώση, σε ένα «παιχνίδι» που στοιχίζει τη ζωή σε ένα αγαπημένο της πρόσωπο! Προβλήματα προκαλεί, επίσης, και το υποτιθέμενα ανοιχτό φινάλε, που είναι και πάλι ανοιχτό στις χειρότερες των ερμηνειών.
Εκπέποντας περισσότερο αμηχανία και βιασύνη, παρά αφήνοντας τους θεατές και καλά να αποφασίσουν, ενώ και το μοντάζ καταλήγει κι αυτό με τη σειρά του προβληματικό. Η δε Watson απογοητευέι στον ρόλο της Μέι, αλλά, για να της δώσουμε κι ένα ελαφρυντικό, μάλλον δεν είχε την κατάλληλη σκηνοθετική καθοδήγηση. Και σίγουρα δεν είχε στη διάθεσή της ένα δυνατό και καλογραμμένο σενάριο για να την υποστηρίξει… Κάτι ήθελε να μας πει ο «Κύκλος» αλλά το νόημα εγκλωβίστηκε στο χώρο που περικλείει η συνεχής κλειστή γραμμή του. Κρίμα.
* Αναδημοσίευση από MoviesLtd
