Ο κώδικας της αιδούς, «Κώδικας Χόλιγουντ»
Ως προμετωπίδα του κώδικα Hays, υπογεγραμμένη το 1920 από τρεις πουριτανούς αξιωματούχους, τον αιδεσιμότατο Daniel Lord, τον Martin Quigley και τον περίφημο Will. H. Hays, αναγράφεται μια φράση του Ευαγγελιστή Ματθαίου, σαφέστερή της δε γίνεται: “αν το χέρι σας είναι αντικείμενο σκανδάλου, κόψτε το”. Γεμάτοι προειδοποιητικές προσταγές που καταρτίζονται και απευθύνονται στους παραγωγούς και τους κινηματογραφιστές, αυτοί οι χολιγουντιανοί νόμοι παρεμβαίνουν στην ηθική των ταινιών για να ελαφρύνουν τη βαριά ατμόσφαιρα που είχε δημιουργηθεί σ’αυτό το νέο περιβάλλον του κινηματογράφου, που τόσο φαινόταν να γοητεύεται από τα σκάνδαλα.
Όλοι οι κανόνες του κώδικα σχετίζονται με τις αλληλεπιδράσεις που θα μπορούσαν να υπάρξουν ανάμεσα στις ταινίες και τα ήθη των θεατών. Θέτουν υπό ορισμένους όρους αναπαράστασης τη συμπεριφορά των ηθοποιών, τη στάση του σώματός τους και και τη διαγωγή των ηρώων, και προσπαθούν να εξαλείψουν οτιδήποτε -από το σενάριο μέχρι την τελική ταινία- θα μπορούσε να προσβάλει τα χρηστά ήθη και να σοκάρει το κοινό. Ο κώδικας επικεντρώνεται σε τρεις γενικές αρχές που ακολουθούνται από μια παράθεση των επιδιωκόμενων στόχων. Αυτός ο αποκρουστικός κανονισμός -γεμάτος ρατσιστικά και σεξιστικά στοιχεία- αποτελείται από παραγράφους που επιμένουν, με τη σειρά και κατ’ αποκλειστικότητα, σε ό,τι αφορά στην αναπαράσταση των ακροτήτων των κινηματογραφικών ηρώων, σε ό,τι κάνουν (ΕΓΚΛΗΜΑ, ΣΕΞ), προφέρουν (ΒΛΑΣΦΗΜΙΕΣ) και ερμηνεύουν (ΧΟΡΟΣ). Εν κατακλείδι, παρατίθενται ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ που αφορούν στην κινηματογραφική αφήγηση.
Είκοσι τέσσερα χρόνια μετά, το πνεύμα των κυβερνώντων στο θέμα αυτό δεν έχει αλλάξει καθόλου. Μια απρόσμενη θετική συνέπεια: αυτή η εξαντλητική παράθεση ρητών προσταγών διαμόρφωσε ένα δίκτυο περιορισμών που ενέπνευσε ιδιαίτερα τους μεγάλους κινηματογραφιστές. Θεσπίζοντας αυτή την αυθαίρετη και συμβατική επιλογή των όσων μπορούσαν να μεταφερθούν στην οθόνη και όσων έπρεπε να αποφεύγονται, ο «κώδικας Hays» δίνει στις ταινίες μια θέση εκτός της αληθινής ζωής. Το χολιγουντιανό σινεμά κέρδισε ένα στοιχείο αφηρημένης έννοιας στην οθόνη, κι ένα πιο συναρπαστικό εκτός πεδίου.
Ο «Κώδικας Hays», όπως συντάχθηκε:
ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ
- Απαγορεύεται να γυρίζονται ταινίες που θα μπορούσαν να χαμηλώσουν το ηθικό των θεατών. Επίσης, ποτέ δεν πρέπει να παρακινείται ο θεατής να πάρει το μέρος του εγκληματία, του κακού, του αμαρτωλού.
- Οι διάφοροι τρόποι ζωής που περιγράφονται σε μια ταινία θα είναι ακριβείς, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες απαιτήσεις του δράματος και του θεάματος.
- Ο νόμος, φυσικός ή ανθρώπινος, δεν θα γελοιοποιείται και η συμπάθεια του κοινού δεν θα κατευθύνεται προς όσους την παραβιάζουν.
ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ
- Ο φόνος
- Ο τρόπος διάπραξης του φόνου θα πρέπει να παρουσιάζεται κατά τρόπο που να μην υποκινεί τη μίμηση.
- Δεν θα δείχνονται λεπτομέρεις άγριων δολοφονιών.
- Η εκδίκηση στις μέρες μας δεν θα πρέπει να δικαιολογείται.
- Οι μέθοδοι των εγκληματιών δεν πρέπει να παρουσιάζονται με ακρίβεια.
- Οι τεχνικές της κλοπής, της διάρρηξης, της παραβίασης των χρηματοκιβωτίων και της ανατίναξης τραίνων, ορυχείων και κτιρίων με δυναμίτιδα, δεν πρέπει να παρουσιάζονται λεπτομερώς.
- Οι ίδιες προφυλάξεις πρέπει να λαμβάνονται και όσον αφορά τον εμπρησμό.
- Η χρήση των πυροβόλων όπλων πρέπει να περιορίζεται όσο το δυνατόν περισσότερο.
- Η τεχνική του λαθρεμπορίου δεν θα εκτίθεται λεπτομερώς.
- Η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών καθώς και η χρήση τους δεν θα δείχνεται δε καμία ταινία.
- Πέρα από τις απαιτήσεις της πλοκής και της σκιαγράφησης των χαρακτήρων, δεν θα περιλαμβάνεται καθόλου το αλκοόλ στη ζωή των αμερικανών πολιτών.
ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ
Πρέπει να διατηρείται η ιερότητα του θεσμού του γάμου και της οικογενειακής εστίας. Οι ταινίες δεν θα αφήνουν να υπονοηθεί ότι οι άσεμνες μορφές σεξουαλικής σχέσης είναι φαινόμενο συχνό ή αποδεκτό.
- Η μοιχεία και κάθε παράνομη σεξουαλική συμπεριφορά, που ορισμένες φορές αποτελούν απαραίτητο στοιχείο της πλοκής, δεν πρέπει να περιγράφονται λεπτομερώς, ούτε να δικαιολογούνται ή να παρουσιάζονται με ελκυστικό τρόπο.
- Σκηνές πάθους.
- Δεν πρέπει να εισάγονται στην πλοκή παρά μόνο αν είναι αναπόφευκτες.
- Δεν θα παρουσιάζονται στην οθόνη φιλιά ή αγκαλιές υπερβολικής λαγνείας, στάσεις ή χειρονομίες που αφήνουν υπονοούμενα.
- Γενικά, το θέμα του πάθους θα πρέπει να αντιμετωπίζεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην προκαλεί ποταπά ή άπρεπα συναισθήματα.
- Η αποπλάνηση. Ο βιασμός.
- Στον τομέα αυτό, δεν πρέπει ποτέ να προχωράμε πέρα από τον υπαινιγμό, κι αυτό μόνο όταν καθίσταται απαραίτητο για την πλοκή. Τα θέματα αυτά δεν πρέπει ποτέ να γίνονται αντικείμενο λεπτομερούς περιγραφής. Ομοίως απαγορεύεται η περιγραφή του θύματος που ανθίσταται πριν το βιασμό.
- Σε καμιά περίπτωση δεν θεωρούνται πρέποντα θέματα για μια κωμωδία.
- Απαγορεύονται οι σεξουαλικές διαστροφές και οποιαδήποτε νύξη περί αυτών.
- Σε καμιά περίπτωση δεν θα γίνεται λόγος περί της δουλείας λευκών.
ΑΠΕΧΘΗ ΘΕΜΑΤΑ
- Η παρουσίαση των θεμάτων που ακολουθούν πρέπει να γίνεται εντός των ορίων του καλού γούστου:
- Ο απαγχονισμός ή η ηλεκτρική καρέκλα ως μέσα τιμωρίας του εγκλήματος.
- Το μαστίγωμα.
- Η κτηνωδία και οτιδήποτε μακάβριο. Απαγορεύεται οποιοσδήποτε υπαινιγμός στο ζευγάρωμα ενός ανθρώπου μ’ ένα πτώμα και, αν πρέπει να εμφανιστεί στην οθόνη κάποιος νεκρός, δεν θα πρέπει να παρουσιάζεται με τρόπο ελκυστικό.
- Το μαρκάρισμα ανθρώπων και ζώων με πυρωμένο σίδηρο.
- Η ορατή βία προς τα παιδιά και τα ζώα. Οι ξυλιές στον πισινό, ωστόσο επιτρέπονται αν το απαιτεί η πλοκή. Ποτέ όμως σε γυμνό πισινό.
- Η πώληση γυναικών ή μια γυναίκα που ξεπουλά την τιμή της.
- Οι χειρουργικές επεμβάσεις. Απαγορεύεται οποιαδήποτε παρουσίαση νυστεριού ή υποδόροιας βελόνας τη στιγμή που εισέρχεται στο δέρμα, καθώς και η παραμικρή αναπήδηση αίματος. Τα τραύματα θα πρέπει να συνοδεύονται από την ελάχιστη δυνατή ποσότητα αίματος. Το ίδιο ισχύει και για τις πολεμικές ταινίες.
