Σκηνοθεσία: José Luis López-Linares
Διάρκεια: 90’
Αρχικά, ας δανειστούμε μερικά στοιχεία για τον Ιερώνυμο Μπος από τη Βικιπαιδεία:
«Ο Ιερώνυμος Μπος (Hieronymus van Aken, περ. 1450 – 9 Αυγούστου 1516) ήταν σημαντικός Ολλανδός ζωγράφος, που έζησε την περίοδο του Μεσαίωνα. Στην εποχή του θεωρήθηκε ένας “επινοητής τεράτων και χιμαιρικών οπτασιών“, ενώ περίπου στα 1600 ο ιστορικός τέχνης Κάρελ φαν Μάντερ χαρακτήρισε τους πίνακες του Μπος ως “θαυμαστές και παράξενες φαντασιώσεις, συχνά ανατριχιαστικές“. Στον 20ό αιώνα, αρκετοί μελετητές του έργου του Μπος απέδωσαν ένα βαθύτερο νόημα στη ζωγραφική του και προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τις καταβολές της. Έχει χαρακτηριστεί ως ένας υπερρεαλιστής του 15ου αιώνα ενώ για άλλους, το έργο του αντανακλά απόκρυφες πρακτικές του μεσαιωνικού κόσμου όπως η αλχημεία ή η μαγεία».
Η ταινία Τα Μυστήρια του Ιερώνυμου Μπος ήταν το 2017 υποψήφια για βραβείο Goya (τα ισπανικά Oscar), στην κατηγορία των ντοκιμαντέρ που γυρίστηκαν το 2016. Μεταξύ των πολλών και ενδιαφερόντων ανθρώπων της τέχνης που εμφανίζονται –έστω για λίγο– στο ντοκιμαντέρ είναι οι συγγραφείς Salman Rushdie και Orhan Pamuk, καθώς και ο μουσικός Ludovico Einaudi. «Μυστήριο μέσα σε ένα μυστήριο», ο πίνακας Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων είναι ο πιο διάσημος και σπουδαίος πίνακας του Ιερώνυμου Μπος.
Το 2016, με αφορμή τα 500 χρόνια από τον θάνατό του, το Μουσείο Πράδο της Μαδρίτης δίνει αποκλειστική πρόσβαση στον σκηνοθέτη José Luis López-Linares για να φέρει στο φως το έργο αυτό. Μέσα από μοναδικές εικόνες -σαν κάποιος να γίνεται μάρτυρας της ακτινογράφησης της ζωγραφιάς και της αποκατάστασής της- η ταινία διερευνά και ζητά την αποκάλυψη όλων εκείνων των αναπάντητων ερωτημάτων γύρω από τον ίδιο τον ζωγράφο και την τέχνη της ζωγραφικής, και εξηγεί την έμπνευση που μετέδωσε σε συγγραφείς, ζωγράφους και μουσικούς από όλο τον κόσμο.
Δεν χαμπαριάζω γρι από ζωγραφική, το δηλώνω και αμαρτίαν ουκ έχω! Δεν γνωρίζω από κινήματα και τεχνοτροπίες, από σημαίνοντα και σημαινόμενα. Υπάρχουν, όμως, ζωγράφοι των οποίων δηλώνω φανατικός οπαδός. Ο ένας είναι ο Σαλβαδόρ Νταλί. Και ο άλλος είναι ο Ιερώνυμος Μπος. Γιατί συμβαίνει αυτό; Προσπαθώντας να δώσω απάντηση σε αυτό το ερώτημα κατέληξα σε μία και μοναδική πρόταση: μα είναι οι πιο… κινηματογραφικοί από τους ζωγράφους! Θέλω να πω, οι ζωγραφιές τους είναι τόσο αλλόκοτες και τόσο φορτωμένες με σύμβολα. Κουβαλούν όμως, το νιώθεις, κάτι το συγκεκριμένο κι όχι κάτι αφηρημένο. Βλέπεις λοιπόν το τρίπτυχο Ο Κήπος των Επίγειων Απολαύσεων και δεν μπορείς να μείνεις αδιάφορος, όσο… άσχετος κι αν είσαι στα εικαστικά!
Κάθε λεπτομέρεια μέσα στον πίνακα είναι φανταστική! Κάθε μικρή εικόνα μέσα στη μεγάλη εικόνα σε κάνει να νιώθεις οικεία. Είναι αυτό που πετυχαίνουν τα αριστουργήματα: σε μαγεύουν χωρίς να μπορείς να προσδιορίσεις ακριβώς το γιατί. Βλέπεις τον πίνακα και νιώθεις ταυτόχρονα θαυμασμό, ευφορία, ηδονή, αλλά και δέος, τρόμο και μια απόκοσμη αίσθηση πίστης. Το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ πετυχαίνει να κάνει γνωστές στην πλατιά μάζα των θεατών πληροφορίες που αφορούν τον ιδιαίτερο αυτόν πίνακα και την ιστορία του αλλά και τον δημιουργό του. Παράλληλα, βάζει διάσημους αλλά και άσημους, γνώστες της τέχνης αλλά και απλούς πολίτες, να εκφράσουν τη γνώμη τους, τα συναισθήματά τους, την έλξη που τους προκαλεί ο φοβερός και τρομερός αυτός πίνακας.
Είναι συγκλονιστική η σκηνή όπου άνθρωποι με σύνδρομο Down ζωγραφίζουν τις δικές τους οπτικές πάνω στον πίνακα, μιλώντας για αυτόν με έναν τρόπο απίστευτο πραγματικά! Γενικά, το ντοκιμαντέρ πετυχαίνει το σκοπό του και με το παραπάνω, φροντίζοντας να φέρει στο φως όλα όσα αφορούν τον πίνακα αλλά παράλληλα φροντίζοντας να είναι και κατασκευαστικά άψογο σε επίπεδο εικόνας και μουσικής. Δεν ξέρω κατά πόσο είναι άδικη, αλλά εγώ θα την κάνω τη σύγκριση: τι σχέση έχει αυτό το ντοκιμαντέρ με το πρόσφατο ελληνικό, με τίτλο Ο καλλιτέχνης Βασίλης Θεοχαράκης, που επικεντρώνεται στο ζωγραφικό έργο του γνωστού Έλληνα επιχειρηματία; Απολύτως καμία! Αυτό είναι ένα ντοκιμαντέρ που μπορεί να συνεπάρει ακόμα και άσχετους με τη ζωγραφική. Να είστε σίγουροι γι’ αυτό!
