Η εξασθενημένη συνείδηση φέρνει το όνειρο. ο Γκαμπριέλ Μαρσέλ, λόγου χάρη, λέει ότι ο θεατής της κινηματογραφικής ταινίας βρίσκεται σε μια κατάσταση ανάμεσα στον ύπνο και τον ξύπνιο, κατάσταση που ευνοεί τις υπναγωγικές φαντασιώσεις. Είναι ολοφάνερο όμως ότι η κατάσταση του θεατή έχει κάποια σχέση με το θέαμα που βλέπει. Με τα λόγια του Λεμποβίτσι: “Η ταινία είναι ένα όνειρο… που δημιουργεί ένα άλλο όνειρο”. Αυτό θέτει άμεσα το πρόβλημα ποιά στοιχεία του κινηματογράφου είναι αρκετά ονειρικά ώστε να παρασύρουν το κοινό σε ονειροπολήσεις και ίσως μάλιστα να επηρεάσουν την πορεία τους.
Στον βαθμό που οι κινηματογραφικές ταινίες αποτελούν μαζική ψυχαγωγία, είναι αναγκασμένες να ικανοποιούν τις υποτιθέμενες επιθυμίες και να τροφοδοτούν τους ρεμβασμούς του πλατιού κοινού. Ενδεικτικά, το Χόλυγουντ έχει βαφτιστεί «εργοστάσιο ονείρων». Αφού οι περισσότερες εμπορικές ταινίες παράγονται για μαζική κατανάλωση, δικαιολογούμαστε να υποθέσουμε ότι υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στην πλοκή τους και τις ονειροπολήσεις που είναι διαδεδομένες ανάμεσα στους ρέκτες τους. Με άλλα λόγια, μπορούμε να δεχτούμε ότι τα γεγονότα που βλέπουμε στην οθόνη σχετίζονται, κατά κάποιο τρόπο, με πραγματικούς τύπους ονείρων, ενθαρρύνοντας έτσι την ταύτιση του θεατή με τα όσα συμβαίνουν στο πανί.
Πρέπει να σημειώσουμε, παρεμπιπτόντως, ότι η σχέση αυτή είναι αναπόφευκτα ακαθόριστη. Συνήθως οι μαζικές προδιαθέσεις, εξαιτίας της αοριστίας τους, επιδέχονται διάφορες ερμηνείες. Οι άνθρωποι απορρίπτουν γρήγορα πράγματα που δεν συμφωνούν μαζί τους, ενώ είναι πολύ λιγότερο σίγουροι για τα αληθινά αντικείμενα των κλίσεων και των επιθυμιών τους. Έτσι, υπάρχει μια κάποια ελευθερία κίνησης για τους κινηματογραφιστές που επιδιώκουν να ικανοποιήσουν τις μαζικές επιθυμίες. Οι απωθημένες ανάγκες για φυγή, λόγου χάρη, μπορούν να ανακουφισθούν με διάφορους τρόπους. Σ’ αυτό οφείλεται η συνεχής αλληλεπίδραση ανάμεσα στα μαζικά όνειρα και το περιεχόμενο των ταινιών. Κάθε δημοφιλής ταινία ανταποκρίνεται σε λαϊκές ανάγκες, ωστόσο μ’αυτόν τον τρόπο καταργεί αναπόφευκτα την εγγενή πολυσημία τους. Κάθε τέτοια ταινία αναπτύσσει αυτές τις ανάγκες προς μια ορισμένη κατεύθυνση, τις αντιστοιχίζει μ΄ ένα από τα πολλά νοήματα που θα μπορούσαν να πάρουν. Έτσι, με τον καθορισμένο χαρακτήρα τους, οι ταινίες οριοθετούν τη φύση της ακαθόριστης ανάγκης, από την οποία γεννιούνται.
Ωστόσο, τα όνειρα που κατασκευάζει και πουλάει το Χόλυγουντ – φυσικά όχι μόνο το Χόλυγουντ – δε μας αφορούν σ’ αυτά τα συγκεκριμένα πλαίσια. Πραγματώνονται μόνο στην πλοκή, όχι σ’ ολόκληρη την ταινία και συνήθως επιβάλλονται στον κινηματογράφο από έξω. Όσο σημαντικά κι αν είναι ως ενδείξεις υπόγειων κοινωνικών ρευμάτων, δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από αισθητική άποψη. Αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ δεν είναι η κοινωνική λειτουργία και οι κοινωνικές επιπτώσεις του κινηματογράφου, ως φορέα μαζικής ψυχαγωγίας. Το πρόβλημα μας είναι μάλλον κατά πόσο η κινηματογραφική ταινία, ως τέτοια, περιέχει ονειρικά στοιχεία που κάνουν το κοινό να ονειρεύεται.
Ο θεατής, απελευθερωμένος από τον έλεγχο της συνείδησης, δεν μπορεί παρά να νιώσει έλξη για τα φαινόμενα που βλέπει μπροστά του. Τον καλούν να πλησιάσει. Του προξενούν μάλλον ανησυχία παρά βεβαιότητα, κι έτσι τον παρακινούν να διερευνήσει την ουσία των αντικειμένων που παριστάνουν, μια έρευνα που δεν φιλοδοξεί να τα εξηγήσει, αλλά προσπαθεί να διαλευκάνει τα μυστήριά τους. Ετσι, ο θεατής κινείται προς τα αντικέιμενα και διεισδύει μέσα τους – όπως περίπου ο θρυλικός κινέζος ζωγράφος που, αποζητώντας τη γαλήνη του τοπίου που είχε ζωγραφίσει, μπήκε μέσα σ’ αυτό, προχώρησε προς τα μακρινά βουνά που είχαν πλάσει οι πινελιές του και χάθηκε μέσα τους για να μην ξαναφανεί ποτέ πια.
