Σκηνοθεσία: Σοχέι Ιμαμούρα
Παίζουν: Κεν Ογκάτα, Σουμίκο Σακαμότο, Τονπέι Χιντάρι
Διάρκεια: 130′
Μεταφρασμένος τίτλος: “Η μπαλάντα του Ναραγιάμα”
Στην 72χρονη ιστορία του Φεστιβάλ των Καννών έξι σκηνοθέτες –για να είμαστε ολότελα ακριβείς, έξι «καλλιτεχνικές μονάδες», αλλά επτά φυσικά πρόσωπα– συγκροτούν την ελίτ που έχει τιμηθεί δις με τον Χρυσό Φοίνικα. Ο Φράνσις Φορντ Κόπολα (αν και τη μία φορά, το 1979, εξ ημισείας με τον Φόλκερ Σλέντορφ), ο Εμίρ Κουστουρίτσα, οι αδερφοί Πιερ και Ζαν Λυκ Νταρντέν, ο Μίχαελ Χάνεκε, ο Δανός Μπιλ Όγκουστ και ο Ιάπωνας Σοχέι Ιμαμούρα, που έφυγε για πρώτη φορά θριαμβευτής από την Κρουαζέτ το 1983, με την μεθυστική, άγρια και ξέχειλη Μπαλάντα του Ναραγιάμα
Ο πυρήνας της -μέχρι το μεδούλι ιαπωνικής- ιστορίας μας αντλείται από τα βάθη μιας παράδοσης που μοιάζει να προϋπάρχει του ανθρώπου, του χρόνου, της φυσικής κίνησης των πραγμάτων, της Δημιουργίας και του πρώτου σαλέματος του σύμπαντος. Μία αλληγορία μυθικών διαστάσεων, που εδράζεται όμως στον χειροπιαστό και καθόλα προσιτό κόσμο των αισθήσεων, των αναγκών, των παρορμήσεων, της φθοράς, της αποσύνθεσης.
Ένα βίαιο και εξοντωτικά αυστηρό τελετουργικό αποβολής και δια παντός εξοστρακισμού των γηραιότερων μελών μίας ορεινής κι απομονωμένης κοινωνίας για χάρη του συνόλου. Οι κανόνες είναι απλοί, πλήρως κατανοητοί, απαράβατοι και καθολικά αποδεκτοί: όποιος φτάνει στην ηλικία των 70 είναι αναγκασμένος να αποσυρθεί στην κορυφή του βουνό και να υπομείνει ένα μοναχικό τέλος, δίχως καμία συμπαράσταση ή συντροφιά.
Ο Ιμαμούρα σκοπίμως συσκοτίζει τις χρονικές συνιστώσες, πλάθοντας ένα σύμπαν ά-χρονο ή μάλλον υπέρ-χρονικό. Όπως και να έχει, σίγουρα έτη φωτός μακριά από το φρενήρες και υπερπαραγωγικό μεταπολεμικό οικονομικό θαύμα της Ιαπωνίας, σε ένα κόσμο σχεδόν πρωτόπλαστο και ακατέργαστο. Μια κοινωνία μαστιζόμενη από ανέχεια και πείνα, ευλογημένη με μία ομορφιά απόκοσμη και μυστικιστική, μια ομορφιά, όμως, χωρίς τίποτα όμως το καθησυχαστικό ή γαλήνιο. Η φύση έχει αντικαταστήσει τον θεό, με την πρόνοια και τη σκληρότητά της, με την αδέκαστη ισότητα που επιβάλλει. Η αναπόφευκτη ροή των πραγμάτων υπερβαίνει οποιαδήποτε υπόνοια βαρβαρότητας και βασίζεται σε μία αυθύπαρκτη δικαιοσύνη. Ό,τι είναι φυσικό στο πέρας του χρόνου δεν μπορεί παρά να είναι και δίκαιο.
Σε αυτό το κομμάτι γης που μοιάζει να γλίστρησε από τον ουρανό και είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμο να ξεκολλήσει εκ νέου από τον πλανήτη, φυτρώνουν όλοι οι σπόροι μίας κοσμοθεωρίας που απορρίπτει τόσο τον δυτικό (εξ)ορθολογισμό όσο και τις αρχετυπικά χριστιανικές έννοιες της φιλανθρωπίας και του ελέους. Η εγκαρτέρηση και η εσωτερικότητα συναντούν την απόλυτη κοινωνική πειθαρχία και υπακοή στους άγραφους νόμους. Η ανθρώπινη θέωση είναι πέρα για πέρα γήινη, ο λόγος που εκστομίζουν οι άνθρωποι είναι λιτός, πυκνός, αυστηρός, σαν να συμπυκνώνει σε 2-3 λέξεις όλη την ουσία.
Ο Ιμαμούρα, όπως και σε ολόκληρη τη φιλμογραφία του, προσπαθεί να αφουγκραστεί τη μέγγενη στην οποία εγκλωβίζεται ο άνθρωπος. Που φτιάχει νόμους, κανόνες, αξιώματα και διδαχές μπας και κατορθώσει να βάλει φρένο και φραγή στις παρορμήσεις και τα ξεσπάσματά του. Και καταλήγει να καταφεύγει στις παρορμήσεις όχι ως αντανακλαστική αντίδραση αλλά ως παράνομη φυγή από μια αυτό-επιβληθείσα καταπίεση. Ο ορισμός ενός φαύλου κύκλου που δεν μπορεί ποτέ να διαρραγεί.
Σε αυτό το τερέν όπου αναμετρώνται η σκληρή αναγκαιότητα και η ενστικτώδης άφεση, το μοναδικό στοιχείο που υπερβαίνει τα εσκαμμένα είναι το σεξουαλικό πάθος. Που αδυνατεί να γνωρίσει κανόνες, να υπαχθεί σε νόμους. H σαρκική επαφή, το απόλυτο θείο δώρο του θεού προς τον άνθρωπο, η μόνη στιγμή όπου πεθαίνει κανείς όντας ζωντανός, διαταράσσει ακόμη και την πιο ακλόνητη δομή.
Από καταβολής κόσμου το πιο φερέγγυο σύστημα είναι αυτό της εναλλαγής των εποχών, της διαδοχής της ζωής και του θανάτου, αλλά πάντα κάτι διαφεύγει, κάτι ξεφεύγει. Η Μπαλάντα του Ναραγιάμα τραγουδά ένα λυπημένο σκοπό για τα γραμμάρια της ύπαρξης που χάνονται στις μεταβάσεις, για το απειροελάχιστο ποσοστό άμμου χάνεται με κάποιο τρόπο από την κλεψύδρα όταν την αναποδογυρίσεις. Η αιωνιότητα είναι μια στιγμή που παγώνει και ταξιδεύει στον χρόνο.
