Ο στρουκτουραλιστικός κινηματογράφος ήταν μια εκδήλωση του ολοένα και αναπτυσσόμενου ενδιαφέροντος για τη μορφή των ταινιών, τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Ωστόσο, η “ετικέτα” Στρουκτουραλισμός αντλούσε την προέλευσή της από τις κοινωνικές επιστήμες και τις “καλές” τέχνες. Το ευρύτατο πνευματικό κίνημα που είναι γνωστό ως Στρουκτουραλισμός γεννήθηκε στη Γαλλία τη δεκαετία του 1950. Οι θεμελιωτές του, όπως ο ανθρωπολόγος Claude Lévi–Strauss (που πάντως δεν αποδέχεται τον όρο Στρουκτουραλισμό) κι ο γλωσσολόγος Emil Benveniste, ισχυρίζονταν ότι η ανθρώπινη σκέψη είναι δομημένη όπως οι γλώσσες. Η συνείδηση κι όλα τα παράγωγά της -ο μύθος, το τελετουργικό κι οι κοινωνικοί θεσμοί- μπορούσαν να εντοπιστούν όχι στον ατομικό νου, αλλά σε συλλογικές δομές, που εκδηλώνονταν στη γλώσσα ή σε άλλα πολιτισμικά συστήματα. Παρ’ ότι ο Στρουκτουραλισμός είχε “καταρρεύσει”, εν πολλοίς, ως φιλοσοφική θέση μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960, η επιρροή του στις τέχνες μεγάλωνε. Οι μελέτες των στρουκτουραλιστών ώθησαν τους θεωρητικούς του κινηματογράφου να εξετάσουν τις μυθικές δομές στα γουέστερν, καθώς και σε άλλα είδη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της προσέγγισης αποτελούν τα έργα Horizons West: Studies in Authorship within the Western του Jim Kitses (Μπλούμινγκτον: Indiana University Press, 1969) και The American Film Musical (Μπλούμινγκτον: Indiana University Press, 1987) του Rick Altman.
Την ίδια σχεδόν περίοδο, το ζήτημα της δομής ανακινήθηκε από μια ανταγωνιστική παράδοση, που αντλούσε την προέλευσή της από την πειραματική μουσική. Η σειριακή σύνθεση, όπως την εισηγήθηκαν ο Arnold Schoenberg και ο Anton von Webern, βασιζόταν στην αρχή ότι ο καλλιτέχνης μπορούσε να ελέγξει όλες τις “παραμέτρους” -τη μελωδία, την αρμονία, τον ρυθμό κτλ.-, επινοώντας ένα μοναδικό παραγωγικό σύστημα. Αυτή η σειριακή σύλληψη της δομής αναπτύχθηκε πιο γενικά στο έργο La Struttura assente (1968) του Umberto Eco κι εφαρμόστηκε στις ταινίες. Ενώ η μυθική προσέγγιση δίνει έμφαση στην οργάνωση των κοινωνικών νοημάτων, η σειριακή προσέγγιση υπογραμμίζει την “καθαρότερη” μέθοδο της απλής δημιουργίας μοτίβων.
Έτσι λοιπόν, ως το 1969, όταν ο Sitney χαρακτήρισε “στρουκτουραλιστικές” ορισμένες αμερικανικές ταινίες, ο όρος είχε ήδη αποκτήσει αρκετές σημασίες. Σε αυτές πρόσθεσε ακόμα μία. Στον στρουκτουραλιστικό κινηματογράφο, “η μορφή του όλου έργου είναι προκαθορισμένη κι απλουστευμένη, κι αυτή η μορφή είναι η πρωταρχική εντύπωση που δίνει η ταινία”. Εδώ, ο όρος “δομή” δεν ισοδυναμεί με τη βαθύτερη οργάνωση του νοήματος (που παραπέμπει στον γαλλικό Στρουκτουραλισμό), ούτε στον σειριακό έλεγχο των σχέσεων μέρους-συνόλου. Παρ’ ότι κάποιοι άλλοι κριτικοί επινόησαν διαφορετικούς, πιο εύστοχους όρους(μινιμαλιστικός κινηματογράφος, κυριολεκτικός κινηματογράφος), η διατύπωση του Sitney συνέβαλε στην αποκρυστάλλωση του κινήματος στο μυαλό των θεατών και των κινηματογραφιστών. Πολλές μεταγενέστερες ταινίες οφείλουν την ύπαρξή τους τόσο στον ορισμό του, όσο και σε όλες τις ταινίες του κινήματος.
