Σκηνοθεσία: Άλεν Ντρλιεβιτς
Παίζουν: Μπόρις Ισάκοβιτς, Λέον Λούτσεβ
Διάρκεια: 97′
Ελληνικός τίτλος: “Οι Άνδρες δεν Κλαίνε”
Μία ολιγομελής ομάδα νοτιοσλάβων βαλκάνιων διαφορετικής εθνικής αφετηρίας συγκεντρώνεται σε ένα απομονωμένο ορεινό ξενοδοχείο της Σερβίας. Αιτία της σύναξης είναι ένα ψυχολογικό πείραμα που διευθύνει ένας Σλοβένος ψυχολόγος, το οποίο ερευνά τα περιθώρια συμφιλίωσης μεταξύ των γειτονικών λαών, άλλοτε μελών της γιουγκοσλαβικής συνομοσπονδίας, μετά τον καταστροφικό πόλεμο που σημάδεψε την Ευρώπη κατά τη δεκαετία του 1990. Κατά την παραμονή τους, Σέρβοι, Κροάτες και Βόσνιοι άνδρες βετεράνοι του πολέμου θα κληθούν να κοιτάξουν ο ένας τις πληγές του άλλου, αναζητώντας τρόπο να θεραπεύσουν και τα ίδια τραύματα.
Ο πρωτοεμφανιζόμενος Άλεν Ντρλιεβιτς πλάθει μία μικροκοινωνία με φυσικό τρόπο, δίχως να επισπεύδει τις εξελίξεις με εντυπωσιασμούς και απλοϊκά σχήματα. Ο καθένας στην ομάδα είναι αντικείμενο και υποκείμενο ταυτόχρονα, ψυχαναλύει και ψυχαναλύεται. Με τον τρόπο αυτό καταφέρνει να δημιουργήσει μία αυθεντική συλλογική οπτική γωνία, αυτή των λαβωμένων από τη βία και τον παραλογισμό ανθρώπων. Ελευθερώνει τους ήρωές του από την καταγωγή τους, χρησιμοποιεί τα στερεότυπα που συνοδεύουν τον βαλκάνιο σλάβο άντρα σοφά και μέσα από μία διαδικασία σταδιακής εμβάθυνσης αποκαλύπτει τι κρύβεται κάτω από τις οργίλες αντιδράσεις και φωνασκίες των μελών της ομάδας: ένα θηρίο που δεν αντέχει την όψη του όταν δακρύζει.
Οι άνδρες που απαρτίζουν το δυσλειτουργικό σύνολο κουβαλούν τσακισμένους ψυχισμούς, τους οποίους μετουσιώνουν είτε σε σκυμμένα είτε σε υπερυψωμένα κεφάλια. Ένας πληγωμένος σε βάθος άνδρας αδυνατεί να κοιτάξει ευθέως και κατάματα την αλήθεια. Μπορεί μόνο να κοιτάει το πάτωμα γεμάτος ντροπή ή το υπερπέραν της ηθικής, εθνικής ή οποιασδήποτε άλλης κατά φαντασίαν ανωτερότητας του. Ο τρόπος που επιλέγει ο Σλοβένος επιστήμονας, ο οποίος συνιστά κατ΄ ουσίαν τον ελλιπέστερο των χαρακτήρων του φιλμ, είναι να τοποθετήσει τον έναν στη θέση του άλλου, να κάνει τα μέλη της ομάδας να βιώσουν τον συν-ανήκειν. Μέσα από αυτή τη δράση, αποσκοπεί στην κάθαρση, η οποία όμως, παραδοσιακά στο ύστερο βαλκανικό σινεμά, είναι μία τρομερά δύσκολη υπόθεση.
Η εξομολόγηση στην οποία προβαίνει ο κάθε άνδρας δε δύναται να θεραπεύσει τα πάντα. Είναι τόσο μεγάλη η συσσώρευση της ενοχής και τόσο έντονη διεργασία η αλληλεπίδρασή της με τη ντροπή, που καθιστούν το εξαγνισμό απλησίαστο στόχο. Μία ατομική διαδικασία, όπως είναι η εξομολογητική, όσο ενδελεχής και αν είναι, δεν επαρκεί. Για να επιτευχθεί μία αληθινή σύγκλιση, οι άνδρες πρέπει να δουν εαυτούς σε πράξεις άλλων, όχι αν τους λυπηθούν. Να αντιληφθούν ότι οι επιταγές της θρησκείας, οι μύθοι πάνω στους οποίους βάσισαν τα εθνικά τους αφηγήματα και πλείστα άλλα αφηρημένα καταφύγια δεν καθιστούν τους άλλους περισσότερο αθώους ή ένοχους από τους ίδιους.
Σε τούτο εδώ το δράμα δωματίου, η ασφυκτική ατμόσφαιρα κάμπτεται κυρίως από μερικά πλάνα που τονίζουν την απομόνωση του καταφυγίου. Ο Βόσνιος δημιουργός αναγνωρίζει ότι η διαδικασία που περιγράφει η ταινία είναι σκληρή και βασανιστική, ωστόσο απαραίτητη. Μέσα από τη συμμετοχή κάποιων περιφερειακών χαρακτήρων στην πλοκή, παρατηρεί πόσο ανέτοιμες είναι η βαλκανικές κοινωνίες για τη συμφιλίωση. Μέσα από μία αφήγηση πλήρως απαλλαγμένη από ηθικολογίες και φορτικά σύμβολα, επιλέγει αν ξεσκεπάσει τις ορθάνοιχτες πληγές από τα πρόχειρα καλύμματά τους, γιατί μόνο έτσι μπορεί να επουλωθούν. Ο δρόμος είναι μακρύς και δύσβατος και οι κακοτοπιές αμέτρητες, ωστόσο μόνο αν κανείς τον βλέπει ως έχει μπορεί αν διακρίνει και την ελπίδα στο βάθος του. Η προσέγγιση του Άλεν Ντρλιεβιτς είναι ουσιωδώς θαρραλέα, μεστή και βαθιά ουμανιστική και η συγκεκριμένη ταινία μπορεί να θεωρηθεί μέρος μίας πλούσιας κληρονομιάς σπουδαίων έργων που έχουν παραχθεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες σε αυτή την ταλαιπωρημένη γωνία της Ευρώπης.
