Σκηνοθεσία: Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν
Παίζουν: Χαλούκ Μπιλκγινέρ, Ντεμέτ Ακμπάγκ, Νεχάτ Ισλέρ
Διάρκεια: 196’
Μεταφρασμένος τίτλος: «Χειμερία νάρκη»
H Χειμερία νάρκη είναι μια ταινία πιστή σε όλα τα δομικά και ταυτοτικά της στοιχεία. Στον τίτλο της, ο οποίος είναι κάτι περισσότερο από περιγραφικός και επεξηγηματικός. Ο Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν βυθίζει τα πάντα σε ένα χειμερινό και υπνωτικό κουκούλι. Τους ήρωές του, τις σκέψεις τα λόγια και τις πράξεις τους, το γενικότερο πλαίσιο αναφοράς, εμάς τους θεατές. Σαν ο κόσμος ολόκληρος να θέλει να αποσυρθεί και να προστατευτεί από τον ίδιο του τον εαυτό, φοβούμενος τον ερχομό μίας κάποιας “άνοιξης” κι ένα απροσδιόριστο “ξύπνημα”.
Στο γεωγραφικό της φόντο, το οποίο πρωταγωνιστεί εξίσου με τους κυρίως ειπείν πρωταγωνιστές της ταινίας. Το τοπίο της Καππαδοκίας, αγέρωχο και ρωμαλέο. Προαιώνιο και προϋπάρχον όλων των εφήμερων ανθρώπινων ερωτημάτων, στέκει περισσότερο ως υπενθύμιση του άλυτου αυτών των ερωτημάτων, παρά ως απάντηση.Ο Τζεϊλάν αντιπαραβάλλει τα λόγια των ηρώων του με το τοπίο, τους αφήνει να διοχετεύσουν σε αυτό τις αμφιβολίες, τις φοβίες και τις τύψεις τους, τους εξαναγκάζει να ενωθούν αξεδιάλυτα μαζί του. Στο θέατρο και τη λογοτεχνία, απ’ όπου αντλεί την πρώτη ύλη (ένα μικρό διήγημα του Άντον Τσέχοφ και μία υπό-πλοκή από το μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι Αδερφοί Καραμαζόφ), αποτίνοντας παράλληλα ένα υπόγειο φόρο τιμής, μέσα από τους διαλόγους, τους μονολόγους, τη δομή, τη διάρθρωση, τις συνεχείς αναφορές, τις άδηλες παραπομπές. Πάνω απ’ όλα όμως, η Χειμερία νάρκη είναι μια ταινία πιστή στον δημιουργό της. Στη σύνθετη, διεξοδική και συναισθηματική ματιά του.
Ο Τζεϊλάν βαδίζει στο μακρινό και ατελείωτο μονοπάτι του Κάποτε στην Ανατολία και φτιάχνει μια ταινία που ξεπερνά τα όρια της ιστορίας που διηγείται. Η Χειμερία νάρκη είναι η συνισταμένη που εκφράζουν όλοι οι ήρωές της. Είναι μια ειλικρινής, αλλά όχι αυστηρή, πραγματεία για τα ζητήματα που μας απασχολούν από καταβολής του κόσμου και θα μας απασχολούν μέχρι ο κόσμος να γίνει σκόνη και θρύψαλα. Η ενοχή, η ανάληψη ευθυνών, η ανάγκη για ανακούφιση, η αγάπη, η ελευθερία, η μοναξιά, το νόημα της ζωής, το τίμημα των όσων πράττουμε. Ο Τζεϊλάν πράγματι παίρνει τον χρόνο του, πηγαίνει όντως με το πάσο του, αλλά κάθε άλλο παρά χαζολογά. Δεν σκορπά τα λεπτά του σε τίποτα που δεν είναι χρηστικό ή λειτουργικό.
Διότι, όταν πέσουν οι τίτλοι τέλους, θα αναλογιστείτε αυτομάτως πότε ήταν η τελευταία φορά που είδατε ένα παρόμοιο χτίσιμο κινηματογραφικών χαρακτήρων. Διαρθωμένων ταξικά, κοινωνικά και επί του (δια)προσωπικού στην απόλυτη εντέλεια. Ο Τζεϊλάν αναγκάζει τους χαρακτήρες του να αναμετρηθούν ηθικά και λεκτικά μέχρις εσχάτων και με ένα μαγικό τρόπο δεν βγάζει κανέναν τους μήτε θριαμβευτή μήτε διασυρμένο. Αντιθέτως, όλοι τους είναι αρκετά νικητές και αρκετά ηττημένοι, μπόλικο συμπαθείς και εξίσου μπόλικο αντιπαθείς.
Ο κυρίως πρωταγωνιστής, ξιπασμένος, αυτάρεσκος και δια της πλαγίας οδού εξουσιαστής. Βουτηγμένος σε ένα ελιτισμό που συντηρεί ο ίδιος για τον εαυτό του, χωρίς να του τον επικυρώνει οποιοσδήποτε που να μην εξαρτάται από αυτόν. Μολαταύτα, μέσα από το ξεδίπλωμα του δράματός του, μέσα από τη βαθιά θλίψη της αδυναμίας του, κερδίζει μια θέση στην καρδιά μας. Είναι ευάλωτος, τρωτός και αδύναμος. Είναι άνθρωπος όπως κι εμείς. Η γυναίκα του πρωταγωνιστή, μια εκούσια φυλακισμένη “Ωραία Ελένη”, που προσπαθεί να παραγεμίσει με φιλανθρωπία το κενό της ύπαρξής της. Συμπάσχουμε μαζί της, συναισθανόμαστε τα κάγκελα της φυλάκισής της, ταυτόχρονα όμως απεχθανόμαστε τα ευτελή της κίνητρα, αποστρεφόμαστε τη μπλαζέ στεναχώρια της. Η αδερφή του πρωταγωνιστή, γενναία και νηφάλια, δειλή και πλανεμένη. Ορθώνει ανάστημα και βγάζει νύχια όταν βρεθεί στην αρένα μίας αντιπαράθεσης, αλλά αδυνατεί να φανταστεί τον εαυτό της σε ένα ρόλο πέραν αυτού του δορυφόρου.
Ο δάσκαλος, επαναστατικός όταν βρει τον χώρο και τον τρόπο, μονάχα που δεν ο ίδιος δεν θα ψάξει ποτέ του φανατικά μήτε τον χώρο μήτε τον τρόπο. Ο ιμάμης, αποτρόπαιος μέσα στην αχαλίνωτη δουλοπρέπεια που επιδεικνύει, εντούτοις με ένα χαμόγελο τόσο βαθύ που μπορεί να φιλοξενήσει όλους τους αδύναμους και αδικημένους της πλάσης. Ο πατέρας του μικρού αγοριού, με ένα λοιπό χαρακτήρα που αγγίζει το ναδίρ, αλλά με μια αποφασιστική αξιοπρέπεια που φτάνει στο ζενίθ.
Το μικρό αγόρι. Η παρουσία του αφανής και φευγαλέα, μια φαινομενικά ασήμαντη λεπτομέρεια στον καμβά της πλοκής. Κι όμως, είναι ο πρώτος που αποφασίζει να δράσει, ο μόνος που λειτουργεί χωρίς δεύτερα, τρίτα και πάει λέγοντας κίνητρα. Είναι ο μόνος για τον οποίο επιφυλάσσεται, με ένα υπαινικτικό τρόπο, η ελπίδα, αν τυχόν ξεφύγει από τα όσα τον περιβάλλουν. Για να συμβεί όμως αυτό, θα πρέπει να μην αφεθεί στην θαλπωρή της τεχνητής ζέστης. Θα πρέπει να παλέψει εκεί έξω, για να πατάξει το ψύχος στην καρδιά του, όσο και στις καρδιές των υπολοίπων.
