Σκηνοθεσία: Φεντερίκο Φελίνι
Παίζουν: Μαρτσέλο Μαστροϊάνι, Ανούκ Εμέ, Κλαούντια Καρντινάλε
Διάρκεια: 138′
«Και πίστευα ότι έχω τόσο ξεκάθαρες ιδέες. Ήθελα να σκηνοθετήσω μια τίμια ταινία, χωρίς ψέματα ή φιοριτούρες. Νόμιζα πως αυτό που ήθελα να πω ήταν τόσο απλό, τόσο εύκολα κατανοητό. Μια ταινία που θα προσέφερε κάτι σε όλο τον κόσμο, που θα μας βοηθούσε να θάψουμε μια και καλή ό,τι νεκρό κουβαλάμε μέσα μας». Ο φτασμένος σκηνοθέτης Γκουίντο Ανσέλμι (Μαρτσέλο Μαστρογιάνι), στριμωγμένος ανάμεσα στα πανάκριβα σκηνικά που δεν αξιοποίησε ποτέ και τις αγριοφωνάρες του παραγωγού της ταινίας, είναι κάθε άλλο παρά αυτό που υποδηλώνει το όνομά του. Αντί για οδηγός (από το ιταλικό ρήμα guidare, που σημαίνει οδηγώ και καθοδηγώ), αντί να επωμιστεί τον ρόλο εκείνου που ηγείται και κατευθύνει, περιφέρεται ολότελα χαμένος, λες και η ζωή τού έπεσε ουρανοκατέβατα στο κεφάλι και δεν ξέρει τι να την κάνει.
Ο Γκουίντο, φυσικά, δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια φωτοτυπία του Φεντερίκο Φελίνι: έχουν την ίδια ηλικία, είναι παντρεμένοι περίπου τα ίδια χρόνια, ντύνονται με παραπλήσιο τρόπο και έχουν αμφότεροι γυρίσει 8½ ταινίες (ο Φελίνι είχε ώς τότε σκηνοθετήσει έξι μεγάλου μήκους ταινίες, δύο μικρού μήκους και μια ταινία σε συν-σκηνοθεσία με τον Αλμπέρτο Λατουάντα). Εγκλωβισμένος σε ένα artist’s block που δεν λέει να γκρεμιστεί (όπως κάθε ιδιοκατασκευή του μυαλού), ο Γκουίντο περιφέρει την κακομαθημένη του θλίψη και επιζητά ασταμάτητα και από τους πάντες την πίτα ολόκληρη αλλά και τον σκύλο χορτάτο.
Αναζητά την ουσιώδη κριτική, αλλά θέλει να παραμείνει στο απυρόβλητο της ιδιοφυΐας. Επιθυμεί τη συμφιλίωση με τη γυναίκα του (Ανούκ Εμέ), αλλά το μυαλό του ταξιδεύει συνεχώς στη φαντασίωση της ιδανικής γυναίκας που παίρνει σάρκα και οστά στο (αψεγάδιαστο) πρόσωπο της Κλαούντια Καρντινάλε. Εκλιπαρεί για άφεση αμαρτιών από την Καθολική Εκκλησία, χωρίς να είναι διατεθειμένος να αποστερηθεί το δικαίωμα στη βλασφημία. Αντιλαμβάνεται τη σχέση του με τις γυναίκες ως ένα αιώνιο ταχτάρισμα, ενώ η οποιαδήποτε αντίδραση καταπνίγεται με το μαστίγιο (βλέπε σκηνή ονειροπόλησης, όπου είναι σαν αγάς στο προσωπικό του χαρέμι). Εξεγείρεται για την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής, αλλά την ίδια στιγμή ξεκοκαλίζει τη φήμη που του σερβίρεται στο πιάτο.
Ο Γκουίντο, ένα παιδί με κρίση μέσης ηλικίας, είναι ένας αθεράπευτος νάρκισσος που δεν μπορεί να ξεφύγει από τον δαίμονα του χαρακτήρα του. Και όποτε η ασφυξία γίνεται αφόρητη, η πατρίδα της παιδικής ηλικίας και το καταφύγιο των φαντασιώσεων έρχονται να τον ξελασπώσουν. Ο Γκουίντο, όπως και ο Φελίνι, βλέπουν πολύ πιο καθαρά όταν κυκλοφορούν σε οράματα, όνειρα και αναμνήσεις. Τότε, μόνο, είναι σε θέση να διακρίνουν την αλήθεια. Με τελικό σκοπό όχι φυσικά να την ενστερνιστούν, αλλά να την καρυκεύσουν και να τη νοστιμίσουν. Να την παραμορφώσουν και να γελάσουν μαζί της.Η καταβύθιση του Φελίνι στην αυτοψυχανάλυση δεν έχει ούτε αλεξίπτωτο, ούτε δίχτυ ασφαλείας. Αντιθέτως, στοχεύει στη λύτρωση της συντριβής, χάρη στην παραμορφωτική και θεόπνευστη δύναμη του σινεμά. Το υποσυνείδητο χορεύει με το πραγματικό, η αυτολύπηση παντρεύεται τη φιλαυτία και περπατάνε χεράκι χεράκι στην πασαρέλα της ζωής. Που χωρά τα πάντα, δίχως αρχή, μέση ή τέλος, αφετηρία ή τελικό προορισμό.
Ένα χαρωπό και πένθιμο τσίρκο, εκεί που σκάει το κύμα και ο ορίζοντας αγκαλιάζει ουρανό και θάλασσα. Ένα παλκοσένικο όπου ποζάρουν, με κόνξες και γκριμάτσες, όλες οι ανομολόγητες μικρότητες. Ο αθεράπευτος παλιμπαιδισμός, η πεισματική άρνηση του χρόνου, η μεγαλειώδης ανεπάρκεια της συγχώρεσης, η κανιβαλιστική ηδονή της πλήρους αποτυχίας. Ένα τσίρκο όλη η ζωή, όπου είσαι θλιμμένος κλόουν και γελαστό παιδί, θηριοδαμαστής και υποταγμένο θηρίο, την ίδια ακριβώς στιγμή.
