Σκηνοθεσία: Ντέιβιντ Φίντσερ
Παίζουν: Τζέικ Τζίλενχαλ, Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ, Μαρκ Ραφάλο, Τζον Κάρολ Λιντς
Διάρκεια: 158’
Σαν Φρανσίσκο, 4 Ιουλίου 1969. Γιορτή της Ανεξαρτησίας, πυροτεχνήματα αγκαλιάζουν τον καλοκαιρινό ουρανό. Από τον αστραφτερό ουρανό, προσγείωση σε ένα τράβελινγκ που διασχίζει μία ακαθόριστη νοσταλγία. Ένας παράδεισος που ίσως και να μην υπήρξε ποτέ, μια ολόκληρη κοσμοθεωρία σε στιγμές γλυκιάς ρέμβης. Μέσα από ένα παράθυρο αυτοκινήτου, το βλέμμα της ταινίας αποχαιρετά την αθωότητα. Ένας τεράστιος σιγαστήρας εισβάλλει στο αμάξι (και στο δικό μας κάδρο) και το μήνυμα είναι σαφές: δεν υπάρχει κανένα όνειρο, μονάχα ένας μακρύς εφιάλτης. Η αρχή ενός τέλους που δεν τελειώνει και θα αφήσει τους πάντες τσακισμένους. Καλώς ήρθατε στην εποχή του Zodiac, όπου το Κακό είναι παντοδύναμο, ακριβώς επειδή είναι αναίτιο και αυθύπαρκτο.
Αρχικά, το σύμπαν του αστυνομικού σασπένς: συλλογή στοιχείων, σύγκριση δεδομένων, συγκέντρωση πληροφοριών. Ο εκνευρισμός που προκαλούν τα πλανεμένα συμπεράσματα, η ανυπομονησία για μια ευτυχή (ή τέλος πάντων μία οποιαδήποτε) κατάληξη, η αμφιβολία που γεννούν οι εικασίες. Όσο περνά, όμως, η ώρα σιγοψήνεται το αληθινό δράμα μιας κλειδαριάς χωρίς κλειδί και η υπόνοια ότι η αληθινή φρίκη έγκειται στην αόριστη προέλευση του αινίγματος. Το Zodiac δεν ποντάρει σε ανθρωποκυνηγητά καταδίωξης ή σε σοκαριστικές ανατροπές. Αντιθέτως, παίρνει τον χρόνο του και απλώνει το δηλητήριό του σαν αόρατος ιός. Μολύνει σταδιακά όσους βρεθούν στον δρόμο του, τσακίζει ολοκληρωτικά όσους επιμείνουν.
Ο Ντέιβιντ Φίντσερ, όπως σε όλη του φιλμογραφία, καταφεύγει στο πιο ανατρεπτικό τρικ: καμουφλάρει την πιο προφανή αλήθεια κάτω από έναν φρενήρη περίγυρο, δελεάζοντας τη ματιά μας να μην επικεντρωθεί στο οφθαλμοφανές. Παρατηρήστε πώς κινηματογραφείται η άφιξη του πρώτου γράμματος που στέλνει ο δολοφόνος στα γραφεία της εφημερίδας San Francisco Chronicle. Βλέπουμε την επιστολή να φτάνει στο κτίριο λες και επρόκειτο για άνθρωπο, να μπαίνει στο δωματιάκι όπου γίνεται το ξεσκαρτάρισμα της αλληλογραφίας, να τσουλάει στο καροτσάκι που τη μεταφέρει στην αίθουσα συσκέψεων. Με άλλα λόγια, την παρακολουθούμε επιμελώς και εξαντλητικά σε όλη τη διάρκεια μιας φαινομενικά αδιάφορης διαδρομής. Ενδιαμέσως, η κάμερα θα σταθεί μονάχα σε ένα ακόμη πρόσωπο: στον αληθινό πρωταγωνιστή της ιστορίας, τον μόνο που είναι εξοπλισμένο να δώσει τη μάχη μέχρι τέλους.
Ο Φίντσερ τα έχει ήδη πει όλα, απλώς εμείς δεν δώσαμε τη δέουσα σημασία. Η παραλαβή ενός γράμματος θα απεικονιστεί πολύ πιο λεπτομερώς και εξονυχιστικά από μία ολόκληρη σειρά από φονικά. Όταν αφαιρείται μία ζωή από τη μία στιγμή στην άλλη, η βία είναι ήδη εύγλωττη, δεν θέλει προβολέα. Η στιγμή, όμως, που ένας ολόκληρος κόσμος βυθίζεται σε ένα καθεστώς τρόμου και ιδεοληπτικής εμμονής αξίζει όλη μας την προσοχή. Σταδιακά, η περσόνα του Zodiac θα απομακρυνθεί από το προφίλ του αδίστακτου serial killer και θα μεταμορφωθεί σε έναν σαδιστή εμπνευστή γρίφων. Οι σκοτωμοί είναι πάντα εκεί, είναι τρομακτικοί, αλλά αυτό που κολλάει σαν βδέλλα στο μυαλό είναι η απεγνωσμένη ανάγκη της αποκωδικοποίησης, η ιδεοληψία της αποκρυπτογράφησης, η μανία της επίλυσης.
Ο Μαρκ Ράφαλο υποδύεται τον hotshot αστυνομικό, που δεν θα διστάσει να παρεκκλίνει από τις νόρμες και το πρωτόκολλο, προκειμένου να φτάσει στην πηγή. Θα πάρει μέρος σε αυτό το κυνήγι ορμώμενος από λόγους καθήκοντος και συνέπειας. Θα εγκαταλείψει όταν συναισθανθεί ότι αγγίζει την παράκρουση, όταν θα δει να απειλείται ολόκληρο το οικοδόμημα της ζωής του. Θα γλιτώσει την καταστροφή λίγο πριν τον γκρεμό.
Ο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ υποδύεται τον hotshot δημοσιογράφο, που κινείται με αέρινη αυτοπεποίθηση και έμφυτο coolness. Θα ενθουσιαστεί στην προοπτική επίλυσης του γρίφου, εξάλλου ποτέ δεν θα έλεγε όχι σε μία απαιτητική πρόσκληση. Θα πάρει μέρος σε αυτό το κυνήγι ορμώμενος από λόγους ματαιοδοξίας και περιπέτειας. Θα εγκαταλείψει αναγκαστικά, αφού πρώτα διαλύσει κάθε κύτταρο στο κορμί και στο μυαλό του. Δεν θα γλιτώσει την καταστροφή, καθώς ο γκρεμός περισσότερο τον ελκύει, παρά τον αποθαρρύνει.
Στον αντίποδα, ο Τζέικ Τζίλενχαλ υποδύεται τον άσημο, άχρωμο, άοσμο καρτουνίστα της εφημερίδας. Δεν είναι κατ’ επάγγελμα ερευνητής και σίγουρα απέχει έτη φωτός από το να θεωρηθεί hotshot σε οτιδήποτε. Δεν του έχει ποτέ ανατεθεί κάποιο σοβαρό καθήκον, δεν έχει λάβει ποτέ κανενός είδους εύσημα. Η έννοια της αυτοπεποίθησης του είναι όχι απλώς άγνωστη, αλλά μάλλον ακατανόητη, καθώς δεν έχει εμπλακεί ποτέ του στην παραμικρή περιπέτεια.
Γι’ αυτό ακριβώς ήταν ο μόνος κατάλληλος να ακολουθήσει το νήμα μέχρι το τέλος του λαβύρινθου κι ακόμη μακρύτερα. Θα πάρει μέρος στο κυνήγι ορμώμενος από λόγους ιδεοληψίας και αποκοτιάς. Δεν θα εγκαταλείψει, παρόλο που η ζωή του έχει ψιλό-καταστραφεί, διότι η ζωή του δεν ήταν τίποτα το συναρπαστικό ούτως ή άλλως. Τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με την αρρωστημένη ηδονή που του προσέφερε η ενασχόληση με αυτή την άλυτη υπόθεση. Η επιμονή του δεν είναι θέμα περιστάσεων. Είναι διέξοδος από όλα τα υπόλοιπα.
Ώρα για το γκραν φινάλε, που διαθέτει τη μεγαλοπρέπεια του απόλυτου κενού. Ο Zodiac έχει σταματήσει να σκοτώνει, αλλά έχει ανεπιστρεπτί τσαλαπατήσει τις ζωές τριών ανθρώπων, διαβρώνοντας παράλληλα τον συλλογικό ψυχισμό μίας ολόκληρης κοινωνίας. Και η Αλήθεια, από υπέρτατο και χιλιοτραγουδισμένο αγαθό, έχει καταντήσει μια ξεθωριασμένη ταμπέλα σε έναν έρημο τόπο. Μία φευγαλέα ανταλλαγή βλεμμάτων, ένα αδιάφορο στιγμιότυπο καθημερινότητας που θα χαθεί αυτοστιγμεί. Απλώς μια ασθενική υποψία ότι ίσως και να φτάσαμε στο τέλος της διαδρομής που δεν ενδιαφέρει πλέον κανέναν. Ένα πενιχρό αντίτιμο που δεν μπορεί με τίποτα να ρεφάρει την κόλαση που έχει προηγηθεί. Η δικαίωση και η κορύφωση σπανίως έχουν υπάρξει πιο γυμνές και πιο άδειες.
