Σκηνοθεσία: Μιγκέλ Γκόμες
Παίζουν: Άνα Μορέιρα, Καρλότο Κότο, Τερέζα Μαντρούγκα, Λάουρα Σοβεράλ
Διάρκεια: 110’
Μεταφρασμένος τίτλος: «Χαμένος παράδεισος»
To Tabu του Πορτογάλου Μιγκέλ Γκόμες είναι μία ανάμνηση από τα μελλούμενα. Από εικόνες ενός ακαθόριστου τόπου και χρόνου, που σφηνώνουν στο μυαλό τόσο έντονα, που μοιάζουν παρελθοντικές και βιωμένες. Είναι μία αναδρομή σε μία αίσθηση σπαρακτικής και αμετάκλητης απώλειας. Ένας ακρωτηριασμός τόσο σαρωτικός που σε καθιστά ήρωα συναισθηματικού πολέμου, ένα γαλόνι για τα όσα είχες την ευλογία να ζήσεις, ακόμη κι αν πόνεσαν αβάσταχτα. Ο Γκόμες πλάθει ένα κλειστό κύκλωμα ονείρου, από το οποίο παλεύεις να μην δραπετεύσεις, ακόμη κι όταν ξυπνήσεις. Μία φωνή μυσταγωγική και παρηγορητική σε ξεναγεί μας ξεναγεί στο παραμύθι και μας υπνωτίζει. Ένας κόσμος βαθιά κινηματογραφικός, ένας κόσμος πανέμορφου ψέματος. Το Tabu είναι μία ανοιχτή πρόσκληση για να αποτολμήσεις να ερωτευτείς. Κι όταν έχεις ερωτευτεί παράφορα, όλες οι λοιπές κουβέντες μοιάζουν με φλυαρία στο μακρινό πίσω φόντο.
Ο Γκόμες αποτίνει ένα ολοκληρωτικό φόρο τιμής στην κινηματογραφική μαγεία, στοιχείο που καθίσταται εμφανές ήδη από τον τίτλο της ταινίας. Το 1931, ο εμβληματικός Γερμανός σκηνοθέτης του βωβού κινηματογράφου Φρίντριχ Βίλχελμ Μουρνάου (σκηνοθέτης και του πασίγνωστου Nosferatu μεταξύ άλλων) υπογράφει την τελευταία του ταινία, η οποία φέρει τον τίτλο Tabu. Ο Γκόμες διατηρεί τον original χωρισμό της πλοκής σε δύο υπό-ενότητες, με τους τίτλους «Παράδεισος» και «Χαμένος Παράδεισος», μόνο που αντιστρέφει τη σειρά τους. Θα ξεκινήσει από τον «χαμένο παράδεισο», ο οποίος δεν είναι άλλος από τη σύγχρονη Λισσαβώνα, κινηματογραφημένη σε μουντούς και απαισιόδοξους τόνους. Ο κόσμος έχει πλέον εκπέσει, διότι έχει ξεφύγει από τα χέρια του ανθρώπου. Ο οποίος έπεισε τον εαυτό του ότι δεν αξίζει την Εδέμ, επειδή είναι αμαρτωλός. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη προπατορική εκκρεμότητα από μία αγάπη που αφέθηκε να σβήσει, που δολοφονήθηκε από τη ζωή και τις συνθήκες. Οι ερωτευμένοι που χώρισαν είναι οι αληθινοί προφήτες του τέλους του κόσμου.
Κεντρική μορφή του πρώτου κομματιού της ιστορίας μας η Πιλάρ, μία καλόκαρδη γυναίκα, στα όρια του Καλού Σαμαρείτη. Φροντίζει φτωχούς, άρρωστους και κατατρεγμένους, προσεύχεται ως πιστή Καθολική για κάθε χαμένη ψυχή αυτού του κόσμου, αποφεύγει να πληγώσει οποιονδήποτε κοντινό της άνθρωπο. Σε αυτό τον καταιγισμό καλοσύνης και ψυχαναγκαστικής δοτικότητας, η Πιλάρ έχει λησμονήσει να ζήσει η ίδια. Λες να έχει ταχτεί σε ένα σκοπό άνυδρης ζωής, δίχως συγκινήσεις και έντονα βιώματα, τον οποίο υπηρετεί με συνέπεια μέχρι τέλους. Μία από τις κυριότερες έγνοιές της είναι η γειτόνισσά της Αουρόρα, μία ηλικιωμένη στριφνή γυναίκα, εγκαταλελειμμένη από τους πάντες, η οποία ξοδεύει όλα της τα χρήματα στο καζίνο.
Πάνω που αρχίζει να αναρωτιέται κανείς προς τα πού οδεύει αυτή η όμορφα δοσμένη, αλλά κάπως συγκεχυμένη, ιστορία, καταφθάνει η σκηνή όπου η Αουρόρα περιγράφει το όνειρό της. Πρελούδιο ενός μακρινού και χαμένου κόσμου. Μία απορία για το αν πρόκειται για όνειρο ή για θραύσματα αναμνήσεων. Μία περιδίνηση που εξαϋλώνει τις διαστάσεις και ρευστοποιεί την ύλη. Όχι, ο Μιγκέλ Γκόμες δεν φιλοτεχνεί απλώς ονειρώδη σκηνικά και γοητευτικούς διάκοσμους, αλλά μαστορεύει κόσμους μαγεμένους και παραισθησιογόνους που σε καταπίνουν αμασητί. Λίγο πριν ξεψυχήσει, η Αουρόρα έχει μία αναπάντεχη στερνή επιθυμία, η οποία ηχεί περισσότερο σαν αλαμπουρνέζικο επιθανάτιο παραλήρημα. Καλώς ήρθατε στον «παράδεισο»… Τίποτα απολύτως δεν μπορούσε να μας προϊδεάσει για το ταξίδι που ήταν προ των πυλών.
Από τη Λισσαβώνα μεταφερόμαστε στη Μοζαμβίκη της δεκαετίας του ’60, στα τέλη της αποικιοκρατικής παρουσίας των Πορτογάλων στη χώρα. Ένας έρωτας που ευδοκιμεί σε παράλληλες διαστάσεις, ιερές και απύθμενες, σαρωτικός, ανεξέλεγκτος, θαμμένος κάτω από τη σκόνη και τα ερείπια του χρόνου. Στους πρόποδες του όρους Tabu φυτρώνει μία ιστορία αγάπης που σφράγισε αμετάκλητα τις ζωές δύο ανθρώπων. Που λειτουργεί ως υπενθύμιση – προειδοποίηση για το πόσο θελκτικό και επικίνδυνο είναι να πλησιάσεις αρκετά κοντά στον γκρεμό της απόλυτης ευτυχίας. Ο Γκόμες επιλέγει μία στιλιστική φόρμα που αιχμαλωτίζει τα αισθητήρια. Ένα voice off χωρίς διαλόγους, αλλά με ατόφιους τους λοιπούς ήχους (πυροβολισμοί, βήματα, μουσική, κραυγές ζώων, αυτοκίνητα). Έξοχα γυρισμένο σε φιλμ 16mm και με μία αφήγηση βγαλμένη θαρρείς από σελίδες του Μάρκες, του Κορτάσαρ, του Φουέντες κι άλλων Λατινομαρικάνων γιγάντων, το Tabu τσαλαπατά τα στενά όρια μιας καλαίσθητης μελαγχολίας.
Ο Γκόμες μας τραβάει μαζί του ώς τον βυθό του χαμένου του παραδείσου. Υποτάσσει τις αντιστάσεις μας με την επική ιστορία αγάπης που ξεδιπλώνει. Ένας κόσμος μαγικού ρεαλισμού, με σφήνες περιπαικτικού και απολαυστικού χιούμορ, με πλήθος από σινεφίλ, φιλόμουσες και ιστορικές αναφορές. Εκεί όπου το όνειρο, οι αναμνήσεις και η αλήθεια δεν διαφέρουν και τόσο πολύ μεταξύ τους. Ένα παράτολμο φορμαλιστικό εγχείρημα που κυλά, φύεται και αναπνέει. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό το γεγονός ότι μία αναδρομή στις απαρχές της κινηματογραφικής τέχνης μετουσιώνεται σε ολόφρεσκο νεοτερισμό, σε κάτι ατόφιο, πρωτότυπο και συναρπαστικό.
Ενίοτε, ο κινηματογράφος μετατρέπεται σε μία απόλαυση ζόρικη και κάπως δυσβάσταχτη. Όταν σε αναγκάζει να δοθείς τόσο ολόψυχα στις απατηλές του δημιουργίες που, όταν βγαίνεις από την αίθουσα – σπηλιά, για λίγες τουλάχιστον στιγμές, αυτό που αντικρίζεις στο φως μοιάζει πολύ πιο βαρετό. Πολύ πιο προβλέψιμο από τις πλατωνικές Ιδέες και τις κοσμογονίες που χόρευαν μπροστά στα μάτια σου, φλογισμένες και αιθέριες την ίδια ακριβώς στιγμή.
Δείτε το τρέιλερ της ταινίας
