Σκηνοθεσία: Φιλίπ Φαν Λέου
Παίζουν: Χιάμ Αμπάς
Διάρκεια: 85’
Δαμασκός, σε μια καθημαγμένη γειτονιά, εν μέσω διασταυρούμενων πυρών που δεν υποκύπτουν σε διακρίσεις: σημαδεύουν τα πάντα, εκτελούν τα πάντα. Ο έξω κόσμος είναι ένα κολαστήριο, από το οποίο παίρνουμε μονάχα κλεφτές ματιές. Ό,τι προλαβαίνει να τρυπώσει από τα σχεδόν σφραγισμένα παράθυρα, σε μια χαραμάδα θανάτου και καταστροφής, αλλά ταυτόχρονα οξυγόνου και ζωής.
Ένα όμορφο και περιποιημένο αστικό διαμέρισμα, μια σκέπη αλλοτινών χαρών και γέλιων -όπως μας αποκαλύπτει εμμέσως και η πανέμορφα λιτή σκηνή με το τραπέζι- στέκει σαν τελευταίο προπύργιο ενός κόσμου που αρνείται με γαϊδουρινό πείσμα να παραδοθεί στον όλεθρο. Ένα σμήνος αβοήθητων εγκλωβισμένων που έχουν σχηματίσει μια κατά συνθήκη διευρυμένη οικογένεια και διαθέτουν ως μόνο μέσο άμυνας τη σχολαστική οργάνωση της κάθε τους κίνησης.
Η Ουμ είναι μια μεσήλικη γυναίκα, αγέρωχη και αμαζονική (η πάντα στιβαρή Χιάμ Αμπάς, μία τρόπον τινά Middle East βερσιόν της Ειρήνης Παππά), η οποία, λόγω της απουσίας της ανδρικής κεφαλής, ενδύεται τον ρόλο της mater familias. Είναι αυτή που θα κρίνει πότε θα πρέπει να καταφύγουν στο ασφαλές (τρόπος του λέγειν) δωμάτιο της κουζίνας, πότε θα πρέπει να γεμίσουν τους κουβάδες με το νερό, πώς θα διαχειριστούν τις λιγοστές τους προμήθειες. Είναι επιφορτισμένη με το γενικό πρόσταγμα της καθημερινότητας, με τη διαρκή υπενθύμιση του κινδύνου, αλλά και τη μάταιη επαναδιατύπωση των αισιόδοξων σκέψεων ότι ο εφιάλτης θα τελειώσει κάποια στιγμή.
Της έχουν ανατεθεί ευθύνες και αρμοδιότητες που θα ήταν βαριές και ασήκωτες για οποιοδήποτε ζευγάρι ώμων. Στο μυαλό της Ουμ δεν χωρά κανένας παρακινδυνευμένος ηρωισμός, κανένα συναισθηματικό παραστράτημα υπερβατικής αυτοθυσίας, ακριβώς επειδή έχει αναλάβει το πλέον ηρωικό καθήκον. Να κρατήσει τον εαυτό της κι όσους εξαρτώνται από αυτήν ζωντανούς, έστω και για μια στιγμή ακόμη. Να αποφασίζει για το κάθε επόμενο βήμα, χωρίς να παραπατά ή να ζαλίζεται από τον γκρεμό που στέκει παραδίπλα της.
Ο Βέλγος Φίλιπ Φαν Λέου μας μεταφέρει σε ένα Εντός (προκαθορισμένων) ορίων (ευφυής και ολίγον αμετάφραστος ο πρωτότυπος τίτλος Insyriated) δράμα επιβίωσης και ακροβασίας ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, το οποίο δεν έχει σε κανένα σημείο σκοπό να φανεί υπέρ το δέον κλειστοφοβικό και ασφυκτικό. Το Insyriated υπερβαίνει με άνεση την ολίγον εγγενή θεατρικότητα ενός περίκλειστου κυκλώματος, χάρη στην αέναη κι ανάλαφρη κίνηση της κάμεράς του, που διογκώνει και διαστέλλει τον χώρο, αποτυπώνοντας συγκρούσεις, υποχωρήσεις, διακυμάνσεις, μεταβολές σαστίσματα, ενοχές, αμφιβολίες, εκρήξεις θάρρους και δειλίας.
Επιπλέον, ο Φαν Λέου επιλέγει με σύνεση και κοφτερό κινηματογραφικό κριτήριο το τι μας επιτρέπεται να δούμε και να ακούσουμε ανά πάσα στιγμή, αποκρυσταλλώνοντας το εσωτερικό γοερό κλάμα ενός εξωτερικού κόσμου που φλέγεται και βρυχάται αδιάκοπα και στον οποίο είναι πλέον δυσδιάκριτο το ποιος μπορεί να λογιστεί ως φίλος και ποιος ως εχθρός.
Η κυριότερη, όμως, αρετή του Insyriated, πέρα από την αποφυγή του σκόπελου μιας θεατρογενούς στατικότητας, έγκειται όχι στη σκιαγράφηση μιας βίαιης και άγριας κτηνωδίας, αλλά στο μεθοδικό χτίσιμο της αληθινής χαμηλόφωνης τραγωδίας, παρά τις σκόρπιες τραβηγμένες σεναριακές σφήνες. Μια τραγωδίας που υφαίνει σιγά σιγά τη διάβρωση του κόσμου των μικρών και ανεπαίσθητων στιγμών της ζωής, οι οποίες θα εξακολουθήσουν να υφίστανται ακόμη και εν μέσω χαμού και ολέθρου. Τα εφηβικά σκιρτήματα, τα πειράγματα μεταξύ παππού και εγγονού, οι μικρές έριδες, η σχολική μελέτη, οι ετοιμασίες για το μεσημεριανό φαγητό.
Όλα τα αυτονόητα που δεν μπορούν να χαθούν, αλλά πλέον μπαίνουν στην ίδια κλίμακα του απολύτως αναμενόμενου παρέα με όλα τα ανείπωτα και αποτρόπαια. Τις αδέσποτες σφαίρες, την αγωνία για το αν ζουν ή πέθαναν οι αγαπημένοι σου, τις κλειδαμπαρωμένες πόρτες, τον απόλυτο φόβο, την αναγκαιότητα να αποφασίζεις αν θα ζήσει ή αν θα πεθάνει κάποιος μπροστά στα μάτια σου. Και μέσα σε όλα αυτά, να καιροφυλακτεί η μεγαλύτερη μάχη που μπορεί να φανταστεί ο ανθρώπινος νους: να παραμείνεις στοιχειωδώς άνθρωπος μέσα σε απάνθρωπες συνθήκες.
