Σκηνοθεσία: Σεργκέι Λοζνίτσα
Παίζουν: Βλαντιμίρ Σβίρσκιϋ, Βλάντισλαβ Αμπάσιν, Σεργκέι Κολέσοφ
Διάρκεια: 127’
Μεταφρασμένος τίτλος: «Το πρόσωπο της ομίχλης»
Τρεις άνδρες οδηγούνται στην αγχόνη. Μια φωνή προειδοποιεί πως κάθε επίδοξος μιμητής τους θα έχει την ίδια τύχη. Οι τρεις άνδρες εκτελούνται. Η εκτέλεση δεν θα φανεί, είναι εκτός κάδρου. Δεν θα τη δούμε αλλά θα τη νιώσουμε. Η κάμερα έπειτα τριγυρνά στις λασπουριές ενός ταλαιπωρημένου χωριού και καταλήγει σε μία στοίβα από σκελετούς σφαγμένων ζώων. Το στίγμα μας έχει δοθεί από την αρχή. Η σκοτεινιά, το αναπόφευκτο, η σκληράδα. Ο θάνατος, το τελικό κεφάλαιο της ζωής, αυτό που την ορίζει και την αξιολογεί.
Ο Λευκορώσος ντοκιμαντερίστας Σεργκέι Λοζνίτσα, στο δεύτερο μυθοπλαστικό του πόνημα (το road movie ντεμπούτο του, My Joy [Schastye moe], παρά τις σχεδόν ομόφωνα εγκωμιαστικές κριτικές που έλαβε, δεν βρήκε ποτέ τον δύσβατο δρόμο προς τις ελληνικές αίθουσες), τοποθετεί τους τρεις του ήρωες στην ομίχλη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στα επιβλητικά και μεγαλοπρεπή δάση των δυτικών συνόρων της πρώην ΕΣΣΔ. Σε αυτή την αχανή no man’s land, όλες οι βεβαιότητες αρχίζουν κάπως να ξεθωριάζουν.
Τα όρια μεταξύ ηρωισμού και προδοσίας σχετικοποιούνται και αλλάζουν συνεχώς. Όπως και οι άνθρωποι εξάλλου, όπως δηλώνει και ένας εκ των πρωταγωνιστών. Οι άνθρωποι αλλάζουν γιατί είναι από τη φύση τους ασταθείς. Προκειμένου δε να επιβιώσουν, είναι τόσο σταθεροί όσο ένα φύλλο στον άνεμο. Μια απελπισμένη περιπλάνηση ξεκινά, χωρίς ξεκάθαρο προορισμό. Ένα τρίγωνο σχεδόν θρησκευτικό δημιουργείται. Ο αδικημένος κατηγορούμενος που «αγιοποιείται» και κουβαλά τον παρ’ ολίγον δολοφόνο του στην πλάτη του, σε ένα Γολγοθά που επέλεξε ο ίδιος. Οι άλλοι δύο παίρνουν θέση δεξιά και αριστερά του, σαν τον καλό και τον κακό ληστή.
Ο Λοζνίτσα δεν τραγουδά κάποιον απλοϊκό αντιπολεμικό και φιλειρηνικό παιάνα. Αντίθετα, φτιάχνει μια ιστορία για ακραίες αποφάσεις και ακραίες ανατροπές, εν μέσω ακραίων συνθηκών. Μια ιστορία για την αντίσταση και την λιγοψυχία. Για την τιμή και την προδοσία. Για τη δύναμη που απαιτείται προκειμένου να ληφθούν ηθικές αποφάσεις μέσα σε ιδιαίτερα ανήθικες περιστάσεις. Για τις στιγμές, όπου όλα τα δεινά συσσωρεύονται το ένα πάνω στο άλλο και εγείρουν απαιτήσεις από τις ταπεινές μας πλάτες. Το Πρόσωπο της ομίχλης είναι χλωμό και αχνοφαίνεται, όπως του αρμόζει. Είναι υποβλητικό και χαμηλόφωνο. Σιγά σιγά, θα ψιθυρίσει αυτό που ξέρουμε όλοι. Ο άνθρωπος δεν είναι ούτε κτήνος ούτε άγιος. Είναι τα πάντα και τίποτα μαζί, είναι όλες οι δυνατότητες και οι πιθανότητες συγχρόνως. Ανάλογα με τη στιγμή, την τύχη, τον χαρακτήρα του καθενός, μπορεί να βγάλει προς τα έξω το μεγαλειώδες ή το ποταπό του πρόσωπο.
Όσο η πορεία βαδίζει προς το προδιαγεγραμμένο τέλος της, τόσο περισσότερο καθαρίζει η ευρύτερη εικόνα. Η χρονική συνέχεια της αφήγησης διακόπτεται, το μοτίβο όμως είναι αυστηρά καθορισμένο και σαφές. Σε κάθε «εξέλιξη» αντιστοιχεί και μία αναδρομή στο παρελθόν. Στο φινάλε, θα γνωρίζουμε το πώς και το γιατί οι ήρωές μας έχουν μπλεχτεί σε αυτή την κατάσταση δίχως διαφυγή κι ελπίδα. Τελικά, σε αντίθεση με τα όσα μας έλεγαν από παιδιά, για κάποια προβλήματα δεν υπάρχουν λύσεις.
Κάποια αδιέξοδα μένουν ως έχουν, αδιέξοδα δηλαδή, όσο και να στύψεις το κεφάλι σου, όσο και να το παλέψεις. Σε ένα τέτοιο χάος, πόσο μετράνε τελικά οι επιλογές και οι πράξεις μας; Από τη μια, δεν μετράνε καθόλου γιατί όλα αυτά θα χαθούν σαν σταγόνα στον ωκεανό και ενδεχομένως κανείς δεν θα θυμάται τίποτα. Από την άλλη, μετράνε ό,τι κι αν συμβεί, γιατί ο απόηχος τους ακούγεται ακόμη και όταν σβήσουν όλα. Ίσως πάντως και να μετράνε, γιατί απλώς έτσι πρέπει. Διότι αν αποδεχτούμε το αντίθετο, κινδυνεύουμε να χάσουμε κάθε ανθρωπιά και αξιοπρέπειά.
Το τρέιλερ της ταινίας με αγγλικούς υπότιτλους:
