Σκηνοθεσία: Πιερ Πάολο Παζολίνι
Παίζουν: Ενρίκε Ιραθοκί, Σουζάνα Παζολίνι, Μαργκερίτα Καρούζο
Διάρκεια: 137’
Νότια Ιταλία, Μπαζιλικάτα. Ο καυτός ήλιος, το τραχύ τοπίο, τα σκαμμένα πρόσωπα και χέρια των χωρικών, η ανελέητη φτώχεια, οι απροσπέλαστοι ορεινοί όγκοι και η άγρια θάλασσα. Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι βρίσκει τους δικούς του Άγιους Τόπους, ανεβαίνει την ανηφόρα του Γολγοθά με τους δικούς του όρους και φτιάχνει μια ταινία στην οποία θα επιστρέφουμε συνεχώς ως καταφύγιο και ως ταραχή, άθεοι και θρησκευόμενοι μαζί. Η πάμφτωχη πόλη της Μεράτα γίνεται το ιδανικό σκηνικό για μια παραβολή ταπεινοφροσύνης και εσωτερικότητας, για μία αλληγορία που νοσταλγεί τον θεό και γονατίζει με κατάνυξη μπροστά στο θαύμα της πίστης. Ο Παζολίνι, ένας σεσημασμένος agent provocateur, αιώνια μαλωμένος με τον κομφορμισμό, αναρωτιέται και στοχάζεται, επιλέγοντας την ελπίδα από την έλλειψη νοήματος.
Φυσικά, ο Ιησούς του Παζολίνι δεν έχει την παραμικρή σχέση έχει με τις τυπικές αναπαραστάσεις που κυριαρχούσαν μέχρι τότε στις θρησκευτικές ταινίες. Ο 19χρονος Καταλανός φοιτητής Ενρίκε Ιραθόκι, που είχε επισκεφτεί την Ιταλία για πολιτικούς λόγους, ψάχνοντας στήριξη στον αντιδικτατορικό αγώνα κατά του Φράνκο, ενσαρκώνει έναν Χριστό γήινο και χωμάτινο, φτιαγμένο από σάρκα και οστά, πληβείο και κατατρεγμένο, με βλέμμα καθαρό και οργισμένο.
Ο Παζολίνι τού είχε μάλιστα προτείνει τον ρόλο του Ιησού περίπου 15 λεπτά αφότου είχαν γνωριστεί, ενώ οι κάτοικοι της Μπαζιλικάτα, που συμμετείχαν ως κομπάρσοι στην ταινία, του είχαν ζητήσει να μην καπνίζει στα διαλείμματα, ως ένδειξη σεβασμού απέναντι στη φιγούρα του Ιησού. Ο Ιραθόκι, ένας προικισμένος σκακιστής και σχεδιαστής προγραμμάτων για σκάκι σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, δεν ακολούθησε ποτέ του καριέρα ηθοποιού, συμμετέχοντας μονάχα σε μια χούφτα ταινίες σε όλη του τη ζωή. Είχε, όμως, το προνόμιο να γίνει ο εκλεκτός σε μια κινηματογραφική ομολογία λύτρωσης και συντριβής που υπέγραψε ο πιο ευσεβής άθεος στην ιστορία του σινεμά.
Ο Παζολίνι ακολούθησε με ευλάβεια το πρωτότυπο κείμενο του Ματθαίου, το οποίο ξεχώρισε από τα υπόλοιπα Ευαγγέλια για την αμεσότητα του λόγου και την πραότητα του ύφους. Ο Χριστιανισμός για τον Παζολίνι ήταν ένα σημείο διασταύρωσης: εκεί όπου η πνευματική ουτοπία απελευθέρωσης του ανθρώπου συναντά την αδυσώπητη και άδικη πραγματικότητα. O Ιησούς τού Παζολίνι δεν είναι ο μεσσιανικός ήρωας που υλοποιεί τις προφητείες και εγκαθιδρύει ένα οργανωμένο σύστημα πίστης, αλλά ο κουρελής αγγελιοφόρος που κηρύττει την αγάπη, τον θυμό, το έλεος και την επιμονή, περιτριγυρισμένος από φτωχοδιάβολους πιστούς σε μία εσχατιά της Γης. Στο τελικό σύνορο, όπου η θεϊκή σιωπή συναντά το ανθρώπινο πρόσωπο, τον σπουδαιότερα καμβά κάθε δράματος από καταβολής κόσμου.
Παράλληλα, ο ΠΠΠ χαρίζει στη μουσική τον ρόλο και την ιερή αποστολή του καθοδηγητή. Από τις μελωδίες του Λουίς Μπακάλοφ, που αποδίδουν το θεϊκό βάρος που πέφτει ουρανοκατέβατα στους ώμους ενός απλού ανθρώπου μέχρι την απόκοσμη γαλήνη του Μπαχ. Κι από τα παραδοσιακά ορθόδοξα τραγούδια μέχρι το σπαρακτικό αφροαμερικανικό γκόσπελ Sometimes I Feel Like a Motherless Child (ίσως το πιο τρυφερό και μελαγχολικό σχόλιο που έχει γίνει ποτέ για την ανθρώπινη υπόσταση του Ιησού). Σε αυτή την προδιαγεγραμμένη διαδρομή, η μουσική μάς συντροφεύει στο απόλυτο μεγαλείο της θυσίας. Ο Ιησούς τού Παζολίνι δεν έπαψε ποτέ να νιώθει ξένος σε έναν τόπο ανοίκειο, φορέας ενός τραύματος που δεν επουλώνεται. Σαν ένα παιδί που ήρθε στον κόσμο από το πουθενά και το τίποτα, δίχως ρίζες ή καταγωγή, πρόθυμο να επωμιστεί ένα καθήκον και ένα χρέος που θα μείνουν εκκρεμή για πάντα.
