Σκηνοθεσία: Σίρο Γκέρα και Κριστίνα Γκαγιέγο
Παίζουν: Χοσέ Ακόστα, Νατάλια Ρέγιες, Καρμίνα Ροντρίγκεζ
Διάρκεια: 125′
Μεταφρασμένος τίτλος: “Αποδημητικά πουλιά”
Ένας πολύχρωμος αισθησιακός χορός, σαν ένα πουλί που στροβιλίζεται αρμονικά όχι στους ουρανούς, αλλά σε απόσταση εκατοστών από το έδαφος. Ένα προαιώνιο κάλεσμα για ζευγάρωμα, ένα τελετουργικό διαιώνισης. Ο άνθρωπος παλεύει με τον Χρόνο και θριαμβεύει χάνοντας, ιδίως όταν δεν αντιλαμβάνεται τον θάνατο ως ένα περιοριστικό φινάλε. Εκ πρώτης όψεως, βρισκόμαστε στη μέση του πουθενά. Σε ένα άνυδρο κρατήρα που έχει στραγγίξει κάθε ίχνος ζωής ώς εκεί που φτάνει το μάτι. Σκόνη, ξεραϊλα, μια Γη χαρακωμένη κι αυλακωμένη. Το γοερό κλάμα του ανέμου η μόνη απόδειξη κίνησης. Αυτό που φαντάζει, όμως, στη δική μας κοσμοθεωρία ως η απόλυτη ερημιά, για τη φυλή των Γουάγιου, στη Βόρεια Κολομβία, είναι ο ομφαλός του κόσμου.
Οι Γουάγιου μοιάζουν με Πρωτόπλαστους που γεννιούνται, ζουν και πεθαίνουν, εκλεκτοί και έκπτωτοι την ίδια στιγμή, στη δική τους Εδέμ, στην κατάδική τους Κόλαση. Βγαλμένη θαρρείς από σελίδες του Μαγικού Ρεαλισμού, η νέα ταινία του Σίρο Γκέρα (τούτη τη φορά, σε συν-σκηνοθεσία με τη σύζυγό του Κριστίνα Γκαγιέγο) παραμερίζει την κουρτίνα του θανάτου και κρυφοκοιτά τι κρύβεται από πίσω. Κι αυτό που ανακαλύπτει δεν είναι εν τέλει καθόλου κρυφό, δεν τοποθετείται σε κάποιο «μετά». Η πορεία, σε αυτό τον τόπο των πνευμάτων και των ψιθύρων, όπου οι άνθρωποι δεν μιλούν με γλώσσες και με λέξεις αλλά με ψιθύρους και σκοπούς, δεν βαδίζει προς ένα φινάλε, δεν ανασκουμπώνεται για να πιάσει το νήμα από την αρχή.
Οι νεκροί δεν εισβάλλουν στην πραγματικότητα των ζωντανών, αλλά συνυπάρχουν μαζί τους σε μια ολότητα που αμφισβητεί τόσο τη γραμμική όσο και την κυκλική πορεία των πραγμάτων. Ο Χρόνος, σε αυτό το συμπάν του Χουάν Ρούλφο, του Αντόλφο Κάσαρες, του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκεζ, είναι ολόγυρα και παντού. Μπορείς να κόψεις μια τούφα από το κορμί του, να κολυμπήσεις μέσα του, να τον σκαρφαλώσεις και να τον σκάψεις. Δεν προβλέπεται, όμως, να παίξεις κρυφτό ή κυνηγητό μαζί του. Ακριβώς επειδή δεν τον αντιμετωπίζεις ως αντίπαλο και μάλιστα ανίκητο.
Τα Αποδημητικά Πουλιά, όπως και η προηγούμενη ταινία του Γκέρα, το εκθαμβωτικό Στην αγκαλιά του φιδιού, μας μεταφέρει σε μια μάχη (αυτό) προσδιορισμού, αντιστρέφοντας όμως, κατά κάποιο τρόπο, τη φορά. Ο άνθρωπος δεν παλεύει αυτή τη φορά να ξετρυπώσει το άφατο, το προαιώνιο, το άρρητο, δεν μπλέκεται στην ψευδαίσθηση ότι γυρνώντας προς τα πίσω θα ανακαλύψει απαντήσεις, αλήθειες και θησαυρούς. Αυτή τη φορά, o ανθρώπος πασχίζει να ξεπορτίσει από τη δίνη στην οποία ανήκει, να ανοίξει τα φτερά του σαν Ίκαρος και να γκρεμοτσακιστεί. Οι δύο φαμίλιες των Γουάγιου θα τρέξουν μανιασμένα προς ένα απατηλό μέλλον ευδαιμονίας μόνο και μόνο για να διαπιστώσουν, απορημένοι και αποσβολωμένοι, πως έχουν χάσει τα πάντα στην πορεία.
Το Birds of Passage (Pajaros de Verano) διατρέχει μια περίοδο σχεδόν 20 ετών, από τα μέσα των 60s ώς τις αρχές των 80s, αλλά επί της ουσίας ξεφεύγει πλήρως από τα στενά όρια της εξιστόρησής του. Οι ήρωες του και το δράμα που ξεδιπλώνεται ενώπιόν μας θα μπορούσαν να απεικονίζονται σε μια τοιχογραφία σε σπηλιά, να αποτελούν ενσάρκωση ενός αρχαίου Οίκου που γράφει τη δική του σύγχρονη τραγωδία, που βγάζει τα μάτια του με τα ίδια του τα χέρια. Χωρισμένη σε πέντε διακριτά κεφάλαια, με το καθένα από αυτά να λαμβάνει τον χαρακτηρισμό «τραγούδι», η ταινία ρίχνει την εναρκτήρια βολή της με ένα υπόκωφο μουρμουρητό, μια σκόρπια νότα ανησυχίας που αφήνεται στον αέρα σαν προειδοποιητική βολή. Και θεριεύει, αργά αλλά σταθερά, σε ένα πολυφωνικό μοιρολόι όπου διαπλέκονται αμέτρητες φωνές.
Από το υποβλητικό ασπρόμαυρο της προηγούμενης ταινίας του ο Γκέρα περνά στο εκτυφλωτικό χρώμα κι από την αδιαπέραστη ζούγκλα μας μεταφέρει σε ένα τοπίο τόσο αδειανό και γυμνό που αναρωτιέσαι πώς είναι δυνατόν να ξεφυτρώνουν άνθρωποι. Οι πλουμιστές παραδοσιακές φορεσιές των γυναικών της φυλής ξεσπούν σαν πίδακας στην απέραντη ανοιχτωσιά, ενώ η έκφραση «παλάτια στην άμμο» βρίσκει σχεδόν κυριολεκτική εφαρμογή καθώς αντικρίζουμε τα ανάκτορα που ξεπροβάλλουν στο σεληνιακό ντεκόρ, περίπου σαν υπενθύμιση μιας προπατορικής και αιώνια επαναλαμβανόμενης ανυπακοής. Ο Γκέρα μετέρχεται τους κώδικες και το ύφος των γουέστερν, κλείνει το μάτι στους μάστορες του είδους, φλερτάρει με τις παρυφές των gangster και narcos movies, κινείται στα μονοπάτια του εθνογραφικού -αλλά ποτέ φολκλόρ- σινεμά και φτιάχνει μια πυκνή αλληγορία.
Τα Αποδημητικά πουλιά βυθίζουν τους ήρωές τους σε ένα καθεστώς μόνιμης σύγκρουσης με τα όσα πρεσβεύουν και πιστεύουν και τους παρακολουθούν να συντρίβονται, σαν πλανεμένες μαριονέτες που νομίζαν οι αφελείς πως κρατούν τα ηνία. Ο κυρίως πρωταγωνιστής, ένα ανεστραμμένο είδωλο του Scarface, δεν διαθέτει τη μεγαλομανία και τη μόστρα ως κινητήριο δύναμη όπως ο Τόνι Μοντάνα, αλλά αντίθετα κατρακυλά στην άγρια κατηφόρα με τα πιο παράδοξα όπλα: τη συνεχή αμφιβολία, την ατελείωτη μετάνοια, τη βαθιά γνώση πως αυτός και οι ομοίοι του έχουν σβήσει μια για πάντα από τον χάρτη, πολύ πριν αλληλοεξοντωθούν και επισήμως.
Σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία, σαν χρησμός που έγινε κατανοητός αλλά αγνοήθηκε συστηματικά, η απληστία διαβρώνει τα πάντα και εκκολάπτει τα δαιμόνια της εκδίκησης, της αλαζονείας και της ματαιότητας. Και γράφει τον μόνο επίλογο που γνωρίζει το ανθρώπινο είδος από καταβολής κόσμου. Aυτόν της ατέρμονης επανάληψης του λάθους. Τα πουλιά αυτά πέταξαν μακριά χωρίς προοπτική επιστροφής.
