Σκηνοθεσία: Νταβίντ Ελχόφεν
Παίζουν: Βίγκο Μόρτενσεν, Ρεντά Κατέμπ
Διάρκεια: 101’
Μεταφρασμένος τίτλος: “Μακριά από τους ανθρώπους”
Αλγερία, 1954, στις απαρχές της αντί-αποικιοκρατικής εξέγερσης. Από τα πρώτα κιόλας πλάνα, μια ξεκάθαρη εικόνα για τον κόσμο της ταινίας. Μια Γη σκληρή και άνυδρη. Γεμάτη ηλιοκαμμενη πέτρα και χώμα που ρουφάει τάχιστα το αίμα που χύνεται ανεξέλεγκτα. Με ένα τραχύ φως που την ομορφαίνει, χωρίς να την καλλωπίζει. Που λούζει κάθε της ικμάδα, χωρίς ποτέ να την κάνει φωτεινή. Ένα φως λιτό και αβέβαιο, που βυθίζει τους ανθρώπους στο ημίφως ή στο μισοσκόταδο, σε ένα πλαίσιο μονίμως διφορούμενο και τρεμάμενο. Δύο άνδρες, δυο καταδικασμένες στη μοναξιά φιγούρες, που ξεκινούν ένα παράξενο ταξίδι.
Ο πρώτος έχει ως αποστολή να παραδώσει τον δεύτερο στη δικαιοσύνη. Ο δεύτερος έχει όντως διαπράξει ένα φόνο. Μόνο που ο πρώτος δεν αποδέχεται μια δικαιοσύνη σκληρή και άδικη. Και συνεχώς προτρέπει τον δεύτερο άνδρα, τον ένοχο, σε φυγή. Ο δεύτερος, αν και κανονικά θα έπρεπε να λαχταρά την ελευθερία του, θέλει σαν τρελός να παραδοθεί. Διότι έχει τους δικούς του πολύ σοβαρούς, λόγους.
Μία ισχυρότατη αίσθηση δυσεπίλυτης εκκρεμότητας αναπτύσσεται από την πρώτη στιγμή. Μία χροιά παραλόγου. Όχι με τη μορφή του λογικώς αδύνατου, αλλά με την υπόνοια της ασυμβατότητας του ανθρώπου με τις καταστάσεις που τον περιβάλλουν. Της έκθεσής του σε συνθήκες που τον παγιδεύουν όχι σε μία μέγγενη, αλλά σε μία απέραντη έρημο. Με τις ατελείωτες πιιθανές κατευθύνσεις να συμπυκνώνονται στο πιο πυκνό αδιέξοδο.
Δυο μοναχικές ανδρικές σημαδούρες, μία που “ξεφεύγει” εδώ και χρόνια και μία που πασχίζει να ξεφύγει παλεύοντας να αιχμαλωτιστεί. Ένας δάσκαλος που δεν ήταν πάντα δάσκαλος και έχει αποσυρθεί στην απόλυτη ερημιά. Αναζητά γαλήνη στα ανόθευτα παιδικά βλέμματα και χαμόγελα. Τον έχουν κουράσει οι άνθρωποι, ο πολιτισμός τους, τα συμφέροντά τους, το μίσος τους. Ένας δολοφόνος μήτε σκληρός μήτε δειλός. Ένας απλός άνθρωπος που διαπνέεται από τα ιερά προσωπικά του κίνητρα. Πρόθυμος να υποστεί τις συνέπειες του βάναυσου επίσημου Νόμου για να κλείσει τον κύκλο ενός αδυσώπητου άγραφου Νόμου.
Το Μακριά από τους ανθρώπους βασίζεται στο διήγημα Η φιλοξενία του Αλμπέρ Καμύ, το οποίο εντάσσεται στη συλλογή Η εξορία και το βασίλειο, το κύκνειο συγγραφικό πόνημα του ανθρώπου που ψαχούλεψε τα κατάβαθα της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο Βίγκο Μόρτενσεν (ο δάσκαλος) ευθύς εξαρχής μας παρουσιάζεται ως μία αρχετυπική φιγούρα του σύμπαντος του Καμύ. Είναι εξόριστος, διωγμένος, απομονωμένος κατόπιν -κατά κύριο λόγο- δικής του επιθυμίας. Νιώθει «ξένος» προς την κοινωνία και τις δομές της. Οι σχέσεις που αναπτύσσονται σε αυτό τον κόσμο του προξενούν μία αίσθηση ανοίκειου. Είναι, όμως, όπως προείπαμε, ένα τέκνο βγαλμένο από τα σπλάχνα του Καμύ.
Διότι διαθέτει, μέχρι τέλους και στις πιο ακραίες συνθήκες, το δικαίωμα της Επιλογής. Το δικαίωμα να διαφοροποιηθεί, να επιλέξει ένα μοναχικό και αδιέξοδο δρόμο, να επιδείξει ανάστημα, όταν κανείς δεν του το ζητά, όταν κανείς δεν θα του καταλογίσει το αντίθετο. Ο λατρεμένος Βίγκο (ο οποίος στην ταινία, ομιλεί κατά σειρά, γαλλικά, αραβικά και ισπανικά, όντας Δανό-Αμερικανός) υποδύεται λοιπόν ένα μοναχικό και στιβαρό ήρωα, ο οποίος εν τέλει διαθέτει ένα κώδικα ηθικής, τον οποίο και θα τηρήσει ευλαβικά και χωρίς φανφάρες. Θα φτάσει στον «προορισμό» του και δεν θα καθήσει να μεμψιμοιρήσει για το αν επιτέλεσε κάποια αυτό-εκπληρούμενη προφητεία.
Οι ταινίες που εκτυλίσσονται με φόντο τον αλγερινό αγώνα για ανεξαρτησία κόντρα στη γαλλική κατοχή είναι ουκ ολίγες. Κι όπως σε κάθε αντίστοιχο πολυφορεμένο «κινηματογραφικό» θέμα, πολλές από αυτές τείνουν να επαναλαμβάνουν γνώριμα μοτίβα ή/και να μεταδίδουν ένα κάπως αποστειρωμένο διδακτισμό. Κινδύνους που αποφεύγει το Μακριά από τους ανθρώπους κυρίως λόγω της εμφατικής προσήλωσης που επιδεικνύει σε δύο τομείς: στη φόρμα του και στις καταβολές του. Ο Γάλλος σκηνοθέτης Νταβίντ Ελοφέν, με την αρωγή ενός υπνωτιστικού μουσικού score από τον Νικ Κέιβ και τον Γουόρεν Έλις, κρατά το τέμπο σταθερό κι αμετάβλητο, χωρίς να διστάσει ή να λοξοδρομήσει σε καμία στιγμή.
Η ταινία του είναι ένα υπαρξιακό γουέστερν στη μέση του πουθενά της αλγερινής ερήμου και θα μείνει πιστή στην ταυτότητά της μέχρι τέλους. Είναι δωρική, είναι γυμνή από περιττά μπιχλιμπίδια και θα αναδείξει την σκληρή ομορφιά της μέσα από την ξεραΐλα της. Φωλιάζει μέσα στο περιρρέον πλαίσιό της, διαπλέκεται με αυτό, αλλά έχει πετύχει και τον απογαλακτισμό. Παράλληλα, δεν θα πάψει σε κανένα σημείο να είναι μια ταινία βασισμένη σε διήγημα του Αλμπέρ Καμύ. Και θα δείξει σεβασμό όχι απέναντι στο γράμμα της συγκεκριμένης ιστορίας (καθώς διαφοροποείται από την πλοκή της), αλλά απέναντι στο συνολικό πνεύμα του δημιουργού της.
