Σκηνοθεσία: Ρόμπερτ Ίγκερς
Παίζουν: Άνια Τέιλορ-Τζόι, Ραλφ Άινσον, Κέιτ Ντίκι, Χάρβεϊ Σκρίμσο
Διάρκεια: 92′
Μεταφρασμένος τίτλος: “Η Μάγισσα”
Στη Νέα Αγγλία του 17ου αιώνα, μια πολύτεκνη οικογένεια αποκόπτεται από την τοπική κοινότητα λόγω θρησκευτικών διαφορών και μεταφέρεται σε μια απομονωμένη περιοχή, στις παρυφές ενός σκοτεινού δάσους. Ανεξήγητα, τρομακτικά περιστατικά ξεκινούν να συμβαίνουν αμέσως, η σοδειά του αγρότη πατέρα προκύπτει μονίμως χαλασμένη, ακόμα και τα ζώα δείχνουν να προαισθάνονται την ύπαρξη ενός ανομολόγητου κακού που, αόρατο αλλά εμφατικά παρόν, μοιάζει να έχει βάλει στόχο τη δύσμοιρη οικογένεια. Καθώς οι ατυχίες διαδέχονται η μία την άλλη, οι αμφιβολίες, η ακραία δυσπιστία, ο φόβος και η παρανοϊκή θρησκοληψία, κερδίζουν έδαφος: σιγά-σιγά ο πατέρας και η μητέρα αρχίζουν να υποπτεύονται ότι το Κακό έχει κάνει κατάληψη στο σπίτι τους, γιατί η μεγαλύτερη σε ηλικία κόρη τους, έχει κάνει συμφωνία με τον ίδιο το Διάβολο.
Καταχρηστικά μόνο θα μπορούσε κανείς να ορίσει το The Witch, ως αμιγή ταινία τρόμου, αν και, αναμφίβολα, το καταπληκτικό φιλμ του Robert Eggers αποτελεί περήφανο τέκνο και αυτού του είδους. Εξαίσια οιστρηλατημένο από τη λογική του “less is more”, με μια τρομερά υποβλητική εικονογραφία, αδιανόητου εικαστικού κάλλους (η φωτογραφία του Jarin Blaschke είναι ένα αυτόνομο έργο τέχνης) και μια ηχητική μπάντα που προκαλεί εμφράγματα, επιταχύνοντας τους καρδιακούς παλμούς σε αβάσταχτο σημείο, ακόμα κι όταν τίποτα το φρικιαστικό δεν δείχνεται, επιλέγοντας την –βασιλική, αν με ρωτάς- οδό της αμφισημίας, της υπαινικτικότητας και της σταδιακής πύκνωσης του μυστηρίου, αντί για τα εύκολα τρομάγματα και την αφέλεια μιας ακόμα παρουσίασης του υπερφυσικού με ανθρωπομορφικούς όρους (σοφή η επιλογή του Eggers να οριοθετήσει τον φόβο στο μυαλό -των ηρώων και του κοινού- αφήνοντας επίτηδες ανοικτό το ενδεχόμενο όλα όσα παρακολουθούμε να βρίσκονται στη φαντασία ανθρώπων που η ταλαιπωρία και οι δεισιδαιμονίες έχουν κουρελιάσει τα νεύρα τους), το έργο κινείται κάπου ανάμεσα στην ταινία εποχής, το δράμα και το ψυχολογικό θρίλερ, παίζοντας με τις προσδοκίες του θεατή και αναγκάζοντάς τον να αμφισβητεί διαρκώς τις βεβαιότητές του.
Έχοντας αφομοιώσει στην εντέλεια τις επιρροές από την εμβληματική Λάμψη του Κιούμπρικ (το στοιχείο της κοινωνικής απομόνωσης και η τρέλα που προκύπτει σαν εύλογη συνέπειά της, ο μικρός Κέιλεμπ που επιστρέφει από το Δάσος «κακοποιημένος» -ή μήπως όχι;- από τη μάγισσα σαν άλλος Ντάνι μέσα από το δωμάτιο 237, το γερασμένο γυναικείο σώμα ως υπόμνηση της επικείμενης θνητότητας και της παρακμής, η παράλογη εμμονή του πατέρα να δουλεύει –ο Τζακ Τόρανς πληκτρολογούσε μονίμως την ίδια φράση, ο Γουίλιαμ απλώς κόβει ξύλα όλη μέρα-, χωρίς ικανοποίηση ή σκοπό, για να διατηρεί την ψευδαίσθηση της χρησιμότητάς του) και το σινεμά του Πολάνσκι εν γένει (η διάχυτη υπόνοια της παράνοιας ως ρυθμιστικού παράγοντα όλων όσων εκτυλίσσονται επί της οθόνης και το παραπλανητικά σατανολατρικό κέλυφος του The Witch παραπέμπουν, από τη μία στην Αποστροφή και τον Ένοικο, κι από την άλλη στην Ένατη Πύλη, του τρομερού Πολωνοεβραίου είρωνα), το φοβερό φιλμ του Eggers, εκτός από ένα συναρπαστικό θρίλερ μυστηρίου, είναι και μια πανέξυπνη παραβολή για τους νοσογόνους παράγοντες που εγκυμονεί η ιδεοληπτική απομάκρυνση από το ορθώς σκέπτεσθαι, ειδικά όταν συνδυάζεται με τη στέρηση, την ανέχεια και την υλική εξαθλίωση (οι άνθρωποι πρώτα πεινάνε και μετά γυρεύουν, παραληρηματικά, τις αιτίες του μαρτυρίου τους σε εξωκοσμικές πηγές, μας λέει ολόσωστα o Eggers: εδώ το κακό εκπηγάζει από την κοινωνία που καταδίκασε στην απομόνωση αυτή την άτυχη οικογένεια -οι παρανοϊκές φαντασιώσεις της θρησκοληψίας, έρχονται απλά να σφραγίσουν τη μοίρα τους, επισπεύδοντας ένα προδιαγεγραμμένο χαμό-, γι’ αυτό το The Witch απέχει απ’ το να είναι μια παραδοσιακή ταινία τρόμου και γίνεται κάτι μεγαλύτερο).
Μπορεί δε, κάλλιστα, να αναγνωσθεί και ως αλληγορία για τη σεξουαλική αφύπνιση ή τις διαστροφικές διεξόδους που αναζητά η λίμπιντο όταν παγιδεύεται σε στενά –οικογενειακά, ηθικά ή θρησκευτικά- όρια (ο Κέιλεμπ ενδεχομένως βασανίζεται από τις τύψεις γιατί πόθησε σαρκικά την αδερφή του –σεξουαλικό άγχος που παίρνει τη μορφή «δαιμονισμού»-, ενώ η εξομολόγηση της μητέρας ότι είχε ονειρευτεί τον Χριστό σαν όμορφο, νεαρό άνδρα, αποδεικνύει ότι οι ρίζες του θρησκευτικού αισθήματος –άρα και της διαστρέβλωσης του σε σατανιστική μανία- βρίσκονται, όπως έγραφε ο Μπατάιγ, στον ερωτισμό).
Όπως υποδεικνύει και το παράξενο φινάλε, το οποίο έγινε αντικείμενο σκληρής κριτικής (ο γράφων το βρήκε εντελώς συμβατό με το πνεύμα αμφισημίας που διέπει ολόκληρη την ταινία: είτε το αντιμετωπίσεις ως μια ακόμα φαντασίωση σκοτεινής «απελευθέρωσης» που προκλήθηκε από ένα ισχυρό σοκ, είτε ως «αντικειμενική» προσχώρηση στο στρατόπεδο του –υπαρκτού τελικά;- εχθρού, ολοκληρώνει το δράμα με τον προσήκοντα –δηλαδή σκωπτικά ανατρεπτικό- τρόπο), στο επίκεντρο κάθε θρησκευτικής ηθικολογίας (ακόμα κι ο σατανισμός, είναι μια τέτοια μορφή θρησκευτικής ηθικολογίας) βρίσκεται το ζήτημα της διαχείρισης της σάρκας, και δη της γυναικείας. Κόντρα στην ιδεαλιστική μεταφυσική, λοιπόν, και τους ατέλειωτους, περιοριστικούς κανόνες, ο παγανισμός! Η επιστροφή στα πρώτα στοιχεία, στη γύμνια του σώματος και της φύσης.
Σε κάθε περίπτωση, το The Witch συνιστά έναν αναπάντεχο θρίαμβο αφηγηματικής δεξιοτεχνίας, στιλιστικού περφεξιονισμού -υπάρχουν κάδρα που θυμίζουν γκραβούρες της συγκεκριμένης περιόδου- και τρομερής ατμόσφαιρας (η εκπληκτικά αληθοφανής ανασύσταση εποχής, με τη χρήση των αρχαιοπρεπών αγγλικών –τι θεσπέσιο εύρημα!-, οι άριστες ερμηνείες κι η σπουδαία καλλιτεχνική διεύθυνση, συμβάλλουν τα μέγιστα στη διαμόρφωση ενός κόσμου, μέσα στον οποίο χάνεσαι για μιάμιση ώρα, σαν να πραγματοποιείς ταξίδι στον χρόνο), ένα θρίαμβο του ανεξάρτητου σινεμά, εν ολίγοις, που χρήζει αυτόματα τον Eggers, ως έναν από τους πλέον υποσχόμενους δημιουργούς των τελευταίων ετών, και όχι μόνο στο είδος του horror. Ο πήχης ανέβηκε πολύ ψηλά.
