Σκηνοθεσία: Μπίλε Όγκουστ
Παίζουν: Τζέρεμι Άιρονς, Μαρτίνα Γκεντέκ, Μελανί Λοράν, Τζακ Χιούστον
Διάρκεια: 110’
Μεταφρασμένος τίτλος: “Νυχτερινό τρένο για τη Λισαβόνα”
Έτος παραγωγής: 2013
Το όνομα Μπίλε Όγκουστ σας λέει κάτι; Πιθανώς όχι, διότι η αλήθεια είναι πως ο Δανός σκηνοθέτης βρίσκεται εδώ και αρκετό καιρό μακριά από την πρώτη γραμμή ενδιαφέροντος και προβολής στα κινηματογραφικά δρώμενα. Παρόλα αυτά, δεν παύει να ανήκει σε ένα εξαιρετικά ολιγομελές και προνομιούχο members’ club. Αυτό των σκηνοθετών στους οποίους έχει απονεμηθεί δύο φορές στην καριέρα τους η τιμητική διάκριση του Χρυσού Φοίνικα. Το ελίτ παρεάκι συμπληρώνουν ο Σέρβος Εμίρ Κουστουρίτσα, οι Βέλγοι αδερφοί Νταρντέν, ο Ιάπωνας Σοέι Ιμαμούρα, ο Αμερικάνος Φράνσις Φόρντ Κόπολα (με την υποσημείωση πως μοιράστηκε τον ένα Χρυσό Φοίνικα εξ ημισείας με τον Γερμανό Φόλκερ Σλέντορφ, το 1979) και λίαν προσφάτως, ο Αυστριακός Μίκαελ Χάνεκε. Αρχικά λοιπόν το 1988, με την ταινία «Πέλε, ο κατακτητής» (με πρωταγωνιστή τον Μαξ Φον Σίντοφ) και έπειτα το 1992, με την ταινία «Οι καλύτερες προθέσεις» (σε σενάριο του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν) ο Όγκουστ έφυγε θριαμβευτής από τη γαλλική Ριβιέρα. Έκτοτε, έχει φυσικά κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι ή μάλλον για να το θέσουμε πιο σωστά, το αυλάκι μοιάζει να έχει ξεραθεί…
Βασισμένο στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Ελβετού συγγραφέα Πασκάλ Μερσιέ, το «Νυχτερινό τρένο για τη Λισαβόνα» ξεκινά με ένα τραβηγμένο συμβάν, το οποίο πυροδοτεί όλα όσα έπονται. Ο μονόχνοτος και ολίγον φλώρος καθηγητής Ράιμουντ Γκρεγκόριους σώζει την τελευταία στιγμή μία κοπέλα που ετοιμάζεται να πηδήξει από μία γέφυρα στη Βέρνη. Η μυστηριώδης παρ’ ολίγον αυτόχειρας ξεχνάει πάνω στην αναμπουμπούλα το κόκκινο παλτό της, με ένα βιβλίο στην τσέπη. Το βιβλίο αυτό προκαλεί τέτοιο κύμα ενθουσιασμού και συγκίνησης στον καθηγητή που τον ξυπνά από τον λήθαργο μιας ζωής που ισοδυναμεί με αργό θάνατο. Το μπακακάο που παθαίνει ο καθηγητής μάλιστα είναι τόσο σαρωτικό που αποφασίζει αυθορμήτως και αστραπιαία να πάρει το νυχτερινό τρένο για τη Λισαβόνα, τόπο τόσο καταγωγής του συγγραφέα όσο και πλοκής του βιβλίου. Στη Λισαβόνα, ο φυγάς από μία βαρετή και προδιαγεγραμμένη ζωή Γκρεγκόριους θα ξετυλίξει ένα κουβάρι οδυνηρών αναμνήσεων που θα αναπλάσουν τα μαύρα χρόνια της δικτατορίας του Αντόνιο Σαλαζάρ ντε Ολιβέιρα. Σε μία σύντομη ιστορική αναδρομή, να αναφέρουμε πως το στρατιωτικό πραξικόπημα της 28ης Μαΐου 1928 υπό τον Σαλαζάρ έπαυσε την Πρώτη Πορτογαλική Δημοκρατία. Στη συνέχεια (1932), οι πραξικοπηματίες εγκαθίδρυσαν το λεγόμενο «Νέο Κράτος», ένα αυταρχικό καθεστώς που βάσταξε ως τις 25 Απριλίου 1974. Η «Επανάσταση των Γαρυφάλλων» σηματοδότησε όχι μόνο την πτώση του καθεστώτος αλλά και την ταυτόχρονη ανεξαρτητοποίηση όλων των υπερπόντιων πορτογαλικών αποικιών.
Επιστρέφοντας στην ταινία, οι καλές και αγνές προθέσεις του έμπειρου σκηνοθέτη δυστυχώς μετατρέπονται άμεσα σε ασήκωτα βαρίδια. Ο παλιάς κόπιας και νυσταλέος ακαδημαϊσμός κυριαρχεί. Καμία σπίθα, καμία φαντασία, κανένα πάθος, καμία απρόβλεπτη στροφή ή παράκαμψη. Ένα μπρος – πίσω στο χρόνο που μοιάζει με καρδιογράφημα νεκρού. Μία υπολογισμένη στο ζύγι αντιπαραβολή μιας προσωπικής και μιας ιστορικής τραγωδίας. Ένας σκηνοθετικός καθωσπρεπισμός που κάνει την αίθουσα να μοιάζει με αίθουσα συνεδριάσεων και την ταινία με βαρετή διάλεξη. Το μάθημα ιστορίας του Όγκουστ είναι άνευρο και άψυχο και αναλώνεται σε μία απλή και κουραστική παράθεση πληροφοριών. Σα να σας δείχνει με τις ώρες ένας μανιακός φιλοτελιστής μία ατελείωτη συλλογή από γραμματόσημα μέσα σε αποστειρωμένα άλμπουμ. Σε μία τόσο αποστειρωμένη από συναίσθημα ταινία, ακόμη και ένας ηθοποιός που ερωτοτροπεί σε μόνιμη βάση με τον φακό, όπως ο Τζέρεμι Άιρονς, χάνεται και ξεχνιέται. Μην ξεχάσουμε και το κερασάκι στην τούρτα. Άπαντες στην ταινία, Ελβετοί και Πορτογάλοι και γενικά όλες οι φυλές του Ισραήλ, συνεννοούνται στην αγγλική γλώσσα. Κανένα πρόβλημα, ας μιλούν και στα αρχαία καντονέζικα. Όχι όμως με αυτές τις τόσο αστείες πειραγμένες προφορές. Αυτό δεν αντέχεται, αλήθεια.
