Σκηνοθεσία: Αλεξάντερ Πέιν
Παίζουν: Ματ Ντέιμον, Κριστόφ Βαλς, Χονγκ Τσάου, Κρίστε Γουίγκ, Τζέισον Σουντεΐκις, Νιλ Πάτρικ Χάρις, Ούντο Κίρ
Διάρκεια: 135′
Όταν έφτασαν στα αυτιά του φιλοθεάμονος κοινού τα μαντάτα περί της νέας ταινίας του Αλεξάντερ Πέιν, όλοι σκέφτηκαν ότι ο Ελληνοαμερικανός δημιουργός ετοιμάζει κάτι ιδιαίτερο σε σχέση με την υπόλοιπη φιλμογραφία του. Κάτι η διαφαινόμενη παρέλαση αστέρων και κάτι το μεγαλεπήβολο κόνσεπτ που υπηρετήθηκε και από μεγαλύτερο μπάτζετ καθιστούσαν σαφές πως η νέα του δημιουργία θα κινείται σε διαφορετικό επίπεδο. Η ανυπομονησία λοιπόν του σινεφίλ κοινού βρέθηκε δικαιολογημένα στα ύψη, παρά τις επιφυλάξεις εκ μέρους των κριτικών μετά την προβολή στο Φεστιβάλ της Βενετίας.
Ο Πέιν στο νέο του φιλμ μας μεταφέρει στο κοντινό μέλλον και μας συστήνει τον Πολ Σαφράνεκ, έναν Αμερικανό μεσοαστό εργοθεραπευτή ο οποίος λαμβάνει μια σημαντική απόφαση, από κοινού με τη σύζυγό του: να συρρικνωθούν, προκειμένου να βοηθήσουν στο πρόβλημα υπερπληθυσμού του πλανήτη αλλά και να εξασφαλίσουν μια καλύτερη ζωή, καθώς η εταιρία που αναλαμβάνει την πειραματική πλην ασφαλέστατη διαδικασία έχει εξασφαλίσει στους πελάτες της μια σειρά από οικονομικά και μη προνόμια. Με άλλα λόγια, η απόφαση τους να συρρικνωθούν αποτελεί για τους Σαφράνεκ το διαβατήριο για τη μεγάλη ζωή. Μόνο που, όπως είναι φυσικό, τα πράγματα δεν ακολουθούν την πορεία που θα έπρεπε και έτσι ο Πολ καταλήγει συρρικνωμένος και μόνος να προσπαθεί να ανακαλύψει τα όρια αυτού του νέου μικρόκοσμου.
Πέραν των υψηλότερων προδιαγραφών της –σαφώς πιο mainstream– παραγωγής και της παρέλασης επωνύμων, υπάρχει ένα στοιχείο που σηματοδοτεί περισσότερο από οτιδήποτε άλλο την απομάκρυνση του Πέιν από το γνώριμο κινηματογραφικό του ύφος. Πρόκειται λοιπόν για ένα φιλμ με πολύ πιο απλωμένη πλοκή και χωρίς το στοιχείο της εσωτερικότητας και εμβάθυνσης στους χαρακτήρες. Βέβαια, ακόμα κι αυτό το έργο σε ένα σημείο παίρνει χαρακτήρα road movie, ολίγον βεβιασμένα και επιπόλαια. Ακόμα, το κωμικό στοιχείο είναι κυρίαρχο, σε σημείο που μερικές φορές παραγκωνίζει τα υπόλοιπα στοιχεία της ταινίας.
Γενικότερα, για πρώτη φορά στην καριέρα του, ο Πέιν παραδίδει ένα φιλμ άνισο. Μια πολιτική σάτιρα που ενώ έχει όλα τα φόντα να είναι αξιοσημείωτη καταλήγει να βαλτώνει από τον άκρατο διδακτισμό και την αδικαιολόγητα μεγάλη διάρκεια. Η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αρχική ιδέα βυθίζεται σε διαλόγους σχηματικούς και γνωρίζει μια επιφανειακή ανάπτυξη. Ο Ελληνοαμερικανός δημιουργός μοιάζει να εξαντλείται στο αρχικό του όραμα το οποίο δεν ήξερε πώς να μεταφέρει σε πλήρη κινηματογραφική δημιουργία.
Ενώ, λοιπόν, είναι ευχάριστη έκπληξη εκ μέρους ενός καταξιωμένου σκηνοθέτη η εγκατάλειψη του λεγόμενου comfort zone του, δεν είναι πάντα μια διαδικασία επιτυχημένη. Εν προκειμένω, το σύνολο αποκτά στοιχεία μιας πολιτικής αλληγορίας, αλλά κινηματογραφείται σαν παραμύθι και χάνει εμφατικά το σημείο ισορροπίας ανάμεσα στις σκοτεινές πτυχές και τις κωμικές εκλάμψεις. Υπάρχουν όμως και στοιχεία που δεν επιτρέπουν στο φιλμ να αποκτήσει τον χαρακτήρα της οικογενειακής ταινίας που φαίνεται ότι κυνηγά, όπως η αγοραία σε μερικά σημεία γλώσσα και κάποιες στιγμές όπου ο πρωταγωνιστής βρίσκεται υπό την επήρεια παραισθησιογόνων ουσιών.
Ο Πέιν διατηρεί κάτι από το χαρακτηριστικό ντραμεντί ύφος, αλλά δεν πλάθει χαρακτήρες που να σηκώνουν στους ώμους τους την ταινία. Ο βασικός πρωταγωνιστής, που γίνεται αποδέκτης όλων των ηθικών προβληματισμών, είναι αδιάφορος, όπως και ο διαδικαστικός Ματ Ντέιμον στο ρόλο. Στις περιπλανήσεις του στον κόσμο των «μικρών» ανθρώπων, έρχεται σε επαφή με ένα σύνολο τραβηγμένων και στερεοτυπικών χαρακτήρων. Από τη μία, η νεαρή Βιετναμέζα αγωνίστρια που τον κινητοποιεί πολιτικά, με την ενοχλητική φωνή και την ανίκητη αποφασιστικότητά της, την οποία βέβαια ερμηνεύει με πάθος η Χονγκ Τσάου. Από την άλλη, και εξοργιστικότερος όλων, ο Σέρβος Ντουσάν, ένα συνονθύλευμα πολιτισμών και εθνικών χαρακτηριστικών, ένας Ευρωπαίος μπον βιβέρ των φτωχών, βγαλμένος από την πιο στρεβλή εικόνα που έχουν οι Αμερικανοί για τους κατοίκους της γηραιάς ηπείρου. Αμοραλιστής και χυδαίος. Δεν είναι τυχαία η επιμονή του Κριστόφ Βαλς στη γνωστή μανιέρα του συμπαθούς τρελούτσικου πλην σοφού τύπου που εκσφενδονίζει αποφθέγματα.
Συνολικά, το έργο του κατά τα άλλα σπουδαίου Αλεξάντερ Πέιν ναυαγεί, καθώς η μεγάλη του διάρκεια και η ελλιπής και σχηματική ανάπτυξη οδηγεί την πολλά υποσχόμενη ιδέα σε μαρασμό. Φυσικά, είναι κατά καιρούς πολύ διασκεδαστική και αν ένας θεατής αρκείται σε αυτό, δε θα απογοητευτεί. Για τους φανατικούς όμως, που έχουν συνηθίσει από τον Ελληνοαμερικανό σκηνοθέτη να δημιουργεί χαρακτήρες που διαθέτουν ζωντάνια και διάγουν ένα εσωτερικό και εξωτερικό ταξίδι, το τελικό αποτέλεσμα θα προκαλέσει δυσαρέσκεια. Η μεγάλων διαστάσεων πολιτική αλληγορία του δημιουργού για τους «μικρούς» ανθρώπους πέφτει θύμα του διδακτισμού και της ελαφρότητας που τη διέπουν, καθώς και της ουσιωδώς επιπόλαιης ουμανιστικής προσέγγισης, στοιχεία που ποτέ δεν έχουν εμφανιστεί ξανά στη φιλμογραφία του και ελπίζουμε να απουσιάσουν και στη συνέχεια της.
