Η λέξη ουτοπία προκύπτει ετυμολογικά από δύο αρχαίες ελληνικές λέξεις, το στερητικό ου και τον τόπο. Στην καθομιλουμένη, έχει συνδεθεί με ιδεατές καταστάσεις που μοιάζουν ανεδαφικές και απλησίαστες, με επιδιώξεις που μοιάζουν προϊόν αιθεροβασίας. Το κείμενο πάντως που έπλασε τη λέξη δείχνει να διαφωνεί με τη σύγχρονη χρήση της λέξης. Ας ταξιδέψουμε λοιπόν ακριβώς μισή χιλιετία πίσω στον χρόνο, στο σωτήριο έτος 1516, χρονολογία στην οποία εκδίδεται το έργο του Σερ Τόμας Μορ Περί της Αρίστης Πολιτείας και της Νήσου Ουτοπίας. Ο Άγγλος φιλόσοφος, θεολόγος, νομικός και παράλληλα εγκάρδιος φίλος του Έρασμου (χάρη στον οποίο εκδόθηκε το έργο στις Κάτω Χώρες), ευαγγελίζεται όχι ένα τόπο που δεν υπάρχει, αλλά ένα τόπο που θα υπάρξει στο μέλλον.
Για την ακρίβεια, ευαγγελίζεται ένα τόπο που περιμένει καρτερικά να υπάρξει σε ένα μέλλον ριζικά διαφορετικό από το παρόν. Η Ουτοπία, σύμφωνα με τον Μορ, είναι ένα νησί όπου θα ισχύουν κανόνες κοινοκτημοσύνης και ισότητας, ενώ το χρήμα, οι δικηγόροι και η εκμετάλλευση δεν θα υφίστανται. Ο Μορ τόνιζε παράλληλα ότι οι αντιπαραγωγικές δυνάμεις της οκνηρίας και της απληστίας αντιμάχονται τη δημιουργία της Ουτοπίας, αλλά εναπόθετε τις ελπίδες του στην εμφάνιση ενός νέου είδους ανθρώπου, που θα ήταν σε θέση να ξεπεράσει αυτά τα παλαιά βαρίδια.
Ο Τόμας Μορ, ευσεβής και ένθερμος Καθολικός, όρθωσε μοιραίο ανάστημα απέναντι στον Βασιλιά Ερρίκο Η’, όταν ο τελευταίος αυτό-ανακηρύχθηκε αρχηγός της Αγγλικής Εκκλησίας, μετά από προστριβή με τον Πάπα. Ο Μορ δικάστηκε την 1η Ιουλίου του 1535 και πέντε μέρες αργότερα αποκεφαλίστηκε. Ονειροπόλος ή μη, ο Μορ έχαιρε τεράστιας εκτίμησης από όλα τα μεγάλα πνεύματα της εποχής του, ενώ ανακηρύχθηκε και άγιος από την Καθολική Εκκλησία.
Επιστροφή στο σήμερα και στο κλείσιμο του εργοστασίου παραγωγής οικοδομικών υλικών της ΒΙΟ.ΜΕ. (Βιομηχανική Μεταλλευτική) στη Θεσσαλονίκη. Ερχόμενοι αντιμέτωποι κατάφατσα με τον ζόφο της ανεργίας, ορισμένοι από τους εργάτες αποτολμούν ένα εγχείρημα ριψοκίνδυνο και με αβέβαιες πιθανότητες επιτυχίας. Προβαίνουν σε κατάληψη του εργοστασίου, αναλαμβάνουν τη διαχείρισή του με οριζόντιο τρόπο λειτουργίας και προσπαθούν να καθιερώσουν ένα καθεστώς ισοτιμίας στη λήψη των αποφάσεων.
Ξεκινούν να παρασκευάζουν μόνοι τους καθαριστικά προϊόντα και παράλληλα, αγωνίζονται για την αναγνώριση δικαιώματος λειτουργίας του εργοστασίου και την επαναφορά τους σε ένα στάτους νομιμότητας. Η προσπάθειά του αυτή εύλογα και αναμενόμενα αποκτά δημοσιότητα, ενδύεται με συμβολικού χαρακτήρα αξία και γίνεται αντιληπτή ως ένα σημάδι των καιρών μας, ως μία προσαρμογή στις επικρατούσες συνθήκες.
Ο Απόστολος Καρακάσης παρακολούθησε από απόσταση αναπνοής επί σειρά μηνών την περιπέτεια της αυτοδιαχείρισης, κατόρθωσε να τρυπώσει στην ψυχή του όλου εγχειρήματος, ενώ συγχρόνως απέφυγε πάρα πολλές παγίδες και κακοτοπιές που καιροφυλακτούσαν. Πρωτίστως, η ταινία του δεν εκτρέπεται σε κανένα σημείο σε κάποιο στρατευμένο μανιφέστο, σε κάποιο πολιτικοποιημένο μήνυμα επιπέδου πλακάτ και τσιτάτου. Αντιθέτως, προσπαθεί να καλύψει ολόκληρο το εύρος του εγχειρήματος. Να εκθέσει τις αδυναμίες και τις αντιφάσεις του, τις δυσχέρειες και τα θολά του σημεία. Να αναρωτηθεί κι ο ίδιος μαζί με τους συμμετέχοντες κατά πόσο αυτή η ενέργεια προέκυψε από λελογισμένη σκέψη ή από αγνή αναγκαιότητα. Παράλληλα, δίνει τον λόγο και στην πλευρά της εργοδοσίας (παίρνοντας βέβαια εμμέσως θέση υπέρ των εργατών), επιχειρώντας να καταδείξει το γενικότερο πλαίσιο αλλαγών και μετασχηματισμών που επέδρασαν στην ελληνική κοινωνία.
Το Επόμενος σταθμός: Ουτοπία είναι ένα ενδοσκοπικό και παράλληλα εποπτικό οδοιπορικό σε μία περιπέτεια επιβίωσης, η οποία εξελίσσεται και μεταλλάσσεται μέρα με τη μέρα, στιγμή με τη στιγμή. Μαζί της εξελίσσονται και μεταλλάσσονται και οι πρωταγωνιστές της, οι οποίοι συγκρούονται και διχάζονται μεταξύ τους, λοξοδρομούν, χαλυβδώνονται, αμφιβάλλουν, ελπίζουν, επιμένουν, απογοητεύονται, πληγώνονται και επιβραβεύονται. Ο Καρακάσης απλώνει το ντοκιμαντέρ του σε πολλαπλούς καμβάδες, επιδιώκοντας να αποτυπώσει το όλον, αλλά κι όλα τα μέρη που το συναποτελούν. Φτιάχνει το συλλογικό πορτρέτο μίας κοινής προσπάθειας, αλλά και τα επιμέρους ατομικά πορτρέτα των ανθρώπων που την απαρτίζουν, δοσμένα με τρυφερότητα, νηφαλιότητα, αυθορμητισμό και χιούμορ, δίχως κριτική διάθεση και εύκολο διδακτισμό.
Όσο για το τελικό επιμύθιο, δεν υπάρχει κανένα δεσμευτικό πόρισμα. Είμαστε ελεύθεροι να αντιμετωπίσουμε το όλο εγχείρημα είτε ως μία καταδικασμένη πορεία στον γκρεμό είτε ως ένα δείγμα ελπίδας και αισιοδοξίας. Είτε απλώς ως μία ιστορία που άξιζε με κάθε βεβαιότητα να ειπωθεί.
