“Ο ήλιος δεν μπορεί να κοιταχτεί κατάματα. Η καρδιά χτυπά από τόσο μακριά, που δεν μπορείς να την ακούσεις να χτυπά.”
Το έργο του Αντρέι Ζουλάφσκι (Andrzej Zulawski) είναι αναμφίβολα ένα από τα σπουδαιότερα που έχει αναδείξει ο πολωνικός κινηματογράφος μετά τη δεκαετία του ’70. Μεστός και σαφής, ο Ζουλάφσκι στις ιστορίες που διηγείται είναι ένα πλάσμα διάφανο. Ο κινηματογραφικός του λόγος είναι αναμφισβήτητα τόσο καθαρός όσο και άλκιμος. Τόσο άλκιμος μάλιστα, που καταφέρνει μετά από φαινομενική ηρεμία και φιλμική σταθερότητα, με ένα μόνο πλάνο, να αφυπνήσει ανέλπιστα αισθήματα ανετοιμότητας, ανησυχίας και οδυνηρής ψυχικής και νοητικής αναστάτωσης.
Στον κόσμο του Ζουλάφσκι τα νερά είναι πάντα θολά. Μπορείς να διακρίνεις μονάχα την επιφάνεια, και αφού δεν καθαρίζουν ποτέ, υποχρεώνεσαι στο τέλος να βυθιστείς. Να βυθιστείς σε μια κατάδυση τυφλής πίστης, αφού δε γνωρίζεις πόσο βαθιά μπορείς να φτάσεις, ούτε αν ο αέρας στα πνευμόνια σου είναι αρκετός για να αναδυθείς. Το μεταφυσικό (ή κατά τόπους σουρεαλιστικό) στοιχείο, που είναι εμφανές και κοινό στις ταινίες του, τηρεί πάραυτα διττό ρόλο: είναι το καμουφλαρισμένο κουκούτσι της ανθρώπινης ύπαρξης, που αν το απογυμνώσεις από τον καρπό μπορεί να αποδειχτεί αποκρουστικό και τρομακτικό. Εκεί βρίσκονται και γεννιούνται εμμονές και φοβίες, και οι κανόνες, τα όρια και η ηθική δεν έχουν καμία θέση. Κάθε συναίσθημα, όσο αγνό και να είναι στον πυρήνα του, γύρω του χτίζεται ένα άλλο, μαλακό και σαθρό. Εκεί η αγάπη μετατρέπεται σε μανία, και το πάθος σε παράνοια.
Ο Ζουλάφσκι βουτά μαζί μας και ο ίδιος στο απογυμνωμένο του υποσυνείδητο και παράλογο ένστικτο, ύστερα από μεγάλη σιωπή. Δεκαπέντε χρόνια πέρασαν από την τελευταία φορά που ένιωσε επιτακτική την ανάγκη να υλοποιήσει ένα ακόμα κινηματογραφικό δημιούργημα. Δεκαπέντε χρόνια κυοφορίας και δημιουργικού εγκλεισμού μεσολάβησαν για να φτάσουμε στη στιγμή που θα γεννηθεί ο Cosmos του. Εβδομηνταπέντε χρόνια ζωής μετρά ο σκηνοθέτης, και ακόμα και τώρα, που έρχεται αντιμέτωπος με το τέρας της ανυπαρξίας, προς το οποίο οδεύουμε όλοι, οι προβληματισμοί του φαίνεται πως ακόμα δεν έχουν καταλαγιάσει, οι δαίμονές του βρίσκονται πάντα εκεί, κρυμμένοι. Και για μία ακόμα φορά προσπαθεί να ξύσει την πληγή, να αποκαλύψει το άδυτο της ύπαρξης κι ας ματώσει στην πορεία.
Ο Πολωνός σκηνοθέτης φαίνεται να μένει πιστός στο αιρετικό και νευρικό κινηματογραφικό του ύφος, και ήδη προσμένουμε μια ταινία που χτίζεται σε χαρακτήρες εμμονικούς, χαρακτήρες που λειτουργούν με κινητήριο δύναμη το συναίσθημα στην πιο παράλογη και ζωώδη μορφή του. Ενάμισυ λεπτό κινούμενης εικόνας είναι αρκετό για να αναδειχτεί ο Cosmos του Ζουλάφσκι, άφθονος σε σημάδια και συμβολισμούς. Ενάμισυ λεπτό είναι αρκετό για να καταφέρει να μας δημιουργήσει ταυτόχρονη νευρικότητα και τρομερή προσμονή…
Ραντεβού στις σκοτεινές αίθουσες λοιπόν, να απολαύσουμε το σκοτεινό αλλά και λαμπερό διαμάντι που λέγεται Cosmos και να δούμε τις προσδοκίες μας να υλοποιούνται στην ομορφότερη συναισθηματική αναταραχή…
