Σκηνοθεσία: Πάμπλο Λαραΐν
Παίζουν: Νάταλι Πόρτμαν, Πίτερ Σάρσγκααρντ, Μπίλι Κράνταπ
Διάρκεια: 99’
To Jackie, που τιμήθηκε με το Βραβείο Σεναρίου στο Φεστιβάλ της Βενετίας και χάρισε στη Νάταλι Πόρτμαν μία οσκαρική υποψηφιότητα, πέρασε από χίλια μύρια κύματα προτού κατορθώσει να βρει τον δρόμο προς το κινηματογραφικό πανί. Το σενάριο του Νόα Όπενχαϊμ, που είχε στο επίκεντρό του την Τζάκι Κένεντι στις στιγμές που ακολούθησαν τη δολοφονία του JFK, είχε αρχικά προσελκύσει το ενδιαφέρον του Στίβεν Σπίλμπεργκ, το οποίο τελικά δεν τελεσφόρησε. Λίγο αργότερα, βγήκε στο φως της δημοσιότητας πως στην καρέκλα του σκηνοθέτη θα καθίσει ο Ντάρεν Αρονόφσκι, με την τότε σύντροφό του Ρέιτσελ Βάις να προαλείφεται για τον ρόλο της Τζάκι. Όμως, ο Αρονόφσκι και η Βάις χώρισαν και αποσύρθηκαν αμφότεροι από το πρότζεκτ.
Το επόμενο επεισόδιο στο σίριαλ του Jackie έφερε τη Νάταλι Πόρτμαν στον πρωταγωνιστικό ρόλο, με την προϋπόθεση ότι θα συμφωνούσε και ο σκηνοθέτης που κάποια στιγμή θα επιλεγόταν. Μετά την προβολή της ταινίας του Η μυστική λέσχη, στην Μπερλινάλε του 2015, ο Χιλιανός Πάμπλο Λαραΐν δέχτηκε τα συγχαρητήρια του Ντάρεν Αρονόφσκι, αλλά και μίας πρόταση: να σκηνοθετήσει αυτός το Jackie. Ο Λαραΐν, παρότι εκείνη την περίοδο είχε ήδη καταπιαστεί με το Νερούδα (που βγαίνει στις ελληνικές αίθουσες στις 9 Φεβρουαρίου), απάντησε θετικά και το Jackie μπήκε επιτέλους στις ράγες.
Ο Λαραΐν, επί της ουσίας, επιλέγει μία προσέγγιση που συνδέει με ένα αδιόρατο νήμα το επερχόμενο Νερούδα και την πρώτη του διεθνούς εμβέλειας επιτυχία, το NO (2012). Το Jackie δεν είναι, ως προς την εξωτερική του μορφή τουλάχιστον, ένα τυπικό biopic, από αυτά που κυκλοφορούν πλέον με το κιλό και φιλοτεχνούν ιλουστρασιόν και καλογυαλισμένα πορτρέτα διάφορων τιμώμενων προσώπων. Το Jackie θα στροβιλίσει (σχεδόν κυριολεκτικά, μέσα από τη χρήση της κάμερας) γύρω από το ιστορικής σημασίας γεγονός της δολοφονίας του Κένεντι. Και θα (προσπαθήσει να) φιξάρει τη ζαλισμένη του θλίψη και τη δακρυσμένη προσοχή του στις εσωτερικές διακλαδώσεις της πενθούσας Τζάκι. Το Jackie έχει ως σκοπό να αποτυπώσει όχι ένα βαρυσήμαντο γεγονός, αλλά ένα απέραντο συναίσθημα. Όχι τη διαδρομή ενός ανθρώπου, αλλά την τρεμάμενη ισορροπία του σε μία στιγμή που προσεγγίζει τον γκρεμό. Και ενώ υποτίθεται πως εξυπηρετεί αυτό τον σκοπό αβίαστα και υποδόρια, κατά βάθος τον διατυμπανίζει εμφατικά. Θα επιστρέψουμε όμως σε αυτό οσονούπω.
Η 22α Νοεμβρίου 1963, η μέρα δηλαδή που δολοφονήθηκε ο Κένεντι στο Ντάλας, έχει αποκτήσει μεταφυσικές διαστάσεις στον αμερικάνικο συλλογικό ψυχισμό. Ένα βίαιο τέλος των ψευδαισθήσεων μιας διαφορετικής διακυβέρνησης και μιας νέας εποχής. Μία υπενθύμιση της τρωτής φύσης κάθε συμβόλου και ειδώλου και, κατ’ επέκταση, της ίδιας της υπερδύναμης. Ένας προάγγελος των δεινών που ακολούθησαν (Βιετνάμ). Μία απότομη ενηλικίωση μιας κοινωνίας που δεν είχε ακόμη απογαλακτιστεί νοητικά και ψυχολογικά από τις τελευταίες σταγόνες του baby boom και της εξωφρενικής μεταπολεμικής ανάπτυξης, αλλά νιώθει ήδη τα τσιμπήματα ενός επικείμενου ψύχους.
Η 22/11/1963 σηματοδότησε μία εκ νέου έκρηξη φοβικής συνωμοσιολογίας, ενισχυμένης από την on camera δολοφονία του κυρίως υπόπτου Λι Χάρβι Όσβαλντ, δύο μέρες αργότερα, αλλά και από την ελλιπή εξιχνίαση της υπόθεσης. Μία πανικόβλητη επιβεβαίωση της ύπαρξης μιας ακαθόριστης απειλής αφανισμού, ταιριαστής με κάθε λαό που έχει περιβληθεί με τον αυθαίρετο τίτλο του επιούσιου. Μία επακόλουθη εσωτερική αναδίπλωση, που απάντησε στην κατάρρευση του μύθου με μυθιστορηματικό πλεόνασμα. Που αντιμετώπισε τον επώδυνο θάνατο με την αγιοποίηση του αποθανόντος, που χρίστηκε μάρτυρας και εκλεκτός.
Ο Λαραΐν καταφεύγει σκόπιμα σε όλα τα τεχνάσματα που είχε χρησιμοποιήσει και στο NO, επιθυμώντας να αποδώσει μία αίσθηση χαμένου και ανέκδοτου ιστορικού επεισοδίου. Περίπου σαν να επρόκειτο για κομμένες σκηνές και αμοντάριστο υλικό που δεν μπόρεσαν ποτέ να χωρέσουν στην επίσημη καταγραφή. Ο κόκκος κυριαρχεί στην εικόνα, σε μία στοχευμένη vintage φθορά. Το ροζ φόρεμα της Πόρτμαν και το κόκκινο αίμα του δολοφονημένου JFK που το έχει πιτσιλίσει, λαμπυρίζουν. Η κάμερα παρακολουθεί από απόσταση αναπνοής τα τεντωμένα νεύρα και τα τσιτωμένα πρόσωπα, σε μία προσπάθεια να αποτυπωθεί η αίσθηση της προσωπικής και της συλλογικής τραγωδίας, της επιμέρους και της ολικής αποδιοργάνωσης.
Το Jackie χωρίζεται ευκρινώς σε τρία κεφάλαια που διαπλέκονται μεταξύ τους. Στο φοβισμένο πριν της ασπρόμαυρης αναπαράστασης της διάσημης τηλεοπτικής ξενάγησης από την Τζάκι στα ενδότερα του ανακαινισμένου Λευκού Οίκου, η οποία είναι γυρισμένη ακριβώς σαν τηλεοπτική εκπομπή των αρχών της δεκαετίας του ‘60. Στο αγωνιώδες τώρα των πρώτων στιγμών μετά τη δολοφονία του JFK και των πυρετωδών διαβουλεύσεων και ετοιμασιών τόσο για την κηδεία όσο και για την επόμενη μέρα, οι οποίες αποτυπώνονται με ξέπνοο λαχανητό, όπως προείπαμε. Στο οργισμένο μετά της συνέντευξης της Jackie στο περιοδικό Life (που δεν κατονομάζεται), μία εβδομάδα μετά το συμβάν της δολοφονίας, όπου η κάμερα αντιμετωπίζει πλέον την Πόρτμαν διαφορετικά. Όχι από την πλεονεκτική θέση ενός πισώπλατου και αδιάκοπου κυνηγητού, αλλά με την ισότητα της ευθείας αντιπαράθεσης. Όχι με την αδιακρισία των επιθετικών και αδιάκοπων κοντινών πλάνων, αλλά με τη στοιχειώδη απόσταση που γεννάει το μείγμα σεβασμού και ενδιαφέροντος.
Σε τελική ανάλυση, πάντως, αν πρέπει να προσδιορίσουμε επακριβώς το πρόβλημα του Jackie, αυτό έγκειται στο ότι αγκομαχά και ασθμαίνει από την επίπονη προσήλωση. Στην προσπάθειά του να δείξει αψεγάδιαστο μέσα στη διαφορετικότητα του ανεπίσημου που προσπαθεί να καλλιεργήσει, καταλήγει να παραδίνεται σε μία αντίστροφης φοράς επισημότητα. Το Jackie θέλει να πιστεύει για τον εαυτό του ότι είναι τσαλακωμένο, ενώ κατά βάθος έχει απλώς βγάλει βιαστικά από τη θέση του όλο το στρας, λίγο πριν ανάψουν οι προβολείς.
Η Νάταλι Πόρτμαν ενσαρκώνει, πράγματι, τρεις διαφορετικές προσωπικότητες εντός ενός και μόνο ρόλου. Ένα εύθραυστο κι ανασφαλές καρυδότσουφλο (στο κομμάτι του «πριν»). Μία αποπροσανατολισμένη από το σοκ και τη θλίψη Πρώτη Κυρία, που νιώθει πως πρέπει να φερθεί όπως αρμόζει στον ρόλο της, χωρίς να ξέρει ποιος ακριβώς είναι αυτός ο ρόλος (στις σκηνές του «τώρα»). Μία πικραμένη κούκλα χωρίς κουκλόσπιτο, μία πριγκίπισσα χωρίς πριγκιπόπουλο, έτοιμη να βγάλει νύχια και να αποσιωπήσει όσα πρέπει, για να υπηρετήσει την αποστολή που της ανέθεσε η Ιστορία (στις σκηνές του «μετά»).
Το πρόβλημα, όμως, έγκειται στο ότι οι τρεις διαφορετικές προσωπικότητες φαίνεται να μην μοιράζονται κανένα κοινό τόπο, καμία ενιαία ρίζα. Σαν να ενεργοποιούνται με το πάτημα ενός κουμπιού και να αποκτούν υπόσταση μέσα από crowd-pleasing κορόνες. Οι οποίες κορόνες διατρέχουν αμέτρητες οκτάβες, από τα πιο μπάσα underplayed πλήκτρα ώς τις πιο υψίτονες overplayed νότες. Το Jackie είναι έτοιμο να σε σαγηνεύσει και να σε ξεγελάσει και το πράττει με τρομερή καλλιέπεια, που μασκαρεύει όμορφα την άσκηση ύφους στην οποία επιδίδεται. Και προσπαθεί να δώσει παλμό στο συναίσθημά του, τρυπώνοντας αδιάκριτα σε στιγμές υποτιθέμενης απόρρητης διακριτικότητας. Μόνο που το συναίσθημα δεν μπορεί ποτέ να εισβάλλει ούτε όταν κρυφοκοιτάζεις από μία μικρή κλειδαρότρυπα ούτε όταν αντικαθιστάς τα μάτια με μεγεθυντικό φακό.
