Σκηνοθεσία: Νάνι Μορέτι
Παίζουν: Νάνι Μορέτι, Ρενάτο Καρπεντιέρι, Μάριο Σιάνο, Τζούλιο Μπάζε, Τζένιφερ Μπιλς
Διάρκεια: 100′
Δομημένο σε άτακτο ρυθμό και σαν ακανόνιστο αρχείο, το Αγαπημένο μου ημερολόγιο (1993) του Νάνι Μορέτι υπογραμμίζει μια κομβική αντίφαση που βιώνει –έστω και ασυναίσθητα– κάθε άνθρωπος. Η ζωή, παρότι ανελέητα συνεχόμενη, δίχως παύσεις ή διαλείμματα για αναδιοργάνωση, είναι πέρα για πέρα ασυνεχής. Ένα συνονθύλευμα από σκόρπια θραύσματα στα οποία προσπαθούμε να ανακαλύψουμε μια στοιχειώδη αιτιότητα, συνάφεια και λογική. Ένα ανολοκλήρωτο παζλ, χωρίς γραμμική συνέχεια ή πρόοδο, που υπακούει σε έναν και μόνο ανώτερο νόμο: την αναπόφευκτη αναξιοπιστία του αφηγητή.
Ακόμη και αν καταγράψουμε σχολαστικά τα γεγονότα, τις σκέψεις και τις συναντήσεις μιας ολόκληρης ζωής, στην πραγματικότητα αυτό που απομένει είναι οι μουντζούρες, οι σκισμένες και ξαναγραμμένες σελίδες, τα ορνιθοσκαλίσματα, οι βιαστικές σημειώσεις και τα αφηρημένα σκιτσάκια στο περιθώριο των σελίδων. Και στο τέλος του τετραδίου, η απορία ακόμη δεν θα έχει λυθεί. Τα πράγματα εξελίχτηκαν έτσι όπως τα θυμόμαστε ή διαφορετικά; Μήπως το αληθινό τους ζουμί μάς διαφεύγει; Μπορούμε να εμπιστευτούμε την κρίση και τη μνήμη μας ή ξεγελούμε ασταμάτητα εαυτούς και αλλήλους; Πόσα βιώματα και αναμνήσεις επιλέξαμε να ξεφορτωθούμε στην πορεία;
Ο Νάνι Μορέτι βουτά στα θολά νερά μιας ενδοσκόπησης που αποδέχεται την πιο ουσιώδη αλήθεια: η αντικειμενικότητα είναι μια γλυκιά αυταπάτη. Κάπως έτσι, ακόμη και η πιο γενναία αυτοκριτική δεν αποκλείεται να κρύβει μέσα της μια υπόγεια αυταρέσκεια. Το Caro Diario κοιτάζει μέσα στην ψυχή του συγγραφέα και αντικρίζει μια αίθουσα από παραμορφωτικούς καθρέφτες που απεικονίζουν μονάχα ψήγματα και υπόνοιες από μια ρευστή πραγματικότητα.
Ο Μορέτι αναστοχάζεται για όλα τα στοιχεία, τις εμμονές και τις αναφορές που διαμόρφωσαν την οπτική του, παλεύει να κοιτάξει από απόσταση το σκηνοθετικό του έργο, αλλά δεν παριστάνει πως σνομπάρει τη γνώμη των άλλων (βαυκαλίζεται με τον θαυμασμό, πληγώνεται από την κριτική), αυτοσαρκάζεται για την πολιτική του στράτευση, δεν παύει όμως να αποδίδει στον εαυτό του ένα ελάχιστο ηθικό πρόσημο, εκφράζει τη λαχτάρα του για όσα βρίσκονται μπροστά του, χωρίς να λησμονεί πως ακόμη και το πιο λαμπρό μέλλον κυοφορεί τη φθορά και τον θάνατο. Το Caro Diario χωρίζεται σε τρία ευδιάκριτα μέρη, τα οποία δεν μπορούν να γίνουν αντιληπτά ούτε ως ξεχωριστές ενότητες ούτε ως συγκοινωνούντα δοχεία.
Μέρος πρώτο: στη βέσπα της μνήμης και της λήθης. Ο Μορέτι, ως αμετανόητος αλλά ειλικρινής ελιτιστής, αποδομεί την ομορφιά που τον περιβάλλει, χωρίς ποτέ να την αποκηρύσσει ολοκληρωτικά. Η Ρώμη του Μορέτι είναι ένα μαυσωλείο από αραχνιασμένα μεγαλεία που μοιάζουν με βαρετό παραμύθι, αλλά συγχρόνως γεμάτη από συναρπαστικές περιπέτειες, εμπειρίες, γνωριμίες και δυνατότητες. Η συνάντηση με την Τζένιφερ Μπιλς του Flashdance αναβιώνει μια ξεχασμένη αλεγρία που επιβιώνει σε πείσμα του χρόνου, ενώ η μυσταγωγική διαδρομή στην παραλία της Όστια –εκεί όπου δολοφονήθηκε ο Παζολίνι– με συνοδηγό τις μαγικές μελωδίες του Κιθ Τζάρετ μοιάζει με προσκύνημα σε τόπο ιερό.
Μέρος δεύτερο: ο καλλιτέχνης είναι ένα νησί. Ο Μορέτι εξορμά για τις Αιολίδες Νήσους (οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως ο θεός Αίολος κατοικεί στο Στρόμπολι, το πιο γνωστό –χάρη στον Ρομπέρτο Ροσελίνι και στην Ίνγκριντ Μπέργκμαν– νησί του συμπλέγματος) μήπως και βρει την απαραίτητη γαλήνη και ηρεμία ώστε επικεντρωθεί στη νέα του ταινία. Κατά βάθος, όπως και κάθε σκηνοθέτης, αντιμετωπίζει ανά στιγμές την ίδια τη ζωή τελείως λειτουργικά, σαν επιστήμονας που εξετάζει κάποιον μικροοργανισμό στον μεγεθυντικό φακό. Όταν προσεγγίζεις τη ζωή και τους ανθρώπους με την ελπίδα να σου προσφέρουν υλικό, ερεθίσματα και ιδέες για τις επόμενες ταινίες σου, πώς και πόσο μπορείς να συνδεθείς μαζί τους;
Στο δεύτερο σκέλος της ταινίας, ο Μορέτι φιλοξενείται από έναν καρδιακό φίλο και σκληροπυρηνικό διανοούμενο, που μετακόμισε στα αραιοκατοικημένα νησιά της Τυρρηνικής Θάλασσας με σκοπό να μελετήσει απερίσπαστος τον Οδυσσέα του Τζέιμς Τζόις, μακριά από τη βαβούρα και τους πειρασμούς της μαζικής κουλτούρας. Το ταξίδι καταλήγει σε ξεκαρδιστική φαλκονέρα, καθώς ο φίλος του Μορέτι εθίζεται στην τηλεόραση και στις σαπουνόπερες, αποκηρύσσει τα πρότερα ιδανικά του και παραδίνεται ολόψυχα στις απολαύσεις της λαϊκής διασκέδασης, σε μια υπέροχη διακωμώδηση της περσόνας του «σοβαρού» δημιουργού.
Μέρος τρίτο: ο φόβος του θανάτου συναντά τη χαρά της ζωής. Ο Μορέτι παρωδεί κωμικοτραγικά μια οδυνηρή περίοδο της ζωής του, όταν υποβλήθηκε σε χημειοθεραπείες, έχοντας προσβληθεί από λέμφωμα Χότζκιν. Ο θάνατος, όπως και τα συμπτώματα του Μορέτι (που διαγνώστηκαν με μεγάλη καθυστέρηση από τους γιατρούς, γεγονός που τον οδήγησε να καταφύγει μέχρι εκείνη τη στιγμή σε απίθανες μεθόδους θεραπείας και ανακούφισης), είναι ολόγυρά μας, ασχέτως αν αποστρέφουμε το βλέμμα από την οδύνη του αναπόφευκτου. Η ζωή χωρίς τα πάθη και τα λάθη της, είναι στεγνή σαν έρημος, ενώ θα έπρεπε να είναι δροσερή, απλή και πολύτιμη, μοιάζει να μας λέει ο Μορέτι. Όπως το ποτήρι νερό που κατεβάζει στην υγειά όλων μας, στη (σαρκαστική) πρόποση του φινάλε.
