15 Απριλίου 2016. Ο πλανήτης σείστηκε από την αποκάλυψη ενός τιτάνιου διεθνούς οικονομικού σκανδάλου ξεπλύματος βρώμικου και παράνομου χρήματος. Τα Panama Papers, όπως έμειναν γνωστά, φανέρωσαν την υπερεθνική διάσταση του money laundering. Στο ιδιαιτέρως προσφιλές σύστημα των υπεράκτιων εταιριών, που λειτουργούσε υπό την επίβλεψη της παναμέζικης νομικής εταιρίας Μονσάκ Φονσέκα, συμμετείχαν διάφοροι ισχυροί του κόσμου, δημιουργώντας έτσι ένα ετερόκλητο πλην συνεκτικό σύνολο.
Λόγου χάρη, τα ονόματα των Βλαντιμίρ Πούτιν και Ντέιβιντ Κάμερον βρέθηκαν δίπλα σε αυτά αρκετών διαβόητων εμπόρων ναρκωτικών και όπλων, αλλά και του Λιονέλ Μέσι. Και αν κανείς δε μπορεί αν ισχυριστεί ότι αποτελεί έκπληξη η σιωπηρή συνεργασία των ζάμπλουτων του κόσμου που υπερβαίνει τα στενά όρια των εθνικών συνόρων, τα έγγραφα του Παναμά θεμελίωσαν αυτό που πλανάται για τόσες δεκαετίες στον αέρα, παρέχοντας αδιάσειστα στοιχεία για larger than reality κομπίνα.
Το ντοκιμαντέρ του Άλεξ Γουίντερ δομείται στο κλασικό μοτίβο τον ομοειδών του αποκαλυπτικών/καταγγελτικών ντοκιμαντέρ και κινείται στα χνάρια των Άλεξ Γκίμπνεϊ και Τσαρλς Φέργκιουσον, θυμίζοντας κάτι από τα οσκαρικά «Enron» και «Inside Job». Ο ρυθμός τους είναι σφιχτός, οι αποκαλύψεις διαδέχονται η μία την άλλη σε ρυθμούς πυροβόλου και ο πυρήνας του σκανδάλου έρχεται σταδιακά στην επιφάνεια με αφηγηματική ισορροπία και κλιμακούμενη ένταση. Και παρότι εν αντιθέσει με τα προαναφερθέντα εγχειρήματα σε κάποια σημεία ο Βρετανός απλουστεύει την αφήγηση και εκβιάζει τον θυμό του θεατή, ο πυρήνας της ιστορίας που αφηγείται παραμένει εμφατικά καίριος.
Βασικός άξονας της ιστορίας είναι η κραυγαλέα αποτύπωση της οικονομικής ανισότητας όπως αποτυπώθηκε στα καταλυτικά έγγραφα ∙ αυτό ήταν άλλωστε και το κίνητρο του άγνωστου μέχρι και σήμερα πληροφοριοδότη όταν επέλεξε να προσεγγίσει έναν Γερμανό ρεπόρτερ του οικονομικού εγκλήματος, ανοίγοντας τους ασκούς του Αιόλου. Πέραν όμως τούτου, ο Γουίντερ προσεγγίζει το δημοσιογραφικό λειτούργημα σε καιρούς πλήρους παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Αναγνωρίζει το τέλος της παραδοσιακής του μορφής, αλλά δεν αφήνεται σε έναν κοινότοπο θρήνο. Αντιθέτως, κηρύττει ότι η δημοσιογραφία μπορεί και πρέπει να επιβιώσει, γιατί είναι ο θεμελιώδης προστάτης της δημοκρατίας, ο άοκνος επιτηρητής των σκιερών διαδικασιών που απειλούν να την πλήξουν. Αλλά για να μείνει ζωντανή, οφείλει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες, οι οποίες υπαγορεύουν την υπερεθνική δημοσιογραφική συνεργασία, που μπορεί να νοηματοδοτήσει εκ νέου το λειτούργημα.
Το «Panama Papers» μπορεί να εμφανίζεται πιο ιδεαλιστικό από όσο δικαιολογούν οι εξελίξεις που πυροδοτήθηκαν από τα αποκαλυπτήρια της προκλητικής αδηφαγίας της άρχουσας οικονομικής τάξης, αλλά δεν παύει να κομίζει κάτι το πολύτιμο. Σίγουρα η έκρηξη τους σκανδάλου δε θα σημάνει το τέλος της ασυδοσίας της ελίτ, αλλά αποτελεί μία δήλωση αντίστασης στο εξουσιαστικό της παιχνίδι. Και σαν τέτοια, δεν μπορεί παρά να απαγορεύει στην ελπίδα να πεθάνει. Όσο θα υπάρχουν μεγάλοι ή μικροί και νομότυποι ή προδήλως παράνομοι μαφιόζοι, θα υπάρχουν και αυτοί που θα αγωνίζονται εναντίον της παντοκυριαρχίας τους.
