Σκηνοθεσία: Ανιές Βαρντά
Διάρκεια: 115′
Η σύγκριση μεταξύ του πρωτότυπου τίτλου και της ελληνικής απόδοσης φανερώνει μια ανεπαίσθητη, αλλά όχι ασήμαντη, διαφορά. Μια αντιστροφή που μετατοπίζει αχρείαστα το κέντρο βάρους. Διότι Η Ανιές με τα λόγια της Βαρντά είναι στην πραγματικότητα η Βαρντά μέσα από το βλέμμα της Ανιές. Ή για να το θέσουμε αλλιώς, η λατρεμένη γιαγιά του γαλλικού σινεμά δεν έπαψε ποτέ να κοιτά τον κόσμο μέσα από ένα ζευγάρι κοριτσίστικα μάτια, γεμάτα μπρίο, νάζι και αστείρευτες ιδέες.
Το Varda par Agnès έκανε πρεμιέρα στην περσινή Μπερλινάλε, ένα μόλις μήνα πριν από τον θάνατό της Βαρντά, λειτουργώντας ως απαλό και τρυφερό κατευόδιο. Ένα γλυκό νανούρισμα, απόλυτα ταιριαστό με την ιδιοσυγκρασία ενός αεικίνητου ανθρώπου που απλώς ξαπόστασε για να ξεκουραστεί, για να πάρει μια ανάσα μετά από 9 δεκαετίες ακούραστης και ακόρεστης δημιουργίας.
Δεν πρέπει να λησμονούμε εξάλλου ότι η Ανιές Βαρντά (χωρίς φυσικά να της αποδίδονται τα ανάλογα εύσημα από τα «επίσημα» κινηματογραφικά κιτάπια), λείανε τον δρόμο για την έλευση της nouvelle vague με το La Pointe Courte (1955), το οποίο προηγείται μιας ολόκληρης τετραετίας από τα ντεμπούτο των Γκοντάρ και Τρυφώ.
Και καθόλη τη διάρκεια της διαδρομής, έμεινε σταθερά πιστή σε μια αταλάντευτη κοσμοθεωρία: το σινεμά δεν είναι τίποτα άλλο από ένα παιχνίδι, το οποίο είναι τόσο αθεράπευτα συναρπαστικό ακριβώς επειδή μπορείς να μεταβάλεις τους κανόνες την ίδια ακριβώς στιγμή που παίζεις.
Έχοντας πλήρη συναίσθηση ότι η συγκεκριμένη ταινία θα έχει τη χροιά ενός τελευταίου αντίο, αλλά χωρίς καμία βαρύγδουπη πρεμούρα παρακαταθήκης, κληρονομιάς ή απολογισμού, η Βαρντά δεν συντάσσει κάποια επίσημη αποχαιρετιστήρια επιστολή, αλλά σκαρώνει ένα αγαπησιάρικο σημείωμα με προορισμό τη χούφτα όσων αγάπησαν το σινεμά (της). Με όχημα μια σειρά από διαλέξεις και masterclasses που παρέδωσε στα 90 της χρόνια απ’ άκρη σ’ άκρη της Γαλλίας, η Βαρντά δεν περιδαιβαίνει απλώς τις σημαντικότερες στιγμές της φιλμογραφίας της, αλλά ανασκαλεύει το τρίπτυχο που την συντρόφευσε από την αρχή ώς το τέλος.
Tην έμπνευση που μπορεί να ξεπηδήσει από τις ασήμαντες, αθέατες και κοινότυπες λεπτομέρειες, τη δημιουργία που έρχεται ακανόνιστα, συνεκδοχικά και ολόψυχα και –υπεράνω όλων- το μοίρασμα, που μοιάζει με πρόσκληση για ομαδική ρέμβη στην ακροθαλασσιά. Όπως έχει πει και η ίδια εξάλλου, η παραλία είναι το ακριβές αντίθετο του τοίχου: ο εξ ορισμού ανοιχτός τόπος, εκεί όπου ο ορίζοντας του ματιού και της ψυχής δεν κλειδώνει ποτέ.
Αποφεύγοντας κάθε υπόνοια ακαδημαϊσμού και απλής γεγονοτικής καταγραφής, η Βαρντά αποπνέει αυτή την τόσο γνώριμη και απολαυστική πανάλαφρη σοβαρότητα. Και βρίσκει τον τρόπο να συνδυάσει τους σταθμούς της καριέρας της με ένα κράμα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις, πνευματώδεις αφορισμούς, χιουμοριστικές εξομολογήσεις και ατελείωτες μικρές πινελιές σουρεαλιστικής χαριτωμενιάς. Στον κόσμο της Βαρντά, τα τοπία, τα πρόσωπα, οι λέξεις, οι ιστορίες, οι μνήμες, οι χαρές κι οι λύπες, οι ιδέες και οι αποτυχίες, δεν είναι έννοιες ξεχωριστές, αλλά αλληλένδετες: οι κλωστές κι οι ίνες που φτιάχνουν τα πολύχρωμα κουβάρια του σινεμά και της ζωής.
Ο σπαρακτικός φόρος τιμής που απέδωσε στον έρωτα της ζωής της Ζακ Ντεμί, μέσα από την ταινία Ο Ζακό από τη Νάντη (1991). Η αγαπησιάρικη συγγνώμη στη Σαντρίν Μπονέρ για τα δεινά στα οποία την επέβαλε στο Δίχως στέγη, δίχως νόμο (1985). Ο λουλουδάτος και περίτεχνος τάφος του γάτου της, που θαρρείς βγάζει γλώσσα στη λύπη και την απώλεια. Η μετατροπή του βάσανου της σαραβαλιασμένης όρασης σε πρώτη ύλη για μια πανέξυπνη καλλιτεχνική δημιουργία.
Μονάχα ορισμένα από τα μικρά βουρκωμένα χαμόγελα που σου χαρίζει αυτό το κελαρυστό ρυάκι από συνειρμούς και αναμοχλεύσεις. Που δεν παλεύει να ξορκίσει τον θάνατο ή αλλά να γίνει ένα με το πέρασμα του χρόνου. Με τελικό σταθμό τη μόνη αλήθεια αυτού του κόσμου, αυτή που ορίζουν ο άνεμος που λυσσομανά, η άμμος που γλιστρά από τα χέρια, και το νερό που σβήνει όλα τα ίχνη. Ένα βουητό που μας καλεί κοντά του σαν σειρήνα.
