Σκηνοθεσία: Φράνσις Φορντ Κόπολα
Παίζουν: Μάρλον Μπράντο, Αλ Πατσίνο, Τζέιμς Κάαν, Τζον Καζάλ, Ρόμπερτ Ντινάλ, Νταϊάν Κίτον
Διάρκεια: 175′
Πιστός στο πρότυπο που θέλει τις ταινίες-τοτέμ να βρίθουν από συμπτώσεις, παράδοξα και απιθανότητες, έτσι και O Νονός (1972) του τότε (αδιανόητα) νεανία Φράνσις Φορντ Κόπολα έχει αμέτρητες inside stories να διηγηθεί. Το The Godfather, προικισμένο με μια στιβαρότητα θαρρείς αξιωματική, κάτι σαν φυσικό φαινόμενο γοητείας και υπόγειας δύναμης, αποτελεί ακόμη και σήμερα σημείο αναφοράς και επιστροφής, σχεδόν μισό αιώνα μετά την έξοδό του στις αίθουσες. Ένα κατάλοιπο δέους που αντιστέκεται σθεναρά σε μια εποχή αποχαρακτηρισμού και απομάγευσης, όπου τα αρχέτυπα σύμβολα και οι -με τον ορισμό του Ρολάν Μπαρτ- μύθοι απειλούνται με εξορία ή και αφανισμό.
Ο συγγραφέας Μάριο Πούτζο είχε πρόβλημα με τα πάντα και κυρίως με το σενάριο του Κόπολα, ο Κόπολα είχε πρόβλημα αρχικά με το βιβλίο, άλλαξε όμως γνώμη όταν το ξαναδιάβασε, η Paramount Pictures είχε οικονομικά προβλήματα, αλλά και πρόβλημα με τον Μάρλον Μπράντο, γενικότερα ένα πέπλο ατελείωτου προβληματισμού ήταν έτοιμο να ναρκοθετήσει την ταινία. Κι όμως, όλα τα κομμάτια του παζλ έπεσαν τελικά στη θέση τους, όλες οι κουκίδες ενώθηκαν σοφά, σαν κομμάτι ενός θεϊκού σχεδίου.
Αν ήθελε κανείς να συνοψίσει τις αρετές μιας ταινίας που κινείται σε bigger than life or death μονοπάτια θα μπορούσε να τις συμπυκνώσει σε μια κομβική διαπίστωση. Η ταινία του Κόπολα λέει τα πάντα χωρίς να αρθρώνει λέξη, φανερώνει και αποκαλύπτει όλα τα άρρητα ακριβώς τη στιγμή που αναδιπλώνεται, στοχάζεται μέσα στον απόλυτο πανικό, αυξάνει τους σφυγμούς ενώ επικρατεί απόλυτη νηνεμία. Διόλου τυχαία μάλιστα, η εναρκτήρια και η καταληκτική σεκάνς της ταινίας απεικονίζουν θρησκευτικά μυστήρια που τελούνται σε οικογενειακό περιβάλλον.
Ο Νονός, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ταινία του αμερικάνικου σινεμά, μιλά για τους δαιδάλους και τους δαίμονες που κρύβει μέσα της η έννοια και η κατασκευή της οικογένειας. Η οικογένεια, στο σύμπαν του Πούτζο και του Κόπολα, δεν αφορά μονάχα τους δεσμούς αίματος που μοιάζουν φυλακή, την αγάπη που είναι πάντα δίκοπη, την εξάρτηση, την εκμετάλλευση και την πίστη που φωλιάζουν στα σκοτεινά και ανεξερεύνητα σωθικά της.
Πάνω απ’ όλα, η οικογένεια στον Νονό καθρεφτίζει τη δίψα για εξουσία, κύρος και δύναμη, την πλάνη μιας μεσσιανικής αποστολής που χάνει σε κάθε βήμα ό,τι ιερό φώλιαζε αρχικά μέσα της, την εμμονή που σιγοτρώει το μυαλό και βαραίνει τα κορμιά και τις ψυχές. Εκεί ακριβώς, σε αυτό το σημείο θραύσης, τρυπώνει και η θρησκευτικότητα. Οι ήρωες του Godfather, αυτό το παλίμψηστο από καταραμένους χαρακτήρες, φέρουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: έχουν λάβει το χρίσμα μιας πανίσχυρης και αυτόκλητης μοίρας.
Κουβαλούν το στίγμα του προδότη, του προστάτη, του θύματος, του αμαρτωλού, του φυλακισμένου, του φύλακα-άγγελου, του άγγελου-τιμωρού, του υποτακτικού, του δελφίνου, του φυγά, του ατιμασμένου, του εκδικητή. Κι όσο κι αν επιζητούν την αγάπη, τη λύτρωση και τη γαλήνη, ένα αναπόδραστο ριζικό τούς στερεί την ανθρώπινη υπόσταση και ιδιότητα. Σταδιακά αντιλαμβανόμαστε πως οι ήρωες του Νονού δεν είναι τίποτα περισσότερο από μαριονέτες που άγονται και φέρονται από υπέρτερες δυνάμεις.
Από εκεί και έπειτα, και πέρα από κάθε απόπειρα ανάλυσης, το αληθινό δέλεαρ του Νονού είναι να αφεθεί κανείς στη μαγεία μιας ταινίας που εκπληρώνει χίλιους κι έναν χρησμούς. Επιτομή του New Hollywood. Ταφόπλακα της ουτοπίας των swinging sixties. Ανατολή μιας νέας εποχής βίας, αλλά και ταχύρυθμο μάθημα αιματοβαμμένης αμερικάνικης ιστορίας. Και κάπου στο βάθος, η σπαρακτική συνάντηση ανάμεσα στο μυστήριο ενός μελλοντικού χρησμού και στις διδαχές μιας παραβολής που καταφθάνει από τις απαρχές του κόσμου.
Προσέξτε τις στιγμές όπου ο Μάικλ Κορλεόνε (Αλ Πατσίνο) συνειδητοποιεί πως το μέλλον του είναι γραμμένο από ξένα χέρια, σε άγνωστα τεφτέρια. Το γεωμετρικό μοντάζ που προαναγγέλλει τον χαμό του Σόνι Κορλεόνε (Τζέιμς Κάαν). Τη σκοτεινή θέρμη που καλύπτει κάθε σκηνή όπου δεσπόζει ο Βίτο Κορλεόνε (Μάρλον Μπράντο), σε αντιδιαστολή με το αβέβαιο και ξεθωριασμένο φως που συνοδεύει τον Μάικλ. Προσέξτε και μαγευτείτε από τη διακριτή στάση σώματος που χαρακτηρίζει κάθε βασικό χαρακτήρα.
Το εύθραυστο κεφάλι του Φρέντο (Τζον Καζάλ), που τρεμοπαίζει στους ώμους του. H κορμοστασιά του Βίτο, που θυμίζει βράχο όπου σπάνε όλα τα κύματα. Το τηλεγραφόξυλο μέσα στο σώμα του Κονσιλιέρε (Ρόμπερτ Ντιβάλ). Tα αεικίνητα χέρια και το αλλοπαρμένο βλέμμα του απείθαρχου Σόνι. Οι ζαρωμένοι ώμοι και το ταλαιπωρημένο πρόσωπο του Μάικλ. Ακόμη ακόμη, η χρωματική προαναγγελία για την αλλαγή στάσης της Κέι (Νταϊάν Κίτον) και η ηχητική προοικονομία της προδοσίας του Κάρλο (Τζάνι Ρούσο). Ανεπαίσθητες στιγμές μεγαλείου στις πιο ανύποπτες στιγμές.
