Σκηνοθέτης: Μάικλ Τσιμίνο
Παίζουν: Ρόμπερτ Ντε Νίρο, Κρίστοφερ Γουόκεν, Τζον Καζάλ, Μέριλ Στριπ
Διάρκεια: 183′
Ο Ελαφοκυνηγός του Μάικλ Τσιμίνο μοιάζει με πομπή προς μια ανίκητη θλίψη. Με αφετηρία τη χαρά και την ευφορία (γάμος), τελικό προορισμό την οδύνη και το πένθος (κηδεία), με ενδιάμεσο σταθμό την απόλυτη κόλαση και την κατάλυση της ανθρώπινης υπόστασης (Βιετνάμ). Το The Deer Hunter, σε θεωρητικό επίπεδο, μπορεί κάλλιστα να ενταχθεί σε πολλά διαφορετικά genres: είναι μια ταινία για το Βιετνάμ, μια ταινία που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αντιπολεμική, μια ταινία για την ανδρική φιλία, ένα ατόφιο δείγμα του απαισιόδοξου κλίματος και της πολιτικής απογοήτευσης που χαρακτήρισε το αμερικάνικο σινεμά των 70s. Τίποτα από όλα τα παραπάνω, όμως, δεν είναι ικανό να αποτυπώσει τον συναισθηματικό ακρωτηριασμό που σου μεταδίδει μια ταινία που μιλά για καρδιές και ελπίδες που έμειναν λειψές και σακαταμένες.
Πράξη πρώτη, σε μια απονωμένη ορεινή κωμόπολη της Πενσιλβάνια, έδρα ενός χαλυβουργείο που προσφέρει (σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα) δουλειά στους άντρες της πόλης και μια αίσθηση ταυτότητας σε όλοκληρο τον πληθυσμό. Τρεις φίλοι, ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο, ο άτυπος ηγέτης της παρέας, ο εσωστρεφής και μελαγχολικός Κρίστοφερ Γουόκεν και ο κάπως αλαφροίσκιωτος Τζον Καζάλ (μια φιγούρα εξ ορισμού πένθιμη, μιας και τη στιγμή των γυρισμάτων ο χρόνος στην κλεψύδρα της ζωής του ήταν ήδη μετρημένος) ετοιμάζονται να φύγουν για το Βιετνάμ και πρωταγωνιστούν -σχεδόν ερήμην τους, καλεσμένοι χωρίς να το ξέρουν σε μια αρχαία τραγωδία- σε ένα διπλό τελετουργικό.
Η παρατεταμένη και σχεδόν απτική σεκάνς με το γαμήλιο γλέντι, που βυθίζεται στην έκσταση και το απόκοσμο κλίμα του ορθόδοξου μυστηρίου (οι τρεις φίλοι έχουν ρωσικές ρίζες), αγγίζει την καρδιά του τραύματος (τη διαρραγή με τη ζωή), προοικονομώντας μια αναπόδραστη τραγική μοίρα. Και συλλαμβάνει όχι ακριβώς τη στιγμή, αλλά τη φευγαλέα και ανεπαίσθητη υπόνοια ενός περάσματος. Όταν το βλέμμα της κάμερας παραμερίζει την κουρτίνα της ζωής και κρυφοκοιτά στα παρασκήνια. Εκεί όπου καραδοκούν τα ανείπωτα, οι αδιόρατες δυνάμεις και η παγερή απειλή του θανάτου.
Ο Τσιμίνο, με πηχτή φωτογραφία και κοφτερά κοντινά, υποθάλπτει έναν υπόγειο σπαραγμό πίσω από τη γιορτινή και χαρωπή ατμόσφαιρα. Ο χρησμός, εξάλλου, έχει ήδη δοθεί μέσα από το τσούγκρισμα των ποτηριών: το νυφικό βάφεται με ματωμένο κρασί, το γλέντι αυτό είναι κατά βάθος μια επιμνημόσυνη δέηση. Τρεις φίλοι αποχαιρετούν τη ζωή όπως την ήξεραν και αντιλαμβάνονταν, μια ζωή όπου οι έννοιες της ανθρωπιάς και της αξιοπρέπειας είναι ακόμη υπαρκτές.
Το νυχτερινό ξεγύμνωμα του Ντε Νίρο στους αδειανούς δρόμους λειτουργεί ως μια πρώτη υπόνοια της παράνοιας που καλπάζει. Η δε σκηνή του κυνηγιού δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια ανατριχιαστική προφητεία των μελλούμενων. Προσέξτε την αντίθεση με όσα έπονται: η σφαίρα του κυνηγού πρέπει να βρει τον στόχο της και να σκοτώσει το θήραμα ακαριαία, ως δείγμα ελέους, με απώτερο σκοπό τον σεβασμό απέναντι στην ηθική τάξη και την εγκράτεια. Η συγκεκριμένη φιλοσοφία απέναντι στη ζωή και τον θάνατο πολύ σύντομα θα διολισθήσει στο χάος και την αποκτήνωση. Στον κόσμο των τριών φίλων, το κυνήγι του ελαφιού είναι μια ιεροτελεστία. Στην κόλαση όπου ετοιμάζονται να ταξιδέψουν, η ανθρώπινη ζωή αξίζει λιγότερο κι από το τίποτα.
Πράξη δεύτερη, η ρώσικη ρουλέτα. Η κόλαση του Βιετνάμ έχει απεικονιστεί με χίλιους και έναν τρόπους στο σινεμά. Με γλαφυρή απεικόνιση της βίας, με σκιαγράφηση του παραλόγου, με το βλέμμα στραμμένο στην τσακισμένη επιστροφή των βετεράνων που μετατράπηκαν από ήρωες σε ξεχασμένα απολειφάδια, με πολιτικές πινελιές, με υπαρξιακό στοχασμό απέναντι στη φρίκη. Ο Ελαφοκυνηγός, όμως, συμπυκνώνει όλα τα παραπάνω σε ένα και μόνο εύρημα. Η ρώσικη ρουλέτα, το παιχνίδι που μεταμορφώνει την ίδια την ύπαρξη σε τυχερό παίγνιο. H ζωή ξάφνου συρρικνώνεται σε ένα κλάσμα, σε ένα απογυμνωμένο ποσοστό θανάτου, το οποίο γιγαντώνεται με κάθε άσφαιρο κλικ. Οι τρεις φίλοι σώζονται φαινομενικά από τον βέβαιο χαμό, αλλά κανείς δεν θα γυρίσει ακέραιος, ούτε καν αυτός που θα επιστρέψει σώος και αβλαβής.
Πράξη τρίτη, η ματαιωμένη παλιννόστηση. Ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Ντε Νίρο επιστρέφει σπίτι, αλλά διαπιστώνει πολύ γρήγορα πως η ίδια η έννοια της πατρίδας έχει πια χαθεί οριστικά. Το μόνο που συναντά είναι ένα αδιαπέραστο πέπλο σιωπής. Η αμήχανη προσφώνησή του ως ήρωα από μια κοινότητα που δεν ξέρει πώς να τον υποδεχτεί, η ένοχη για την αμαρτωλή και απαγορευμένη ερωτική του επιθυμία, οι ερινύεςς για το είναι ακόμη ζωντανός και αρτιμελής. Και στο στερνό αντίο, οι στίχοι του πατριωτικού εμβατηρίου ακούγονται άδειοι, γυμνοί και στερημένοι από οποιοδήποτε νόημα ή ελπίδα.
