Σκηνοθεσία: Έιμπελ Φεράρα
Παίζουν: Γουίλεμ Νταφόε, Νινέτο Νταβόλι, Ρικάρντο Σκαρμάτσο
Διάρκεια: 87’
Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι υπήρξε κινηματογραφικός σκηνοθέτης, συγγραφέας, ποιητής, δημοσιογράφος, κριτικός και δοκιμιογράφος. Πέθανε άδοξα τη νύχτα της 2ας Νοεμβρίου του 1975, βίαια δολοφονημένος στην παραλία της Όστια, λίγο έξω από τη Ρώμη. Την ευθύνη για τη δολοφονία του επωμίστηκε ο Πίνο Πελόζι, ο οποίος είχε συνοδέψει τον Παζολίνι στην Όστια για να προσφέρει, κατόπιν αμοιβής, σεξουαλικές υπηρεσίες.
Από την πρώτη κιόλας στιγμή, είχαν γεννηθεί ισχυρότατες υποψίες πως πίσω από τη δολοφονία αυτή κρυβόταν κάτι σκοτεινότερο από ένα απλό έγκλημα πάθους, με τα πολιτικά κίνητρα να θεωρούνται η επικρατέστερη αιτία. Οι υποψίες αυτές κατέστησαν σχεδόν βεβαιότητα 30 χρόνια αργότερα, όταν ο Πελόζι απέσυρε την ομολογία του, διατεινόμενος πως δεχόταν απειλές για την οικογένειά του, προκειμένου να ομολογήσει.
Πάντως, αν κάποιος καλλιτέχνης είχε εχθρούς πρόθυμους να τον δολοφονήσουν, αυτός ήταν σίγουρα ο Παζολίνι. Οτιδήποτε περιστρεφόταν γύρω από την περσόνα του έμοιαζε καταδικασμένο να προκαλέσει και να σκανδαλίσει. Να έρθει σε σύγκρουση με κάθε μορφής κατεστημένο, κομφορμισμό και καθεστηκυία τάξη. Από τα βιβλία και τις ταινίες του, ως τα άρθρα και τις συνεντεύξεις του, με ενδιάμεσο σταθμό τη θυελλώδη σεξουαλική του ζωή, ήταν φανερό πως ο Παζολίνι είχε μαλλιοτραβηχτεί με τον καθωσπρεπισμό μια για πάντα, χωρίς καμία ελπίδα συμφιλίωσης.
Η αντίδρασή του όμως δεν ταυτιζόταν, σε καμία περίπτωση, με την αδιέξοδη εκτόνωση. Για του λόγου το αληθές, ο Παζολίνι, όντας πέρα για πέρα και αδιαπραγμάτευτα άθεος, μας χάρισε την ίσως πιο βαθιά και συγκινητική ταινία περί χριστιανισμού (Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, 1964) στην ιστορία του σινεμά. Λογικό, διότι κατάλαβε πως για να αγιάσει κανείς πρέπει να αμαρτήσει πρώτα και φρόντισε να αμαρτήσει με ζήλο σχεδόν θρησκευτικό. Λογικό, διότι έζησε με τόσο ατόφιο πάθος, που δεν είχε πλέον καμία ανάγκη από τον δογματικό φανατισμό, γιατί βίωσε τόσες εσωτερικές αντιθέσεις, που το «δίκιο» ήταν πια μια έννοια παντελώς σχετική.
Ο Αμερικάνος σκηνοθέτης, και μόνιμος κάτοικος Ρώμης, Έιμπελ Φεράρα, επικεντρώνεται, σε σταθερή βάση, σε θεματικές που κατοικοεδρεύουν στην άβυσσο. Στο βαθύ ανθρώπινο σκοτάδι, στη βρώμικη κατρακύλα, στον (όχι κατ’ ανάγκη βιολογικό, αλλά πιότερo ως έννοια) θάνατο. Αυτή του η προδιάθεση, σε συνδυασμό με το τιμώμενο πρόσωπο, δημιούργησαν προσδοκίες για μια ταινία σκληρή, εκρηκτική και προβοκατόρικη. Κι όμως, η ταινία καταλήγει να είναι, σε μεγάλο βαθμό και με υποδόριο τρόπο, όλα τα παραπάνω, δίχως φαινομενικά να είναι τίποτα απ’ όλα αυτά. Ο Φεράρα επιλέγει μία ματιά ενδοσκοπική, εσωστρεφή και απαλή, η οποία, ακόμη κι αν ενίζει ή αρχικά ξενερώνει, φανερώνει πολύ σύντομα τους σκοπούς και τις αρετές της.
Διότι επενδύει σε ένα σκληρό πυρήνα μελαγχολίας και περιδίνησης, ο οποίος ξεπερνά τον επιφανειακό μανδύα των απλών γεγονότων. Ο Pasolini του Φεράρα δεν είναι ένα συνηθισμένο biopic που αναπλάθει τον βίο και την πολιτεία μιας διάσημης περσόνας. Είναι, αντιθέτως, μία επαναδιατύπωση μικρών αισθήσεων, στιγμών και σκέψεων. Τόσο στα εσωτερικά στρώματα της ψυχής του Παζολίνι, όσο και στον εξωτερικό ψυχισμό της ιταλικής κοινωνίας της εποχής.
Για να το θέσουμε πιο απλά, ο Φεράρα δεν έχει καμία καούρα να επιμείνει ιδιαίτερα στην πολιτική δράση του Παζολίνι ή στον ηδονικό έκλυτο βίο του. Τα γνωρίζουμε αμφότερα και δεν πρόκειται να μας τα (ξανα)μάθει καμία ταινία, κανενός Φεράρα. Στον αντίποδα, θα παρακολουθήσουμε, με αβίαστη χαλαρότητα, την τελευταία μέρα στη ζωή του Παζολίνι, η οποία ξεκίνησε σαν μία οποιαδήποτε άλλη μέρα. Με συναντήσεις με οικεία κι αγαπημένα πρόσωπα, με χειμαρρώδεις κι ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις, με νυχτερινές αναζητήσεις σάρκας. Με σφήνες από δύο έργα που ετοιμάζει, τα οποία εμφανίζονται επί της οθόνης ως προεκτάσεις του μυαλού και του χαρακτήρα του. Μέσα από μία φωτογραφία αυθεντικά μελαγχολική και μια προσέγγιση στοχευμένα αφαιρετική.
Το Pasolini ίσως να μην βουτάει πολύ βαθιά στους δαιδάλους ενός μυαλού πολυσχιδούς και σαγηνευτικού, αλλά, σε κάθε περίπτωση, προσφέρει μια πολύ πειστική και γνήσια αίσθηση αυτού του γοητευτικού λαβύρινθου. Και διαθέτει ένα Γουίλεμ Νταφόε, από τον οποίο δεν μπορείς να ξεκολλήσεις τα μάτια σου.
