Σκηνοθεσία: Λάζλο Νέμες
Παίζει: Τζούλι Τζάκαμπ
Διάρκεια: 142′
Ελληνικός τίτλος: “Δύση Ηλίου”
Βουδαπέστη, 1913. Άρτι αφιχθείσα από την κοσμοπολίτικη Τεργέστη, η νεαρή Ίρις Λάιτερ επιστρέφει στο μέρος στην Ουγγρική πρωτεύουσα, αναζητώντας τα χνάρια των οικείων της. Επισκέπτεται την παλιά οικογενειακή στέγη και αναζητά δουλειά στην ανθηρή επιχείρηση παραγωγής καπέλων που πάλαι ποτέ στήριζε την κραταιή οικογένειά της. Σύντομα η αναζήτησή της θα περάσει σε δεύτερη μοίρα, καθώς η ίδια θα βρεθεί να πασχίζει να αφουγκραστεί την κοσμοϊστορική για την κεντροευρωπαϊκή πόλη εποχή και η περιπλάνηση της θα την οδηγήσει σε απόσταση αναπνοής από αυτό που έμελλε να αποτελέσει την αρχή της απόλυτης φρίκης για την Ευρώπη.
Η δεύτερη ταινία του Λάζλο Νέμες διαβάζεται δίπλα με την πρώτη, όχι επειδή ο «Γιός του Σαούλ» αποτελεί ένα instant classic της σύγχρονης εποχής, αλλά επειδή ο ίδιος ο δημιουργός φροντίζει ώστε το «Sunset» να εμφορείται από το ίδιο πνεύμα. Ο Σαούλ τοποθετήθηκε στην καρδιά του ολέθρου, λίγο πριν αυτός φτάσει στο τέλος του. Αντίθετα, η Ίρις διερευνά τις ρίζες του, λίγο πριν ξεσπάσει η φρικωδία των παγκοσμίων πολέμων. Και οι δύο κουβαλούν το βλέμμα του Νέμες μέσα στην Ιστορία.
Ο κρατούμενος Σαούλ πάσχιζε να διατηρήσει την ανθρώπινη διάσταση στο μέρος που ο Άνθρωπος έγινε το απόλυτο κτήνος. Η νεαρή ξεπεσμένη ευγενής Ίρις (όπως ίριδα του ματιού) τριγυρνά στο ευρωπαϊκό σταυροδρόμι, βλέποντας σε κάθε γωνία του τη γέννηση του απόλυτου τρόμου που έρχεται να παρασύρει τα πάντα στο διάβα του. Ο ευρωπαϊκές αξίες, σκονισμένες σαν τη Βουδαπέστη του Νέμες, θα καταργηθούν μια για πάντα: οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι είναι το τέλος μιας ολόκληρης ευρωπαϊκής εποχής για τη γηραιά ήπειρο, η εκκωφαντική συντριβή του Διαφωτισμού και των αξιών της.
Ο Μαγιάρος δημιουργός ακολουθεί και παρεμφερή αφηγηματικά μοτίβα, εκτός των θεματικών. Ίδιο κάδρο, μεγάλα πλάνα δίχως cut, νευρική κίνηση της κάμερας η οποία ακολουθεί την πρωταγωνίστρια, δίνοντας την αίσθηση στον θεατή ότι βρίσκεται συνεχώς στο κατόπι της, και μία σαρωτική κλιμάκωση της έντασης μέχρι το πύρινο φινάλε. Κυριαρχεί όμως περισσότερο ένας τόνος μυστηρίου που υπαγορεύεται από την επίμονη αναζήτηση της Ίρις, ο οποίος δεν υπηρετείται με ιδιαίτερη ενάργεια και εγκαταλείπεται στην πορεία του φιλμ, δίνοντας τη θέση του σε μία γενικότερη ανησυχία, κοινωνικής και όχι προσωπικής χροιάς, που πλανάται σαν φάντασμα στον αέρα της πόλης. Υπάρχουν βέβαια και σημεία που ο Νέμες μοιάζει να πλατειάζει, στιγμές που το φιλμ μοιάζει νεφελώδες, σαν να μη διαθέτει μία συγκεκριμένη εστίαση. Αδυνατούν όμως να διακόψουν τη διεστραμμένη μυσταγωγία του ˙ ο θεατής σταδιακά νιώθει σαν να συμμετέχει σε μία ανίερη συμμαχία, μία συνωμοτική συνεννόηση δίχως λόγια.
Καδράροντας μία Ευρώπη που αδυνατεί να αποτρέψει την καταστροφή της, ο Λάζλο Νέμες αρνείται να προβεί σε ηθικό ξέπλυμα ενός πολιτισμού που γέννησε τη φρίκη. Δε φιλοτεχνεί κανένα ρέκβιεμ για τον προπολεμικό δυτικό πολιτισμό, γιατί δεν του πρέπει και κανένα ˙ μέσα στην νωθρή ομορφιά των νεκρών πόλεών του, την καλλιέπεια των ανώτερων τάξεών του και την εθελοτυφλία του εκκολάφθηκε ο πόλεμος που οδήγησε στην κατάργησή του. Η ομορφιά των σκονισμένων κτιρίων του υπήρξε η βιτρίνα μίας απάνθρωπης ασχήμιας, τεχνηέντως καλλωπισμένη φάτσα της πιο αποκρουστικής όψης του. Ο Ούγγρος δημιουργός, στη δεύτερη μόλις ταινία του, αποδεικνύεται ένας εξαιρετικός ανατόμος της ευρωπαϊκής σήψης. Και ως τέτοιος, γνωρίζει πολύ καλά, ότι η δύση του ευρωπαϊκού πολιτισμού κατέφτασε με το ξέσπασμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, όπως μαρτυρά η Ίρις, και ολοκληρώθηκε όταν το αβγό του φιδιού πια επωάστηκε, υπό το τσακισμένο βλέμμα του Σαούλ.
