Δέκα πρεμιέρες την εβδομάδα και το επερχόμενο (;) τέλος της κινηματογραφικής αίθουσας

Αν ανοίξεις πέντε φαστφουντάδικα, τρία ντάνκιν ντόνατς κι έξι σουβλατζίδικα (συν τις δύο υπάρχουσες ταβέρνες) στην Άρνα Λακωνίας (60 μονίμων κατοίκων; 70; Βλέπε φώτο) είναι προφανές ότι στο τέλος η περίφημη αυτορρύθμιση της αγοράς θα τα κλείσει σχεδόν όλα. Αυτό δεν θα συμβεί γιατί οι νεοέλληνες έχουν αντιφρονούντα στον διατροφικό επεκτατισμό αντισώματα (δόξα τω Θεώ έχουμε αποδείξει περίτρανα ως είδος – και υποείδος ξεχωριστό οι επαναστατημένοι νεοέλληνες – πως ό,τι μας πουλήσεις αγοράζουμε) αλλά γιατί δεν είναι εφικτό να μασάνε 32 δόντια σε τρία διαφορετικά γεωγραφικά σημεία ταυτόχρονα ούτε να χωνεύεις με έξι στομάχια, αν και δεν αμφιβάλλω πως πολύ θα το επιθυμούσαμε. (Ο καπιταλισμός προκειμένου να επιβιώσει ξέρει κάλλιστα βεβαίως πως αν δεν φτάνουν οι άνθρωποι εδώ, κατασκευάζουμε (ή αποικούμε) έναν καινούργιο τόπο με ολόφρεσκους, φροντισμένα από καιρό, ατάιστους ανθρώπους και το πρόβλημα λύνεται. Τουλάχιστον μέχρι να πάμε στον Άρη ή, ελπιδοφόρα, αυτοεξαφανιστούμε). Το αυτό, με πολλές πονηρές περιπλοκές, συμβαίνει εγχωρίως (και γενικώς) στον πολύπαθο χώρο της κινηματογραφικής αίθουσας.

Οι εννέα, δέκα, δώδεκα εβδομαδιαίες πρεμιέρες στην φαιδρά πορτοκαλέα, δεν είναι παρά αποτέλεσμα των εννέα, δέκα, δώδεκα (μην είναι και περισσότερες) εταιρειών διανομής που ξεφυτρώνουν και διεκδικούν την μερίδα ενός σκελετωμένου λέοντος. Στην πραγματικότητα, είναι ευρέως γνωστό πλέον, δεν υπάρχουν παρά μερικές λιγοστές χιλιάδες ανθρώπων που δύνανται (ή επιθυμούν…) πια να πάνε σινεμά σε μια τακτική, εβδομαδιαία βάση. Ο τρόπος κατανάλωσης του προϊόντος έχει αλλάξει ριζικά για λόγους γνωστούς (κρίση – η απάντηση παρταόλα για κάθε επίκτητη και μη ανημπόρια – το downloading, το netflix) και λιγότερο επιθυμητό να είναι γνωστοί (ο ατομικισμός, η αδιαφορία, η ερασιτεχνική αιθουσαρχία, που μη αποφασίζοντας επαγγελματικά τι θα προβάλλει, καταλήγει στο ίζημα που τις δίδεται και χάνει κάθε αξιοπιστία από μέρους θεατών ενδιαφερομένων). Το αποτέλεσμα είναι να βγαίνουν ταινίες που τις βλέπουν 17 άνθρωποι σε μια εβδομάδα. Κι όμως! Τα γραφεία διανομής εξακολουθούν να αναπαράγονται κoνικλοειδώς και η εβδομαδιαία παροχή να πολλαπλασιάζεται, εδώ και μια δεκαετία περίπου, κατ’ αντιστοιχία.

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Αυτοί οι τρίτοι, αυτοί που «φορτώνουν» τις εβδομάδες (ενίοτε είναι και τα μεγάλα γραφεία διανομής), είναι ο δεύτερος λόγος. Είναι τέτοια η απαξίωση της κινηματογραφικής αίθουσας και τέτοια η λογική ενός κράτους σαν το ελληνικό, που βγάζοντας μια ταινία έστω για μια μέρα, νομιμοποιείσαι πίσω από ένα «διανεμήθηκε» να περιμένεις χρήμα από την έκδοση (…) του έργου στην οικιακή ψυχαγωγία, ακόμα και λεφτά από τον κρατικό δίαυλο που το αγοράζει για τηλεοπτική προβολή. Έτσι στην πραγματικότητα, παίρνεις τα δικαιώματα μιας ταινίας, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο της κοινής σωματεμπορίας, για να την μεταπωλήσεις και να «βγάλεις». Στο ενδιάμεσο ασφαλώς, έχει χαθεί ο φυσικός χώρος κατανάλωσης του έργου.

Για το φαινόμενο φταίνε πολλά. Φταίνε, κλασσικά, οι κριτικοί γιατί κατάντησαν την δουλειά τους μη αντιλαμβανόμενοι πως η επιρροή της κριτικής επεκτείνεται, και πρέπει πολιτισμικά να επεκτείνεται, στην άρθρωση μιας κουλτούρας περί του κινηματογράφου ΑΡΑ και στο είδος (δεν είναι ένα βέβαια, είναι πάμπολλα) του κινηματογράφου που θα διανέμεται, καθώς και στην εδραίωση μιας theatre-going κουλτούρας που αποτιμά το προϊόν για τον χώρο που φτιάχτηκε. Αν οι ταινίες «καταλάβουν» πως δεν παίζονται πια στην αίθουσα, θα μείνουν οι γραφικοί κριτικοί να παραπονιούνται για την τηλεοπτική αισθητική ταινιών (δηλαδή, δημιουργών) που γνωρίζουν εκ προοιμίου πως το κοινό τους είναι 17, 19, 40, 50, 60 και 120 ιντσών αντί βέβαια για 20, 30 μέτρων επί 10, άλλοι γραφικοί θα σοβαρομιλάμε για το πόσο φταίει η τηλεόραση και πόσο το σινεμά (ανύπαρκτο πλέον δίλημμα), ενώ όχι λίγοι θα σταθούν και στο πως συσχετίζεται πια μια ταινία με έναν-δυο τρεις-τέσσερεις ανθρώπους αντί μιας ενεργής, γεμάτης αίθουσας και ποιο είναι το πολιτισμικό αποτύπωμα μιας τέτοιας αλλαγής.

Άλλη συζήτηση αυτό.

Φταίει φυσικά ένα νομοθετικό περιβάλλον (ή η απουσία του) που ουσιαστικά ανοίγει τον δρόμο γι᾽ αυτό που άκομψα παλαιότερες δεκαετίες ονομαζόταν «εκμετάλλευση» των ταινιών και σήμερα η πολιτική ορθότητα μετονόμασε σε «διανομή». Η διανομή τελικώς στερεί το σινεμά. Κι απ’ τον κόσμο κι απ’ την καλυτέρευση. Φταίει ο κόσμος, ποικιλοτρόπως. Γιατί ξέχασε κι αδιαφορεί για την μυσταγωγία της αίθουσας, φταίει γιατί κατακλύζεται από γίδια που την εξαφανίζουν τις περισσότερες φορές ακόμα και σήμερα που πάει να υπάρξει και φταίει, κατά το πλατωνικόν, γιατί δεν βλέπει την μεγάλη εικόνα στην οποία ακολουθώντας την λογική του, η αίθουσα κινδυνεύει με εξαφάνιση.

Το θέμα που ανακύπτει εδώ φυσικά είναι αν η αίθουσα τελικά είναι μια ιερή αγελάδα που πρέπει καλά και σώνει να διατηρηθεί, πολλά μπορούν να ειπωθούν εδώ, ο υπογράφων μιλά από τη μεριά του θαμώνα. Από αυτή τη μεριά το πράγμα δείχνει να βαίνει, αργά ή γρήγορα (με κολπάκια τύπου 3D και σαχλαμάρες κίτρινες δηλαδή) σε μια εποχή που η αίθουσα θα υποστεί έναν βίαιο μαρασμό για τον λόγο που στην Άρνα δεν παίζουν τα φαγάδικα που ανέφερα στην αρχή. Δεν μπορούν να καλυφθούν με το πολλαπλάσιο ανάγκες μιας ζήτησης που υποφέρει και δεν αγοράζει. Οι κολπατζήδες νεοέλληνες αργούν πάντα βέβαια να βάλουν μυαλό αλλά κάποια στιγμή θα συμβεί, ένα ΔΝΤ κι ένας Αλέξης του αλισιβερισιού της κινηματογραφικής προσφοράς-ζήτησης θα φέρει την απομυθοποίηση.

Από την άλλη, ακόμα τουλάχιστον, όσο δηλαδή δυο απομένουσες, ενεργές γενιές επιθυμούν ακόμη την αίθουσα (οι λιγοστές φανερές ή αφανείς χιλιάδες που προείπα, συν κάποιες ηλικίες εξόριστες από την τεχνολογία, την φασαρία και το είδος των προαγόμενων ταινιών σήμερα), κάποιοι θα αντιληφθούν πως η αίθουσα θα πρέπει βαθμιαία να μετατραπεί σε έναν κινηματογραφικό πολυχώρο, σε μια επαγγελματικά δουλεμένη επιχείρηση που θα παρέχει σύνολο υπηρεσιών σχετιζόμενων με το αντικείμενο, θα βασίζεται σε μια εντελώς διαφορετική λογική προγραμματισμού (τόσο ταινιών όσο και ωραρίων λειτουργίας) και θα στηρίζεται από ειδικούς (δηλαδή οργανωμένους, οξυδερκείς λάτρεις) που δεν θα προσφέρουν πια ξεροσφύρι μια ταινία, όπως το φαγάδικο ένα πιττόγυρο, αλλά μια συνολική αντίληψη/αίσθηση της εμπειρίας του σινεμά. Οι μέρες της αφθονίας που το σινεμά της αίθουσας ήταν υπόθεση λαϊκή, έχουν τελειώσει, μένει να φανεί πότε η έννοια του αιθουσάρχη θα αναπροσδιοριστεί.