Σκηνοθεσία: Ανιές Βαρντά/JR
Διάρκεια: 90′
Είναι η Ανιές Βαρντά μια μεγάλη κυρία του κινηματογράφου; Παρά την αξιοζήλευτη σταδιοδρομία της που μετρά έξι δεκαετίες, ο τίτλος αυτός μοιάζει να μην της ταιριάζει. Και αυτό διότι κρύβει μέσα του μια αποστασιοποίηση, ένα δέος -με την ετυμολογική έννοια. Το σινεμά της σπουδαίας Γαλλίδας δημιουργού είναι τόσο ζεστό και ανθρώπινο που απαγορεύει οποιαδήποτε απονομή χαρακτηρισμών που μαρτυρούν έναν παγωμένο σεβασμό. Τρανή απόδειξη των παραπάνω αποτελεί η τελευταία ταινία της και ιδίως η σχέση που αναπτύσσει με τον συσκηνοθέτη της JR.
Στο Faces Places ο θεατής δεν παρακολουθεί την προσπάθεια της Βαρντά να ακολουθήσει τον Γάλλο καλλιτέχνη του δρόμου στο φιλόδοξο project του. Είναι ένα πλήρες, ισορροπημένο, άδολα συγκινητικό όσο και αστείο road documentary με δύο πρωταγωνιστές και πολλούς ακόμα θεσπέσιους «χαρακτήρες». Το ζευγάρι των καλλιτεχνών επιβιβάζεται σε ένα βανάκι-φωτογραφικό θάλαμο και αρχίζει την περιπλάνηση του στη γαλλική ύπαιθρο. Στην πορεία του ταξιδιού, η 89χρονη βετεράνος του σινεμά και ο κατά 55 χρόνια νεότερός της εκπρόσωπος της street art μοιράζονται μια ειλικρινή φιλία, ελεύθερη από χάσματα γενεών και άλλους περιορισμούς της ανθρώπινης επαφής. Ανταλλάσουν απόψεις για την Τέχνη, εμπειρίες και σχέδια, διαμορφώνουν τον δικό τους κοινό τόπο και προσεγγίζουν τους ανθρώπους που συναντούν σαν μία ενιαία μονάδα.
Πέραν όμως της επαφής των δύο καλλιτεχνών, στον πυρήνα του έργου βρίσκονται οι εκπρόσωποι της απλής καθημερινότητας. Αυτοί που δε διαθέτουν κάποιας μορφής εξουσία, αποτελούν όμως το θεμέλιο λίθο του αντιθετικού συνόλου που αποκαλείται κοινωνία. Αυτούς εικονίζει ο JR στα γιγάντια πορτραίτα που τοποθετεί στα κτίρια και αυτούς έχει στο νου της συνεχώς η Βαρντά. Χάρη στους δύο καλλιτέχνες, οι μορφές τους γίνονται σύμβολα των χώρων και των τόπων. Η οπτική των δημιουργών είναι άφοβα συναισθηματική, με κύριο γνώρισμα την υπόκλιση στον καθημερινό μόχθο. Φέρουν παντού μια γνήσια καλή διάθεση που απελευθερώνει τις δυναμικές των συναντήσεών τους ενώ καθιστά και τη συνολική αύρα του φιλμ αδιαφιλονίκητα γοητευτική.
Καίρια θέση στο έργο διατηρεί και η έννοια της μνήμης. Οι φωτογραφικές απεικονίσεις του JR με τις τεράστιες διαστάσεις τους ορθώνονται σαν εμπόδιο στη λήθη, σαν απατηλό σημάδι αιωνιότητας απέναντι στην αφόρητα φθαρτή φύση του ανθρώπινου όντος. Σε δεύτερο επίπεδο, οι εικονιζόμενοι εκπροσωπούν τόπους που μοιάζουν να ανήκουν στο παρελθόν ή διατηρούνται μακριά από την προσοχή της κοινωνίας, λειτουργούν δηλαδή σαν ζωοφόροι παράγοντες. Αυτή η ταξικά φορτισμένη ωδή στην κοινωνία της αφάνειας ουσιαστικά ενσωματώνει την ρομαντική αντίσταση των δημιουργών απέναντι στην απανθρωπιά που συνεχώς γιγαντώνεται, χωρίς κορώνες και νοσταλγικές ευκολίες.
Η μνήμη αποτελεί και το σημείο από το οποίο η Βαρντά ξεκινά τη δική της παράλληλη ενδοσκόπηση. Η βετεράνος δημιουργός γεμίζει με τρυφερές αυτοβιογραφικές νότες το φιλμ. Αποσπάσματα από προηγούμενα έργα της και αναφορές σε σημαντικές σχέσεις της ζωής της διακόπτουν κομψά την περιδιάβασή της στη γαλλική ύπαιθρο. Η ανάμνηση συνιστά ταυτόχρονα στοιχείο της προσωπικότητας και εργαλείο ερμηνείας του κόσμου. Η ασίγαστη διάθεσή της για κατανόηση όσων αντικρίζει, σε μια ηλικία που θεωρείται προχωρημένη, δεν έχει τίποτα το υποκριτικό ή παράταιρο. Το γεμάτο ζωή βλέμμα της, η επαφή της με τους ανθρώπους, η άρνησή της να επαναπαυτεί στην πληθώρα εμπειριών που έχει ήδη αποκτήσει είναι γι’ αυτήν υπέροχες, φυσικές αντιδράσεις.
Σε μία τελευταία ανάγνωσή του, το Faces Places αποτελεί και έναν φόρο τιμής στον ίδιο τον κινηματογράφο. Δεν είναι μόνο η παρουσία της γιαγιάς της Νουβέλ Βαγκ που προξενεί αυτή την αίσθηση, ούτε η αναφορά κολοσσιαίων ονομάτων του χώρου. Είναι η ποιητική αλήθεια που κομίζει η Βαρντά και ο JR στο κοινό, που καθιστά δυσδιάκριτα τα όρια της ρεαλιστικής καταγραφής. Η αισθητική τους προσέγγιση που αποτελεί μια κατ’ ουσίαν ηθική επιλογή. Η σε σημεία υπερρεαλιστική ατμόσφαιρα, με την απίθανης καλλιτεχνικής αξίας εικονοποιία. Η αγνή εξομολόγηση αγάπης στο υποκείμενο της Τέχνης, που δεν είναι άλλο από τον άνθρωπο. Ο θεατής γίνεται κοινωνός του μεγαλείου που κρύβουν οι απλές καθημερινές ιστορίες που αφηγούνται οι άνθρωποι στους δύο δημιουργούς, οι οποίοι σκύβουν με σεβασμό πάνω από την σαγηνευτική απλότητα που αντικρίζουν. Και αυτό αποτελεί πραγμάτωση μιας βασικής αποστολής του κινηματογράφου.
