Σκηνοθεσία: Τζο Πένα
Παίζουν: Μαντς Μίκελσεν
Διάρκεια: 98᾽
Μια ανθρώπινη κουκκίδα σε ένα πάλλευκο τοπίο. Ένα σήμα κινδύνου γραμμένο στην απεραντοσύνη του τίποτα. Στον μοναχικό και άνισο αγώνα απέναντι στη φύση, ο άνθρωπος είναι αναγκασμένος να ενεργοποιήσει καθετί, εγγενές και επίκτητο, που μπορεί να επιστρατευτεί. Τη λύσσα για ζωή με την οποία εξοπλίζεται κάθε έμβιο ον από την πρώτη κιόλας ανάσα. Την ευρηματικότητα του νου που θα αγγίξει άγνωστες ώς τότε κορυφές. Σε συνθήκες βολής και άνεσης, στο κουκούλι της κοινωνίας και του πολιτισμού, τείνουμε να το λησμονούμε, αλλά ο μόνος αληθινός νόμος που διέπει τα πάντα, από καταβολής κόσμου, είναι εξαιρετικά απλός: μια ακόμη δρασκελιά, ένα ακόμη σύρσιμο, για μια ακόμη ανάσα. Ακόμη κι αν ξέρεις ότι θα είναι η στερνή.
Το Arctic, γυρισμένο στις παγωμένες εσχατιές της Ισλανδίας, φέρνει αναπόφευκτα στο νου το πρόσφατο All Is Lost (2013), μια ανάλογου φορμά (αλλά όχι ισοϋψούς συναισθηματικού βεληνεκούς) περιπέτεια μοναχικού ζήλου για επιβίωση. Αντί για τους ατελείωτους ωκεανούς που θαρρείς πλημμύρισαν τον ορίζοντα, αυτή τη φορά το χιόνι έχει καταπιεί τα πάντα, μετατρέποντας τον κόσμο σε μια ολόλευκη ισιάδα. Σε αντιστοιχία με τον ήρωα που υποδυόταν ο αγέρωχος (και πάντα υπέροχος) Ρόμπερτ Ρέντφορτ, ο Όβεργκαρντ του Μαντς Μίκελσεν μοιάζει, επίσης, να ξεπήδησε από ένα αυγό που εκκολάφτηκε στη μέση του απόλυτου πουθενά.
Χωρίς περιττές διευκρινήσεις σχετικά με τα από πού κρατά η σκούφια του, δίχως αχρείαστα flashbacks που να ανατρέχουν σε κάποια πρότερη ζωή. Μακριά, εν ολίγοις, από οποιαδήποτε προσπάθεια οικοδόμησης ενός χαρακτήρα που βρίσκεται, συντετριμμένος και απελπισμένος, σε μια εκτός πλαισίου συνθήκη. Ο ήρωας μας δεν έχει άλλο σπιτικό ή πατρίδα, πέρα από αυτή τη λεπτή συνοριογραμμή που τον χωρίζει από τον άδοξο θάνατο. Ο Όβεργκαρντ δεν διαθέτει παρελθόν ή μέλλον, παρά μονάχα ένα ατελείωτο παρόν. Ένα παρόν, μάλιστα, το οποίο αποκτά αιφνιδίως επιπλέον ηθικά βαρίδια, πέρα από τη δική του -ήδη δραματική- συνθήκη.
Ο Βραζιλιάνος σκηνοθέτης Τζο Πένα, που έγινε αρχικά γνωστός μέσα από το YouTube και απέκτησε φήμη χάρη στη θητεία του στη διαφήμιση και τον χώρο του βίντεο κλιπ, επιλέγει συνετά να κινηθεί σε τόνους αφαιρετικούς και μινιμαλιστικούς, ρίχνοντας όλο το βάρος στα λιτά και ουσιώδη. Την εξ ορισμού άνιση μονομαχία ανθρώπου και φύσης, στο αδιανόητο βάρος να παραμείνεις άνθρωπος στις στιγμές όπου κανείς όχι απλώς δεν θα διανοηθεί, αλλά δεν θα βρεθεί καν ενώπιόν σου, για να σε κατηγορήσει περί του αντιθέτου. Εν τέλει, πάντως, ίσως αυτές ακριβώς οι στιγμές να είναι οι πιο αβάστακτες. Φορτωμένες με μια αμείλικτη σιωπή, με μόνο συνομιλητή τις ίδιες σου τις σκέψεις. Χωρίς σύγκρουση, αυτοάμυνα, παρηγοριά ή ψόγο, μονάχα εσύ και το κενό, εσύ και τα δίπολα ζωή/θάνατος, θυσία/επιβίωση.
Ο Μαντς Μίκελσεν, που κουβαλά εκ των πραγμάτων την ταινία στους ώμους του, σωματοποιεί εκείνη την ανατριχιαστική διαύγεια που ενίοτε τρυπώνει στις στιγμές της απόλυτης απελπισίας. Κεφαλαιοποιώντας κάθε χνώτο, ψίθυρο, αναστεναγμό και μονολογητό, υπαγορεύει μια αίσθηση υπόγειου βόμβου, σαν τον χτύπο μιας πεισματάρας καρδιάς που ακούγεται στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Αν επιλέξουμε να επικεντρωθούμε. Λοιπόν, στα θετικά του σημεία, το Arctic είναι όντως εξοπλισμένο με μια καταρχήν νηφάλια χάρτα πορείας, όσο και με τα απαραίτητα ερμηνευτικά εφόδια. Δυστυχώς, αυτό που του λείπει, και το οποίο γίνεται ολοφάνερο όσο περνά η ώρα, είναι το λεπτό άγγιγμα που θα του επέτρεπε να περάσει από το πρωτόλειο συμβολικό πεδίο στο επίπεδο της υπαρξιακής αλληγορίας.
Επιστρέφοντας και πάλι στο αντίπαλο κινηματογραφικό δέος που ακούει στο όνομα All Is Lost και προβαίνοντας σε μια (μάλλον άδικη) σύγκριση , το Arctic δεν αγγίζει ποτέ τα όρια της παραβολής που καθρεφτίζει έννοιες που υπερβαίνουν τον κοινό νου. Ενώ πασχίζει και φιλοδοξεί να αποκτήσει αυτές τις διαστάσεις, ανά στιγμές καταλήγει περισσότερο να μοιάζει με μια φωτογενή πίστα επιβίωσης, εμπλουτισμένη με αυξανόμενης κλίμακας δοκιμασίες και εμπόδια που οφείλουν να ξεπεραστούν.
Σε πλήρη αντίθεση με το εκλεκτό του κινηματογραφικό ξαδελφάκι, που μιλάει λαλίστατα για την εγκαρτέρηση και το μεγαλείο της μάχης απέναντι στο αναπόδραστο, εκτεινόμενο πέρα από τα όρια του Λόγου. Του Λόγου που πάντα ξεγελά, που πάντα παραπλανά, που είναι μονίμως εκεί για να προσφέρει μια πλανεύτρα και ψεύτικη ανακούφιση. Κι ακόμη κι αν φαντάζει αυστηρό, το επιμύθιο του Arctic αναπόφευκτα ξεφεύγει από τα λίγα και καλά του κατορθώματα και ταξιδεύει αυτόματα σε αυτό που αδυνατεί να υπάρξει, όσο κι αν το παλεύει: ένας σιωπηλός ύμνος στην αξιοπρέπεια και τη θνητότητα.
