Όταν έφτασαν τα νέα για τον θάνατο του Λέοναρντ Κόεν, το ημερολόγιο έγραφε 7 Νοεμβρίου του 2016. Το προχωρημένο της ηλικίας του δε μπορούσε με τίποτα να μικρύνει το ατελείωτο κενό που άφηνε αυτή η απώλεια για τον χώρο της μουσικής. Η αλήθεια ήταν μία και οι περιστροφές αποκλείονταν από την αρχή: μαζί του είχε φύγει μία ολόκληρη καλλιτεχνική στάση ζωής.
Ο Καναδός δημιουργός υπήρξε εραστής του σινεμά, παρότι οι εμφανίσεις του μπροστά από την κάμερα ήταν πολύ περιορισμένες. Ενδεικτικά, έκανε ένα μνημειώδες πέρασμα από τη σειρά Miami Vice στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Στο απόσπασμα τον απολαμβάνουμε να μιλάει Γαλλικά (!).
Η φωνή του όμως υπήρξε πόλος έλξης αμέτρητων ταινιών και τηλεοπτικών σειρών. Άπειροι δημιουργοί προσέτρεξαν στη γοητεία της χροιάς της για να ντύσουν μουσικά της ταινίες τους, με το αποτέλεσμα να είναι συχνά εξωπραγματικά ταιριαστό. Παρακάτω παρατίθεται σε χρονολογική σειρά μία ενδεκάδα από τέτοιες σκηνές -και δέκα διαφορετικά τραγούδια- που χρησιμοποιούν τη φωνή του Κόεν (και όχι απλώς δικά του τραγούδια ερμηνευμένα από άλλους) και μας έχουν χαραχτεί στη μνήμη.
- McCabe & Mrs. Miller (1971), του Ρόμπερτ Όλτμαν
The Stranger Song
Εναρκτήρια σκηνή του σπουδαίου ολτμανικού έργου, για το οποίο ο Αμερικανός δημιουργός εξασφάλισε και δύο ακόμα τραγούδια του Λ. Κόεν (στον οποίο αρχικά το φιλμ δεν άρεσε, αλλά σύντομα άλλαξε γνώμη και απολογήθηκε στο Όλτμαν).
2. Fear of Fear – Angst vor der Angst (1975), του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ
Lover, Lover, Lover
Μία από τις ανεξίτηλες σφραγίδες της αγάπης του σπουδαίου Γερμανού για τον Λέοναρντ Κόεν, ένα πανέμορφο γκρο πλαν στο πρόσωπο της Μαργκίτ Κάρστενσεν υπό τους ήχους ενός από τα ομορφότερα τραγούδια του Καναδού.
3.Exotica (1994), του Ατόμ Εγκογιάν
Everybody Knows
Ο Κόεν ως βραχνός προφήτης χαρίζει μία αφάνταστα τραγική διάσταση, μία απύθμενη ματαιότητα στο χορό της Κίρσνερ. Everybody’s got this broken feeling, like their father or their dog just died…
4. Natural Born Killers (1994), του Όλιβερ Στόουν
Waiting for the Miracle
Μία ακόμη ταινία στην οποία γίνεται εκτεταμένη χρήση της μουσικής του Λέοναρντ Κόεν και η οποία μοιάζει να αγγίζει τις καλύτερες στιγμές της συνοδευόμενη από τη φωνή του. Εδώ η εναρκτήρια σεκάνς.
5. Breaking the Waves (1996), του Λαρς φον Τρίερ
Suzanne
Μουσική συνοδεία της εισαγωγής του πέμπτου κεφαλαίου. Θαρρεί κανείς πως ολόκληρο το αριστούργημα του Τρίερ υπαγορεύτηκε θεματικά από τον Κόεν, καθώς οι προβληματικές του ενυπάρχουν σε όλη του την καριέρα. Θα ήταν αδύνατο να λείπει η φωνή του από ένα τόσο πλούσιο σάουντρακ. Το ίδιο τραγούδι χρησιμοποιήθηκε εξαιρετικά και από τον Όλιβερ Λάσε στο Fire Will Come (2020), στην ομορφότερη σκηνή της ταινίας.
6. Secretary (2002), του Στίβεν Σάινμπεργκ
I’m your Man
Η αποθέωση της παραίτησης του εγώ που επιβάλλει ο έρωτας σε πλαίσιο σαδομαζοχιστικής σχέσης και άρρητων δομών εξουσίας. Μάλλον αρκούν αυτά. Το συγκεκριμένο τραγούδι έντυσε και μία πανέμορφη σκηνή περιπλάνησης στο Caro Diario (1993), δια χειρός Νάνι Μορέτι.
7. Pirate Radio – The Boat That Rocked (2009), του Ρίτσαρντ Κέρτις
So Long, Marianne
Μία ταινία που δε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν τίποτα λιγότερο από αντικείμενο λατρείας. Ένα από τα πολύ τρυφερά τραγούδια του Λέοναρντ Κόεν, μία από τις ομορφότερες στιγμές της ταινίας.
8. Miss Violence (2013), του Αλέξανδρου Αβρανά
Dance me to the End of Love
Το ελληνικό σινεμά έχει θυμηθεί και αυτό τον Κόεν, εδώ σε μία σημαντική σκηνή στην ταινία του Αλέξανδρου Αβρανά, που συνθέτει μία εφιαλτική αντίθεση ήχου και εικόνας.
9. True Detective season 2 (2015)
Nevermind
Όσα και αν άκουσε η αδικημένη δεύτερη σεζόν της υπερεπιτυχημένης σειράς, δύσκολα μπορεί κανείς να αρνηθεί ότι η εναρκτήρια σεκάνς κάθε επεισοδίου της είναι απαστράπτουσα. Εδώ ο Λέοναρντ Κόεν είναι 81.
10. Hunt for the Wilderpeople (2016), του Ταΐκα Γουατίτι
The Partisan
Μία πανέμορφη σκηνή αναζήτησης που προσφέρει νέες υπέροχες διαστάσεις στο αντάρτικο άσμα του Καναδού, δεχόμενο το ίδιο δώρο από αυτό. Η θεσπέσια φωτογραφία της σκηνής ταιριάζει γάντι με την υπόγεια ένταση του τραγουδιού.
11. American animals (2018), του Μπάρτ Λέιτον
Who by Fire
Η πιο πρόσφατη καταχώρηση στην ατέλειωτη λίστα αξιομνημόνευτων σκηνών που συνοδεύονται από τη φωνή του Λέοναρντ Κόεν μπορεί να βρεθεί στο ενδιαφέρον, στυλιζαρισμένο μα και ολίγον αφημένο σε χίπστερ διαθέσεις φιλμ του Λέιτον.
Κλείνοντας, δέον να θυμηθούμε και τρεις ακόμα στιγμές στην σχέση του Καναδού ποιητή με τον κινηματογράφο, που δεν χωρούν στην παραπάνω λίστα αλλά είναι αν μη τι άλλο αξιόλογες:
Πρώτη, η σαγηνευτική ερμηνεία της Ρόμπιν Ράιτ στη μυσταγωγική προσευχή του Κόεν, το εκπληκτικό “If It Be Your Will”, για την ταινία του Άρι Φόλμαν The Congress (2013)
Δεύτερη, η επιλογή του Ζαν Λικ Γκοντάρ να ντύσει μουσικά το φιλμικό γράμμα του προς το φεστιβάλ των Καννών του 2014, σε μία αναμφιβόλως πρωτότυπη απόπειρα να εξηγήσεις την απουσία του από τη διοργάνωση, με το συγκλονιστικό Take this Waltz
Τρίτη και τελευταία, μία αναφορά στο τραγούδι που έχουν διασκευάσει οι πάντες και έχει βρει το δρόμο του προς τα soundtracks αμέτρητων ταινιών παγκοσμίως, αν και συνήθως όχι με τη φωνή του ίδιου του Κόεν. Όπως στον αγαπημένο Shrek, όπου τη σκυτάλη παίρνει ο Ρούφους Γουεϊνράιτ.
Maybe I’ve been here before
I know this room, I’ve walked this floor
I used to live alone before I knew you
I’ve seen your flag on the marble arc
Love is not a victory march
It’s a cold and it’s a broken Hallelujah.
