Σκηνοθεσία: Τζον Χιούστον
Παίζουν: Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, Γουόλτερ Χιούστον, Τιμ Χολτ, Μπρους Μπένετ
Διάρκεια: 126′
Ο συγγραφέας B. Traven, που εξέδωσε το μυθιστόρημα The Treasure of the Sierra Madre, το 1928, παραμένει ακόμη και σήμερα ένα φάντασμα που δεν απέκτησε ποτέ σάρκα και οστά. Η ταυτότητά του δεν αποκαλύφθηκε ποτέ με ακλόνητη βεβαιότητα, με την επικρατέστερη φήμη να υποστηρίζει πως επρόκειτο για έναν Γερμανό θεατρικό ηθοποιό και αναρχικό, που μετανάστευσε από την Ευρώπη αρχικά στις ΗΠΑ και μετέπειτα στο Μεξικό, όπου τοποθετείται η πλοκή όχι μόνο του The Treasure of the Sierra Madre, αλλά και των περισσότερων έργων του.
Ο Τζον Χιούστον ανέφερε κάποτε σε συνεντεύξεις του ότι μια ωραία πρωία είχε εμφανιστεί σχεδόν από το πουθενά στα γυρίσματα της ταινίας μια σαρδανάπαλη φιγούρα, κάτι μεταξύ Σαρλό και Αϊνστάιν, η οποία δήλωνε ατζέντης του B. Traven. Άπαντες θεώρησαν πως ήταν ο ίδιος ο B. Traven, αλλά κανείς δεν αμφισβήτησε την ιστορία του μυστηριώδους επισκέπτη. Ορισμένες φορές, τα στραβά μάτια μπροστά σε μια εμφατική αλήθεια, η οποία αποσιωπείται συνενοχικά, συντηρούν μια αίσθηση αδιευκρίνιστου μεγαλείου. Ένα κοινό μυστικό που αποσιωπείται αναντίρρητα, με ευλάβεια προαιώνιας σιωπής, και εξυψώνεται στα επίπεδα του αρχέτυπου.
Κατά κάποιον τρόπο, όλα τα παραπάνω βρίσκουν εφαρμογή και σε ό,τι αφορά τη μοίρα των ηρώων του βιβλίου και της κινηματογραφικής μεταφοράς του, οι οποίοι θα μπορούσαν κάλλιστα να είχαν ξεπηδήσει (και) από τις σελίδες ενός Τζόζεφ Κόνραντ ή ενός Κόρμακ ΜακΚάρθι, και των οποίων το ριζικό απηχεί σαιξπηρικά βάθη. Οι τρεις άνδρες, που ρίχνονται σε μια απελπισμένη αναζήτηση χρυσού στις κακοτράχαλες και επικίνδυνες πλαγιές του «βουνού» (ευφυώς δεν κατονομάζεται πουθενά στην ταινία, πλην του τίτλου), κατά βάθος γνωρίζουν εκ των προτέρων τον χρησμό που τους έχει επιδοθεί. Και εκκινούν με προορισμό έναν τόπο που μοιάζει με εξορία, ασυνείδα ορκισμένοι να αναμετρηθούν με την αυτοεκπληρούμενη προφητεία που βαραίνει στους ώμους τους.
Φλερτάρουν με την τρέλα, παραδίδονται στην απληστία, αγκαλιάζουν τον θάνατο, αναμετρούνται με την αμετροέπεια και την αναξιοπρέπεια. Ο θησαυρός της Σιέρα Μάδρε, μια από τις πρώτες χολιγουντιανές παραγωγές που περιελάμβανε γυρίσματα σε άλλη χώρα, και δη στο Μεξικό, ξεδιπλώνεται σαν μακρινός αντίλαλος μιας πολυδιάστατης αλληγορίας, η οποία απονέμει σε όλους τους πρωταγωνιστές το κισμέτ που τους αναλογεί, αποτυπώνοντας μια αμείλικτη καρμική δικαιοσύνη.
Το The Treasure of the Sierra Madre έχει καταχωρηθεί στο συλλογικό σινεφίλ υποσυνείδητο ως μια εμβληματική Bogart movie, εντούτοις η ταινία διαθέτει έναν ακόμη πιο ενδιαφέροντα και σαγηνευτικό χαρακτήρα, ο οποίος αποδόθηκε με μαεστρία από τον Γουόλτερ Χιούστον, τον πατέρα, δηλαδή, του Τζον Χιούστον. [Σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε το εξής εξωφρενικό εγκυκλοπαιδικό στοιχείο: ο Τζον Χιούστον σκηνοθέτησε μία ταινία στην οποία βραβεύτηκε με Όσκαρ ερμηνείας ο πατέρας του (η συγκεκριμένη) και μια ταινία στην οποία βραβεύτηκε με Όσκαρ ερμηνείας η κόρη του (η Αντζέλικα Χιούστον, για την ερμηνεία της στο Prizzi’s Honor, το 1985)].
Ο Γουόλτερ Χιούστον, λοιπόν, ενσαρκώνει έναν ήρωα που εντέλει κινεί τα αδιόρατα νήματα παρόλο που δίνει την εντύπωση του συμπληρώματος: ο Howard είναι αυτός που πυροδοτεί το φυτίλι της περιπέτειας σαν άλλος ραψωδός που εξιστορεί στους εμβρόντητους θεατές την ηδονή και τους κινδύνους της χρυσοθηρικής εκστρατείας. Άλλοτε προικισμένος με μια γλωσσολαλιά που συμπυκνώνει όλη την πρακτική σοφία του κόσμου, άλλοτε αποτραβηγμένος σε μια απόκοσμη σιωπή, ο Howard είναι πάντοτε φορέας μια αλήθειας που δεν μπορεί να γίνει κατανοητή από όσους τον περιβάλλουν.
Σαν να βρίσκεται εκεί θεόσταλτος, σαν να γεννήθηκε στην ερημιά της σκόνης και στο λιοπύρι, θαρρείς ταγμένος σε μια ιερή αποστολή κατευνασμού αόρατων δαιμονικών. Έτοιμος και διατεθειμένος να φανεί υποχωρητικός όχι επειδή φοβάται τη σύγκρουση, αλλά επειδή γνωρίζει τα μελλούμενα από πρώτο χέρι, εξοπλισμένος παράλληλα με το διαβατήριο της (υπαρξιακής και εντέλει βιολογικής) σωτηρίας του: σε ένα κόσμο ατελείωτης ύβρεως, είναι ο σοφός μπαρουτοκαπνισμένος βετεράνος που επιδεικνύει σεβασμό εκεί όπου αρμόζει.
Ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, από την άλλη, στραγγίζοντας κάθε υπόνοια αστερόσκονης από πάνω του, υποδύεται έναν σαλεμένο ήρωα, τυφλωμένο από την αλόγιστη αδηφαγία του, διψασμένο για άσκοπα πλούτη, αυλακωμένο και οριστικά αποκαμωμένο από μια ζωή στην οποία περιφέρεται σαν σκόνη που τη σέρνει ο άνεμος. Ο Fred C. Dobbs του Μπόγκαρτ είναι κάτι περισσότερο από αντί-ήρωας ή villain: κουβαλά μέσα του την παράνοια της πλάνης, τη μέθη της πλεονεξίας, τον κανιβαλισμό του αμετανόητου ατομικισμού. Και η μοίρα τον φορτώνει με τη χειρότερη δυνατή τιμωρία, η οποία χάσκει σαν μακάβριο αστρικό αστείο χωρίς ακροατήριο ή γέλια.
Ο Dobbs, παρότι θα βρεθεί να χρωστά τη ζωή του στους δύο του συντρόφους στη διάρκεια της περιπέτειάς τους, υποκύπτει στην ευκολία της προδοσίας με το προαιώνιο πρόσχημα του φόβου ότι θα βρεθεί ο ίδιος προδομένος. Κι έχοντας πλέον διολισθήσει αμετάκλητα προς τον γκρεμό της αλλοφροσύνης, όταν θα πιστέψει λανθασμένα πως έχει αφαιρέσει τη ζωή του μέχρι πρότινος συνεργάτη του, θα βυθιστεί σε μια εσωτερική κόλαση που θυμίζει Μακμπέθ ή/και Βασιλιά Ληρ.
Ως γνήσιος τραγικός ήρωας, θα αναρωτηθεί όχι ακριβώς για τον δικό του χαμό, αλλά για τη στημένη τράπουλα που έχει μοιράσει ένα αόρατο χέρι σε όλη την ανθρωπότητα. Στον απελπισμένο μονολόγο του, η ανθρώπινη συνείδηση είναι μια δύναμη ανεξέλεγκτης πλάνης, που κυοφορεί μέσα της την τιμωρία: όταν πιστεύεις ότι η συνείδηση φωλιάζει μέσα σου, αυτή θα σε βασανίζει αιωνίως. Και όταν έχεις πειστεί πως είσαι πλέον απαλλαγμένος από το βάρος της, εκεινη σου επιφυλάσσει μια ακόμη πιο βάναυση τιμωρία…
