Σκηνοθεσία: Πατρίς Λεκόντ
Παίζουν: Τζόνι Χάλιντεϊ, Ζαν Ροσφόρ, Ζαν-Φρανσουά Στεβενίν, Τσάρλι Νέλσον
Διάρκεια: 90′
Μεταφρασμένος τίτλος: “Ο Άνθρωπος του Τρένου”
Ό,τι πιο κομψό μας έδωσε το γαλλικό σινεμά είδους στα 00s. Κυρίως αν προσπαθήσει να φανταστεί κανείς πώς θα γύριζαν μια τέτοια ταινία οι Αμερικάνοι. Λυρικό, πολιτισμένο (όχι “κουλτουριάρικο”), έξυπνο, αστείο, άψογα ενορχηστρωμένο στις λέξεις και τις σιωπές του, συναρπαστικό χωρίς να επενδύει στη δράση (ο Λεκόντ ποντάρει κυρίως στο σασπένς που εκλύει η αντιπαράθεση δύο διαμετρικά αντίθετων αλλά αναπάντεχα αλληλοσυμπληρούμενων προσωπικοτήτων), φιλοσοφημένο, ποιητικό, με λίγα λόγια, ουσιαστικά καλλιτεχνικό.
Δεν είναι μόνο ο όμορφα διατυπωμένος στοχασμός του για το πέρασμα του χρόνου που το καθιστά υπέροχο. Είναι κυρίως η σοφία του να αντιλαμβάνεται το πάθος ως την πρώτη βαθμίδα της ανθρώπινης εμπειρίας που η αναπόδραστη ηλικία της λογικής, με τις απαραίτητες, χλιαρές συμβάσεις της, θα έρθει βαθμιαία να αντικαταστήσει (ο μυστηριώδης ξένος του έξοχου Χάλιντεϊ, πιο πολύ από το να αντιπροσωπεύει ένα διαλεκτικό σύστοιχο για τον μοναχικό καθηγητή Γαλλικών-ανάλογα σπουδαίος ο Ροσφόρ- μοιάζει να ενσαρκώνει την ριψοκίνδυνη ειλικρίνεια μιας νεότητας που βρίσκεται εκτός εποχής στην πραγματικότητα των ευπρεπώς παραιτημένων, “γερασμένων” κάθε μορφής) και η αριστοκρατική αξιοπρέπεια του να θλίβεται ήρεμα γι’ αυτή την πικρή διαδοχή, χωρίς μελοδραματικές εξάρσεις.
Εδώ πρόκειται για την επικράτηση, κατά κύριο λόγο, μιας άλλης θεώρησης του κόσμου και των ανθρώπων, αυστηρά ευρωπαϊκής (δηλαδή εμβαπτισμένης στις αξίες του Διαφωτισμού), ηθικά εκλεπτυσμένης. αισθητικά πεπαιδευμένης: ζωγραφική, ποίηση, κλασσική μουσική: ο κόσμος του καθηγητή -στον οποίο μαγεμένος εισέρχεται ο ταλαιπωρημένος παράνομος- εκτός από το να συμβολίζει έναν άτυπο πίνακα απογραφής της αστικής περιουσίας και των κατακτήσεων της, τείνει να τοποθετήσει και το πλαίσιο, μέσα στο οποίο η αμερικάνικη αγριότητα (όπως υπονοείται στην “ψευδογουέστερν” φωτογραφία αλλά και στην λιγόλογη σκληρότητα του ληστή, η οποία και αντιπαρατίθεται στην εύγλωττη μαλθακότητα του φιλολόγου) οφείλει να διυλιστεί για να βρει τη λύτρωση από τον πρωτόγονο εαυτό της, αναγόμενη σε σφαίρες εξαϋλωμένης πνευματικότητας αντί στις σφαίρες του πιστολιού.
Το L’homme du train αντιπαραβάλει στον αυτοδίκαιο, εφηβικό ιδεαλισμό του-αμόλυντου από μοραλιστικές επιφυλάξεις-αμερικάνικου αστυνομικού φιλμ, μια προσέγγιση, οπωσδήποτε ανθρωπολογική (οι ήρωες του είναι περισσότερο χαρακτήρες και λιγότερο στερεότυπα, διάτρητοι από αδυναμίες, πάθη, μικρές δειλίες και αστόχαστη επιπολαιότητα αλλά ταυτόχρονα αξιαγάπητα καθημερινοί, αναγνωρίσιμοι στην ανησυχία, τις φοβίες και την συγκινητική άρνηση τους να μεγαλώσουν), διαλεκτικά υποψιασμένη στην αντίληψη της για την εναλλαγή “ταυτοτήτων” (ιδιοφυής η έμπνευση του Λεκόντ να εντοπίζει την έννοια του ρόλου, της κοινωνικής κατηγοριοποίησης, της ταξικής διαφοράς, στη σημειολογία της ένδυσης ή της κατοικίας) που ενδέχεται να δώσει κίνηση στη ζωή λίγο πριν την οριστική καθήλωση του θανάτου.
Ο Μαλρώ έγραφε «το τραγικό με το θάνατο είναι που μετατρέπει τη ζωή σε πεπρωμένο», κι από αυτό ακριβώς το πεπρωμένο αγωνίζονται να ξεφύγουν οι ήρωες της ταινίας πριν πεθάνουν, πριν από την τελεσίδικη κατάταξη τους στη μία ή την άλλη πλευρά του παιχνιδιού. Γιατί όπως κι αν τους αντιμετωπίσουν οι άλλοι, θα έχουν πέσει έξω. Ποτέ κανείς δεν είναι τόσο απλός, η ψυχολογική ενότητα του “Εγώ” παραείναι ανεπαρκής και πρόχειρη για να χαρίσει στερεότητα στις ατέλειωτες διακυμάνσεις της ύπαρξης. Κι αυτή την αέναη παλινδρόμηση ανάμεσα σ’ αυτό που είμαστε και σ’ αυτό που θα θέλαμε να είμαστε, γιορτάζει η ταινία. Όπως και να ‘χει, μας λέει, “we will pass, like centuries and doves“. Ας φροντίσουμε τουλάχιστον να έχει ενδιαφέρον αυτό το πέρασμα. Και να μην το μετανιώσουμε.
