Σκηνοθεσία: Γκιγιέρμο ντελ Τόρο
Παίζουν: Αριάντνα Γκιλ, Σέρχι Λόπεζ, Μαριμπέλ Βερντού
Διάρκεια: 119′
Ισπανία, 1944. Το φασιστικό καθεστώς του στρατηγού Φράνκο έχει πλέον εδραιώσει την κυριαρχία του. Μονάχα σκόρπιοι θύλακες ανταρτών συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται στα βουνά, έχοντας αναθαρρήσει από τις αποτυχίες του Χίτλερ στο μέτωπο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μια τέτοια αντάρτικη ομάδα κρούσης, σε μια απομονωμένη περιοχή της ισπανικής επαρχίας, καλείται να εξαρθρώσει ο λοχαγός Βιδάλ (Σέρχι Λόπεζ), που ενσαρκώνει τη βαθύτερη πτυχή του φασισμού: την απόλυτη αποκτήνωση. Ο Βιδάλ καταδιώκεται από τη νοσηρή «κληρονομιά» του πατέρα του, ενός αυταρχικού στρατιωτικού που έπεσε την ώρα του καθήκοντος. Ακόμη και ο τρόπος που ξυρίζεται αποπνέει μια υποδόρια επιθυμία θανάτου, λες και θέλει να γδάρει το ίδιο του το δέρμα. Η απέχθειά του για τους ανθρώπους καμουφλάρει τη σιχασιά που νιώθει για τον ίδιο του τον εαυτό.
Ο Βιδάλ συνοδεύεται από την ετοιμόγεννη και άρρωστη γυναίκα του, καθώς και από την 11χρονη κόρη της από προηγούμενο γάμο, την Οφηλία, η οποία μισεί ολόψυχα τον πατριό της. Σε ένα τοπίο απόκοσμο, θαρρείς βγαλμένο από καρδιά ενός ονείρου που ζωγράφισε ο Νταλί, η Οφηλία θα γνωρίσει πλάσματα-αγγελιοφόρους που θα την οδηγήσουν στις κατακόμβες και τις στοές ενός άλλου κόσμου. Ο οποίος, όμως, δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα, ούτε εξασφαλίζει ανοσία απέναντι στη βία και στη σκληρότητα της πραγματικότητας.
Η μοίρα, εξάλλου, της Οφηλίας είναι ήδη γραμμένη στα σαιξπηρικά τεφτέρια του Άμλετ και δεν πρόκειται να αλλάξει τόσο εύκολα και τόσο απλά. Σε αυτό το παραμύθι, οι δύο κόσμοι συμπορεύονται και συνορεύουν, σχεδόν συνυπάρχουν στις άκρες κάθε κάδρου. Ο Μεξικανός Γκιγιέρμο ντελ Τόρο, στην κορυφαία στιγμή της μέχρι τώρα καριέρας του, φτιάχνει έναν δαίδαλο από παραμορφωτικούς καθρέφτες που ταυτίζεται με την ετυμολογία του παραμυθιού: μιας διήγησης που δεν έχει ως σκοπό να ανακουφίσει ή να νανουρίσει, αλλά να σταθεί «παρά τον μύθο».
Ο Λαβύρινθος του Πάνα (που κανονικά θα έπρεπε να αποδοθεί ως «Ο λαβύρινθος του Φαύνου», σε αντιστοιχία με τον πρωτότυπο τίτλο) λειτουργεί όχι ως ανεστραμμένη εκδοχή της πραγματικότητας, αλλά ως αναποδογυρισμένη εκδοχή του μύθου που τη συνοδεύει. Σε αυτόν τον λαβύρινθο, η εντεκάχρονη Οφηλία δεν θα βρει διέξοδο σωτηρίας, αλλά τη δύναμη της επιλογής. Η Οφηλία, λοιπόν, βαδίζει σε ένα μονοπάτι που ξεφεύγει από την απλή πεπατημένη της ενηλικίωσης. Η διαδρομή της σε αυτόν τον υπόγειο κόσμο, που σημειωτέον δεν φτιάχτηκε από τους ανθρώπους ως καταπακτή διαφυγής, αλλά από τα μυθικά πλάσματα ως γέφυρα επιστροφής, κρύβει θανάσιμους κινδύνους και καταλήγει στην οδυνηρή ανάληψη ευθύνης.
Σε αυτό το ανατριχιαστικό σύμπαν, που φωτίζεται με χρώματα που ξεφεύγουν από τη μουντάδα του φασιστικού αυταρχισμού πάνω από την επιφάνεια της γης, τίποτα δεν είναι σαφές, αμετάκλητο ή αυτονόητο. Τα τέρατα του λαβύρινθου αποδεικνύονται πολύ λιγότερο τρομακτικά από τα ανθρωπόμορφα κτήνη, ενώ την ίδια στιγμή ο κόσμος της παιδικής φαντασίας γίνεται ολοζώντανος και χειροπιαστός. Όσα συμβαίνουν στις δύο όψεις του καθρέφτη όχι απλώς δεν αναιρούνται με το πέρασμα στην άλλη πλευρά, αλλά επικοινωνούν μεταξύ τους σαν συγκοινωνούντα δοχεία. Η Οφηλία δεν τρυπώνει στον λαβύρινθο ως αυθόρμητη επιλογή, αλλά παρακινημένη από μια αναγκαιότητα που την υπερβαίνει: η έξοδος από το τούνελ δεν οδηγεί στο φως της ζωής, αλλά στο σκοτάδι του θανάτου.
Ο Ντελ Τόρο στήνει μια αισθητική φαντασμαγορία, που θυμίζει Χαγιάο Μιγιαζάκι χωρίς το σκέλος του animation (όπως στην υπέροχη σκηνή του γιγάντιου βατράχου) και βρίσκει την κορύφωσή της στη φιγούρα του Pale Man (η σύγκριση με το Shape of Water προκαλεί μάλλον μελαγχολία). Ένα τέρας με σακουλιασμένα χέρια, σαν τον χρόνο που κρέμεται και οδηγεί τους ανθρώπους στη λησμονιά και τον αφανισμό, με νύχια γαμψά σαν την ανίκητη ανθρώπινη αλαζονεία, ένα τέρας με μάτια στα χέρια σαν την Ιστορία που προχωρά πράττοντας (συνήθως αποτροπαία εγκλήματα) χωρίς ποτέ να βλέπει η ίδια τον δικό της ορίζοντα, με χρώμα κάτωχρο σαν τον θάνατο και τη θλίψη.
Το Pan’s Labyrinth είναι ένα παραμύθι χωρίς τέλος, μια ιστορία που κανείς δεν ξέρει πώς ξεκίνησε και κανείς δεν έχει βρει τον τρόπο να της βάλει μια οριστική τελεία. Ο Ντελ Τόρο ταξιδεύει στο ατομικό και ιστορικό υποσυνείδητο και στις ατελείωτες στοές του, εκεί όπου κατοικούν τέρατα του εαυτού μας, τα οποία δεν θέλουμε –αλλά κατά βάθος πρέπει– να ξυπνήσουμε. Η φαντασία αναμετράται με το μίσος, οι αρχέτυπες και προαιώνιες ιστορίες (με άλλα λόγια, η κινητήριος δύναμη του ανθρώπινου πολιτισμού) μονομαχούν με τα πάθη της Ιστορίας με το γιώτα κεφαλαίο. Όσο κι ακούγεται παράδοξο, Ο Λαβύρινθος του Πάνα είναι ένα ρομαντικό έπος φρίκης και θανάτου.
