Η Χριστίνα Πιτούλη γεννήθηκε στα Ιωάννινα και σπούδασε στην Αθήνα και τη Βαρκελώνη. Το άκρως ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ «Bref» είναι το δεύτερο έργο της και προβάλλεται στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης (Πέμπτη στις 20:00 και Σάββατο στις 17:30 στην αίθουσα Tonia Marketaki). Αφορά την πρακτική της κλειτοριδεκτομής και αποτελείται κυρίως από προσωπικές αφηγήσεις γυναικών οι οποίες ζουν πλέον στην Ισπανία, ενώ ο λόγος δίνεται και στους άντρες.
Πόσο δύσκολο ή εύκολο ήταν να αποστασιοποιηθείς από το θέμα της κλειτοριδεκτομής;
Πριν αρχίσω να μιλάω μαζί τους, έκανα έρευνα πάνω στο θέμα. Η αλήθεια είναι πως μπήκα τελείως μέσα σε αυτό και με επηρέασε ψυχολογικά. Έκανα διάφορες σκέψεις. Σκεφτόμουν για παράδειγμα πώς θα ήταν να ζω τη ζωή μου χωρίς να νιώσω ποτέ σεξουαλική απόλαυση ή χωρίς καν να μου περάσει από το μυαλό ότι έχω αυτό το δικαίωμα. Ήταν πολύ σοκαριστικό. Όταν έκανα την πρώτη συζήτηση με μια γυναίκα για αυτό το θέμα, ήταν σαν να ξαναπέρασα τη διαδικασία από την αρχή. Αντιλαμβάνεσαι πως ό,τι έχεις διαβάσει και έχεις δει σε φωτογραφίες, είναι αλήθεια.
Πόσα είδη κλειτοριδεκτομής υπάρχουν;
Υπάρχουν πολλοί τύποι κλειτοριδεκτομής. Σε έναν από αυτούς, ο οποίος είναι πολύ συχνός, κόβονται και τα χείλη του αιδοίου και ράβεται το δέρμα με τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε όταν επουλώνεται η πληγή να μένει μια πολύ μικρή τρυπούλα, ίσα ίσα για να φεύγουν τα ούρα και το αίμα της περιόδου. Όταν ο άντρας την πρώτη νύχτα του γάμου δεν μπορεί να σε «ανοίξει» με τη διείσδυση, διότι αυτό είναι το ζητούμενο και μάλιστα αν δεν τα καταφέρει, είναι μεγάλη ντροπή για αυτόν, φωνάζουν τη γυναίκα που σε είχε «κόψει» και σε «ανοίγει» με ένα ξυράφι ή μαχαίρι. Αυτό είναι πολύ μεγάλη υπερηφάνεια για την οικογένεια, καθώς δείχνει ότι ήσουν παρθένα.
Σκέφτεσαι ποτέ ότι ο τρόπος με τον οποίο ο δυτικός κόσμος βλέπει την αφρικανική κουλτούρα διακατέχεται από μια αποικιοκρατική λογική διδακτισμού;
Συνέχεια. Ξεκίνησα να κάνω την ταινία για μια ΜΚΟ, τους Γιατρούς του Κόσμου. Για μένα ήταν πολύ ξεκάθαρο ότι δεν ήθελα ούτε να εμφανίζεται η οργάνωση ούτε να έχει το ντοκιμαντέρ διδακτικό χαρακτήρα και να εκθέτει τις αρνητικές συνέπειες της κλειτοριδεκτομής. Αν ήθελα μέσα μου η ταινία να αλλάξει κάτι στον τρόπο με τον οποίο κάποιοι άνθρωποι σκέφτονται στην Αφρική, θεώρησα ότι οι μοναδικοί που θα έπρεπε να έχουν λόγο στην ταινία, είναι αυτοί τους οποίους αφορά άμεσα. Έπρεπε να πουν την άποψη τους, χωρίς να επεμβαίνω. Δεν ήθελα η ταινία να παίρνει θέση από μόνη της. Ένας από τους λόγους που κατά τη γνώμη μου υπάρχει τόση ανθεκτικότητα στην πρακτική είναι ότι οι περισσότερες καμπάνιες ενημέρωσης που γίνονται εκεί, βιώνονται από τον τοπικό πληθυσμό ως: «οι δυτικοί θέλετε να επιβάλεται το δικό σας και επεμβαίνετε στα δικά μας θέματα». Είναι σαν να θέλουν να προστατεύσουν την κουλτούρα τους. Βασικά είναι περίπλοκο το ζήτημα και αν αρχίσουμε να κουβεντιάζουμε, μπορώ να σου λέω πράγματα και να τα αναιρώ την επόμενη στιγμή.
Ποιοι «εκτελούν» την κλειτοριδεκτομή;
Όταν αρχίζεις να μιλάς με άντρες, αντιλαμβάνεσαι ότι αυτοί δεν έχουν καμία σχέση με τη διαδικασία, δεν λαμβάνουν μέρος και δεν αποφασίζουν. Και αυτό είναι αλήθεια. Οι γυναίκες είναι αυτές που αναλαμβάνουν όλες τις διαδικασίες. Κι αν μια μητέρα αποφασίσει να μην «κόψει» την κόρη της, τότε η γιαγιά ή η θεία είναι αυτές που θα πούνε: «αποκλείεται, δεν υπάρχει περίπτωση να μην το κάνουμε». Αυτό σημαίνει ότι έχουν εξελιχθεί τόσο πολύ τα πράγματα που και η ίδια η γυναίκα θεωρεί ότι είναι καλύτερο για αυτήν να ακρωτηριαστεί. Μάλιστα, όταν απαγορεύτηκε στη Σενεγάλη, υπήρξαν κινήματα γυναικών που το θεωρούσαν δικαίωμά τους και κάνανε ομαδικούς ακρωτηριασμούς δημόσια. Είναι πολύ δύσκολο για κάποιον να απορρίψει ξαφνικά όλα πάνω στα οποία έχει βασιστεί ο ίδιος του ο εαυτός. Πολλές γυναίκες είναι περήφανες για το γεγονός ότι είναι «κομμένες».
Το θέμα της κλειτοριδεκτομής συζητείται μεταξύ αντρών και γυναικών;
Το θέμα δεν συζητείται. Οι άντρες ασχολούνται με τα αντρικά ζητήματα και οι γυναίκες με τα γυναικεία. Τα σεξουαλικά ζητήματα δεν θίγονται ποτέ μεταξύ αντρών και γυναικών και το θέμα της κλειτοριδεκτομής αποτελεί ταμπού για συζήτηση. Κανείς δεν μιλάει για αυτό. Ούτε καν η κόρη με τη μητέρα δεν ξανασυζητάει για αυτό. Εγώ ήθελα να μιλήσω και με άντρες. Άλλοι μου είπαν ότι δεν είχε νόημα και άλλοι με ευχαρίστησαν για αυτό. Και οι άντρες επίσης λένε ότι δεν ξέρουν τίποτα για το θέμα. Όχι επιθετικά. Αλλά φυσικά είναι μια άρνηση. Όταν ο άντρας διαλέγει μια γυναίκα για να παντρευτεί, διότι μόνο οι άντρες διαλέγουν και όχι οι γυναίκες, αν η γυναίκα δεν είναι «κομμένη», τότε την επιστρέφει πίσω. Γνωρίζω, βέβαια, άντρες που ζουν στην Ισπανία και πηγαίνουν με γυναίκες που δεν είναι «κομμένες», αλλά η γυναίκα που θα παντρευτούν πρέπει να είναι.
Θεωρείς ότι όσες γυναίκες έχουν υποστεί την κλειτοριδκετομή είναι δυστυχισμένες;
Θεωρώ πως οι περισσότερες από τις γυναίκες που βρίσκονται τώρα στην Ισπανία, ζούνε πολύ χειρότερα από ό,τι εκεί, όχι λόγω οικονομικού ζητήματος. Πολλές μου το λένε: «εσείς εδώ δεν είστε ευτυχισμένοι». Οι περισσότερες δεν είχαν νιώσει ποτέ πριν άγχος όπως το βιώνουμε στην Ευρώπη. Μια από αυτές μου έλεγε ότι όταν έκλεινε η πόρτα του σπιτιού στην Ισπανία, ένιωθε ότι μένει χωρίς αέρα. Διότι εκεί ο κόσμος ζει έξω, γελάει, τραγουδάει, χορεύει όλη την ώρα. Βλέπουν τη ζωή μας ως πολύ μίζερη. Τα πράγματα είναι πολύ σχετικά. Πρέπει να έχουμε πολύ ανοιχτό μυαλό για να προσπαθήσουμε να το καταλάβουμε.
