Μέρα 3η, Τετάρτη 15 Σεπτεμβρίου
Φτάνοντας στο μέσο του Φεστιβάλ, η εξάδα των ταινιών της Τετάρτης απογειώθηκε στην αρχή, προσγειώθηκε αμέσως μετά, για να ξανααπογειωθεί στο τέλος. Δηλαδή:
Στήνοντας ένα animation αισθητικής “Βαλς με τον Μπασίρ”, αλλά περιεχομένου “Σιωπηλού μάρτυρα”, ο Άρης Καπλανίδης διηγείται την ιστορία των πολλών, αλλά καταλήγει να εστιάσει στην τραγωδία της μίας. Η γυναίκα φόβος και τρόμος για το άγρυπνο βλέμμα της, η υποτιθέμενη αρχικουτσομπόλα, η οποία όμως δεν βλέπουμε ποτέ να παρεκτρέπεται στ’ αλήθεια σε χυδαιότητα, αλλά αντίθετα τείνει χείρα βοηθείας από τα ελάχιστα ως τα μείζονα των τριγύρω, είναι τελικά αυτή που κερδίζει την προσοχή του (και μας). Ουδείς αναμάρτητος στη γειτονιά, ίσα – ίσα όλοι τους έχουν τα πλείστα όσα κουσούρια. Γίνεται κι αλλιώς;
Κι όμως, κριτική πραγματική γίνεται μόνο για εκείνη, μια στην πραγματικότητα “από μηχανής θεά”, που θα “λιθοβοληθεί” λεκτικά από τους πάντες και θα αναζητηθεί μάταια όταν η απουσία της αποκαλύψει το κενό που αφήνει. Ο σκληρός δίσκος της μνήμης της γυναίκας από το μπαλκόνι καταγράφει τα ναρκωτικά, τις ληστείες, την “ιδιαίτερη” σεξουαλικότητα, τη μαύρη φτώχεια. Καλεί σε βοήθεια, κάνει ό,τι περνά από το χέρι της, αλλά για τους άλλους δεν παύει να είναι απλά η αδιάκριτη από ψηλά. Όταν έρθει η συνειδητοποίηση της προσφοράς της στην ανθρωπιά, θα είναι αργά… “Από το μπαλκόνι”, ο Καπλανίδης εντυπωσιάζει με τη ματιά του σε μια γειτονιά, από αυτές που τείνουν να εκλείψουν, αλλά λίγες υπάρχουν ακόμα – με τα καλά τους και τα στραβά τους – κυρίως σε λαϊκές περιοχές, εκεί που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο όλοι γνωρίζουν όλους.
Με το “Every Sunday”, η Καίτη Παπαδήμα σκηνοθετεί ένα ντοκιμαντέρ που παρακολουθεί τον ετήσιο διαγωνισμό ομορφιάς, ο οποίος διοργανώνεται στην Κύπρο ανάμεσα σε Φιλιππινέζες οικιακές βοηθούς! Προφανώς είναι ένας θεσμός – εφεύρημα για να λειτουργήσει ως στιγμιαία ανάσα στη βιοπάλη τους και τα συγκεκριμένα καλλιστεία δεν ομοιάζουν στο ελάχιστο με τα συνήθη καλλιστεία που γνωρίζουμε, καθώς αποτελούν ένα όχημα απελευθέρωσης και επιβεβαίωσης για τις πάμπολλες (όπως πληροφορούμαστε από το φιλμ) Φιλιππινέζες της Κύπρου. Τίθεται εδώ λοιπόν το θέμα της μετανάστευσης, αλλά παράλληλα θυμόμαστε και τη γνωστή περίπτωση με έναν serial killer στοχεύοντα ακριβώς σ’ αυτές τις γυναίκες, για τον οποίο διεξάγεται και διαμαρτυρία με αναμμένα κεριά, ενώ επισημαίνεται η (σχετική;) αδιαφορία των Αρχών. Αξιοπρεπές φιλμ, χωρίς υπερβολικές φιλοδοξίες, αλλά ξεκάθαρα καταγγελτικό.
Το “Literal legend” αφορά σε μια κοπέλα και τη σχέση της με τα social media. Μαζεύει followers ή likes, αλλά διαθέτει σε δημόσια προβολή τη ζωή της και κάποτε οι κόκκινες γραμμές ξεπερνιούνται. Έτσι, βρίσκεται σε κοινή θέα μια ερωτική της στιγμή, στο πλαίσιο της εκδίκησης που της επιφυλλάσσει ένας πρώην της, υπάρχει εξευτελισμός, αντίδραση, αλλά και αυτή μέσα από τον ίδιο δρόμο.
Μια ολόκληρη γενιά υπάρχει πια μόνο μέσα από την εικόνα που διαμορφώνει η ίδια ή της διαμορφώνουν στο διαδίκτυο, μοιράζεται ακόμα κι απόκρυφά της. Το φιλμ ευχαριστεί στο τέλος την πρωταγωνίστριά του, η οποία παραχώρησε πλούσιο αρχειακό υλικό προσωπικών στιγμών της κι ακριβώς γι’ αυτό σε αφήνει να αναρωτιέσαι στο φινάλε του, αν λειτουργεί όντως κριτικά έναντι όσων σημειώνει. Η Λήδα Βαρτζιώτη και ο Δημήτρης Τσακαλέας, που το σκηνοθετούν από κοινού, προφανώς αυτό επιδιώκουν, αλλά…
Δίδυμο σκηνοθετών έχουμε και στο “Girlhood”. Πρόκειται για τις Βάνια Τέρνερ και Μαρία Σιδηροπούλου και για ένα φιλμ από μεγάλα κορίτσια για μικρότερα! Οι thirty something σκηνοθέτιδες καταγράφουν τρεις 17χρονες κοπέλες,καθώς ετοιμάζονται να ενηλικιωθούν, στον καιρό της πανδημίας. Σπίτι, μάθημα από το διαδίκτυο, φιλία σε κλειστό κύκλο, οι οικογένειές τους, τα αγόρια (που δεν τα βλέπουμε) και οι Πανελλήνιες που είναι προ των πυλών: αυτή είναι η καθημερινότητά τους, ενώ και εδώ δεν λείπει η αναφορά στα social media, με τα συνήθως φτιαχτά αδιέξοδά τους.
Τα κορίτσια διαφέρουν εμφανισιακά, όπως διαφέρουν και στο πώς “δουλεύουν” για αυτήν την εμφάνισή τους. Μία μπορεί να σπαταλά χρόνο στον καθρέφτη, για άλλη αυτό να είναι ταμπού, για την τρίτη ούτε κρύο ούτε ζέστη. Το ίδιο συμβαίνει και με το φαγητό και… οι αντιθέσεις δεν αποδυναμώνουν την παρέα, ειδικά τώρα που είναι πιο απαραίτητη από ποτέ. Οι μικρές κερδίζουν τη συμπάθειά μας, σε ένα ενδιαφέρον, για τη ζεστασιά με την οποία προσεγγίζει τις ηρωίδες του, ντοκιμαντέρ, που κάνει τακτική χρήση του split screen.
Μια ακόμα πιο “διαφορετική” ταινία ακολούθησε. Η πολύπειρη Ελένη Αλεξανδράκη στο “Βίωμα καλοσύνης”, ένα ασπρόμαυρο φιλμ, με βάση θεατρικό της Όλιας Λαζαρίδου, στηρίζεται σε αληθινή ιστορία. Μνήμες ενός κοριτσιού που στην τρυφερή ηλικία των τριών ετών βρέθηκε μακριά από τους γονείς του, άρρωστο, να απολαμβάνει μοναχά τη στοργή μιας μοναχής – αδελφής.
Για να καταδείξει πόσο ξεθωριασμένη (όμως παρόλ’ αυτά έντονη) είναι αυτή η ανάμνηση, αφού προέρχεται από τα μάτια και τα συναισθήματα ενός τόσο μικρού πλάσματος, η σκηνοθέτιδα χρησιμοποιεί τον ξεχασμένο στην εποχή μας φιλμικό κόκκο. Ακούγεται ένας μονόλογος, τρυφερός και αγιοποιητικός, σαν ύμνος για τη νίκη του καλού στο πρόσωπο της μοναχής που φρόντισε το κοριτσάκι. Ταινία ειδικής κατεύθυνσης, έφτασε ως εδώ περισσότερο χάρη στην εξαίρετη δημιουργό της…
Από το μπαλκόνι ξεκίνησε… στις “Θέλμα και Λουίζ” του “ Exploitation” κατέληξε η Τετάρτη, δια χειρός Μαρίνας Συμεού. Επιρροές φανερές από το κλασικό φιλμ του Ρίντλεϊ Σκοτ, τις οποίες δεν κρύβει σε καμία των περιπτώσεων η δημιουργός, αλλά και ολίγος Ταραντίνο ή Ροντρίγκεζ ή… Αποτέλεσμα; Μια ταινία – απόλαυση! Η αναμενόμενα έξοχη Θεοδώρα Τζήμου, αλλά και η λολίτα Άνια Λεμπεντένκο ενσαρκώνουν ένα ζευγάρι θηλυκών, που σμίγουν εντέλει για να δώσουν νόημα στο “είναι” τους, ληστεύοντας αρσενικούς που… λήστεψαν τις ζωές τους, για να τις πάρουν πίσω από αυτούς που τις πρόσβαλαν, τις κακοποίησαν, τις εκμεταλλεύτηκαν.
Το περιβάλλον πνιγερό, παρακμιακό κι αδιέξοδο καθορίζει τις συμπεριφορές, σε μια ελληνική επαρχία της σκυλίσιας διασκέδασης (δεν ενδιαφέρει το μέρος, είναι οπουδήποτε, στο χωριό Χ). Η ομορφιά φαντάζει μόνο όπλο διαφυγής, αλλά ο εκμεταλλευτής άνδρας δρα ως “Καννίβαλος”, τρώγοντας δίχως ενδοιασμούς ό,τι του γυαλίζει στο μάτι. Η εκπόρνευση καραδοκεί, αλλά υπάρχει λύση, όπως σε όλες τις exploitation movies. Λύση που τη δίνει ο χαρακτήρας της Τζήμου, μαγεμένος -σαν τον Γκούσταβ του “Θάνατος στη Βενετία”- από την απόλυτη ομορφιά των νιάτων μπροστά του. Το φινάλε, ανοιχτό σε κάθε ερμηνεία, σκιάζεται από την αφήγηση off σε παρελθόντα, αλλά και μέλλοντα, χρόνο. Happy end? Υπάρχει τέτοιο ενδεχόμενο, μετά το μαύρο σκοτάδι;
