Τούτη η ανταπόκριση περιστρέφεται γύρω από μία ιδιάζουσα περίπτωση, αυτή του Michel Hazanavicius. Είναι πολλοί αυτοί που χαρακτηρίζουν τον συγκεκριμένο σκηνοθέτη “κάλπικο”, μιας που ξεκίνησε από κωμωδίες, και όχι ιδιαίτερης ποιότητας, για να γνωρίσει ξάφνου την αποθέωση με το The Artist (θυμίζω: συμμετοχή στο διαγωνιστικό των Καννών το 2011, όπου τιμήθηκε με το βραβείο ανδρικής ερμηνείας και πέντε Όσκαρ, ανάμεσα κι εκείνο καλύτερης ταινίας!) και να εισπράξει ακολούθως μεγάλο ξεφωνητό για το The Search (2014), το οποίο δεν είδαμε ποτέ στην Ελλάδα. Φέτος, επιστρέφει στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ των Καννών, με την ταινία Le redoutable!
Παρίσι, 1967. Ο Jean-Luc Godard γυρίζει την ταινία Η Κινέζα, πλάι στη γυναίκα που αγαπά, την Anne Wiazemsky, μούσα του Robert Bresson στο υπέροχο Au hasard Balthazar, που είχε γυρίσει ένα χρόνο νωρίτερα. Οι δυο τους είναι ευτυχισμένοι, όμορφοι, ερωτευμένοι και καθόλου δεν τους ενοχλεί το γεγονός ότι εκείνη είναι 20 χρόνια μικρότερη από εκείνον. Αλλά η υποδοχή της ταινίας, που δεν αρέσει σε κανέναν, ούτε καν στους Κινέζους, κι ας είναι γυρισμένη από έναν ορκισμένο μαοϊκό, πυροδοτεί μια επεξεργασία αυτοαναζήτησης για τον Godard, ο οποίος πλέον αποκηρύσσει τον εαυτό του ως δημιουργό και απαρνείται το έργο του, λέγοντας πως το σινεμά έχει πεθάνει. Τα γεγονότα του Μάη του 1968 θα ενισχύσουν αυτή τη διαδικασία, και την κρίση που έχει ταρακουνήσει τον μεγάλο δημιουργό. Βαθιά ριζωμένες αντιπαραθέσεις και παρεξηγήσεις θα τον αλλάξουν αμετάκλητα. Νιώθει ολοένα και περισσότερο ενθουσιασμένος με το κίνημα των φοιτητών κι ολοένα και πιο απογοητευμένος από τον εαυτό του.
Ας ξεκινήσουμε από τα θετικά: μια χαρά ταινία κάνει ο Hazanavicius. Πιάνει τον σκηνοθέτη – ταμπού του γαλλικού σινεμά και τον χρησιμοποιεί ως αφορμή για να μιλήσει και για το σινεμά. Επ’ ουδενί αυτό που βλέπουμε δεν είναι βιογραφία –κι ας υπάρχουν πολλά βιογραφικά στοιχεία. Όχι, ο Hazanavicius αποδεικνύεται πιο έξυπνος από το να «εκμεταλλευτεί» το θέμα του σκανδαλοθηρικά. Όλη η ταινία βγάζει στη φόρα τις αντιθέσεις που κυοφορούνται εντός του (κάθε) δημιουργού. Τις εντάσεις που βασανίζουν έναν άνθρωπο που δεν είναι ευχαριστημένος από το αποτέλεσμα της δουλειάς του και θέλει να σπρώξει τα όριά του μακρύτερα. Ιδίως όταν αυτός ο δημιουργός είναι στρατευμένος και θέλει να μιλήσει και για άλλα πράγματα πέρα από τα προφανή. Όταν βλέπει το σινεμά όχι ως μια διαδικασία μαζικής διασκέδασης, αλλά ως έναν τρόπο να βρεθείς σε αρμονία με το σύμπαν και να μιλήσεις, με τη διαδικασία του κατεπείγοντος, για αυτά που συμβαίνουν γύρω σου.
Σε αυτό το πνεύμα, είναι τρομερά ενδεικτικός ο διάλογος που έχει ο Γκοντάρ με έναν συνομιλητή του. Εκείνος του λέει πως πηγαίνει σινεμά για να ξεφύγει από τη μίζερη πραγματικότητα, αυτό δηλαδή που ο Spielberg ονομάζει escapism. Και του απαντά ο Godard: γιατί να μην καταγράφει το σινεμά την πραγματικότητα; Γιατί να μην αναφέρεται σε πράγματα που καίνε, τη στιγμή που αυτά κοχλάζουν; Το σινεμά είναι (και) βιωματική τέχνη και οφείλει ηθικά και πολιτικά να το πράξει.
Όλα αυτά ο Hazanavicius τα περνάει με τη φόρμα της κωμωδίας. Μπορεί να μην ξέρει να σκηνοθετεί σκηνές πλήθους (και αναφέρομαι στις σκηνές των διαδηλώσεων) και να αφήνει ξεκρέμαστους κάποιους ηθοποιούς του (η Stacy Martin στο ρόλο της Anne δεν κάνει καμία υποκριτική προσπάθεια, απλώς μας δείχνει το όμορφο πρόσωπό της και το ακόμα πιο όμορφο σώμα της, παίρνοντας ανά στιγμές το ύφος του πληγωμένου κουταβιού, μιας που ο «Godard» δεν χάνει ποτέ την ευκαιρία να την προσβάλλει για τον μπουρζουάδικο εαυτό της), αλλά τελικά κερδίζει το στοίχημα.
Με έξυπνο τρόπο, ο Hazanavicius χρησιμοποιεί κάποια από τα τρικ για τα οποία έγινε διάσημος ο Godard, ένας από τους μεγαλύτερους επαναστάτες του σινεμά. Οι μεσότιτλοι, τα συνθήματα με τεράστια γράμματα που γίνονται μηνύματα μέσα στην ταινία, οι διάλογοι στους οποίους άλλα λένε οι ηθοποιοί και άλλα εννοούν, τα οποία (αυτά που εννούν) τα βλέπουμε στους επεξηγηματικούς υποτίτλους, το γύρισμα σε αρνητικό, η ειρωνεία του να λες πως δεν βλέπεις τη χρησιμότητα του να γυρίζεις σκηνές με γυμνούς ηθοποιούς και ο διάλογος να γίνεται με τους δύο ηθοποιούς εντελώς γυμνούς! Το γκαγκ του σπασίματος των γυαλιών του Godard, ένα από τα σήματα κατατεθέντα της προσωπικής του εμφάνισης, βγάζει γέλιο και σταματάει εκεί που πρέπει (χωρίς τα γιαλιά ο Godard δεν βλέπει τίποτε), ενώ ο Louis Garrel πιάνει εύστοχα τον χαρακτηριστικό τρόπο ομιλίας του Γαλλό-ελβετού σκηνοθέτη.
Φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπει και μία ισχυρή δόση από κινηματογραφοφιλία. Ο Godard βλέπει με την Anne Το πάθος της Ζαν Ντ’ Αρκ του Dreyer σε ένα μικρό σινεμαδάκι, όπου βέβαια μαλώνουν. Βλέπουμε τη συνάντηση του Godard με τον Bertolucci και τον Ferreri. Βλέπουμε πόσο πολύ ζήλευε. Βλέπουμε τη δήλωσή του πως το μόνο που αξίζει από το σινεμά είναι μερικές ταινίες με τον Jerry Lewis και κάποιες των Marx Brothers –όλα τα υπόλοιπα είναι σκουπίδια για πέταγμα!
Και βλέπουμε, σε παράλληλο φόντο, και τα ιστορικά συμβάντα. Το πώς ο Godard πρωτοστάτησε στα γεγονότα του γαλλικού Μάη, αλλά ένιωθε γέρος, άρα κατεστημένο, σε σύγκριση με τους παθιασμένους και ορμητικούς φοιτητές. Το πώς εξαιτίας αυτού, κι άλλων συναδέλφων του, δεν έγινε ποτέ το φεστιβάλ των Καννών το 1968 –με το εύλογο επιχείρημα πως όταν η χώρα βρίσκεται σε τέτοια μεγάλη αναταραχή δεν μπορεί να διεξαχθεί ένα καλλιτεχνικό γεγονός που έχει χαρακτήρα και ρόλο θεσμού.
Και βλέπουμε και τον χαρακτήρα του Godard. Τον μισάνθρωπο. Τον είρωνα. Τον απροσάρμοστο τύπο δεν μπορούσε να διαχειριστεί τους ανθρώπους εκείνους που λάτρευαν τη δουλειά του και τους οποίους πρόσβαλλε συνεχώς. Ούτε λόγος βάβαια για αστική ευγένεια, καθότι συνήθεια… αστική και μπουρζουάδικη! Βλέπουμε τον άνθρωπο που αγαπούσε βαθιά τη γυναίκα του, αλλά την μείωνε ασταμάτητα, κατηγορώντας την για μικροαστισμό. Η ταινία βασίζεται στην αυτοβιογραφία της Anne Wiazemsky με τίτλο Un an après, γι’ αυτό και η Anne είναι ουσιαστικά η αφηγήτρια της ταινίας. Ναι, μια χαρά ταινία είναι, που σέβεται την Ιερή Αγελάδα του παγκόσμιου σινεμά, χωρίς να έχει κανένα πρόβλημα να την μυθοποιεί ακόμη περισσότερο, βασιζόμενη στη διαδικασία της απομυθοποίησης. Ωραιότατο!
