Σκηνοθεσία: Ζαχαρίας Μαυροειδής
Παίζουν: Μιχάλης Σαράντης, Γιώτα Φέστα, Θανάσης Παπαγεωργίου
Διάρκεια: 100′
Αθήνα, 2012. Ο Άρης είναι ένας τριαντάρης νεόκοπος επιχειρηματίας που πασχίζει δίχως επιτυχία να πιάσει την καλή. Αδυνατώντας να εξυπηρετήσει τις οικονομικές ανάγκες ενός σπιτιού, μετακομίζει προσωρινά στο διαμέρισμα του προσφάτως εκλιπόντος συνονόματου παππού του στου Παπάγου. Εκεί θα συνεχίσει τον μάταιο αγώνα της μικροεπιχειρηματικότητας επενδύοντας σε εισαγόμενες μηχανές εσπρέσο που αδυνατεί να πλασάρει στην αγορά, ενώ θα συναντήσει και παλιούς φίλους.
Παράλληλα, θα αρχίσει να ανακαλύπτει περισσότερα για τον πρόγονό του, δεξιό πλην ένδοξο αγωνιστή της Αντίστασης και μετέπειτα στρατιωτικό, με μία καριέρα που διεκόπη πρόωρα λόγω της βοήθειας που παρείχε στον παιδικό του φίλο, τον κομμουνιστή Βάσσο, με τον οποίο ο Άρης θα ξεκινήσει τη δική του φιλική σχέση. Σταδιακά, η προσωρινή διαμονή του γίνεται μόνιμη και η παρουσία του Βάσσου στη ζωή του θα οδηγήσει σε μία σειρά από αποκαλύψεις για το οικογενειακό του παρελθόν.
Ο Ζαχαρίας Μαυροειδής, στη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας του, επιλέγει να δομήσει την αφήγησή του γύρω από την προβληματική ενός παρελθόντος που στοιχειώνει, όπως προκύπτει από τη (συλλογική και προσωπική) μνήμη, και του αποτυπώματός του στην παροντική και μελλοντική ταυτότητα. Θέτει στο κέντρο της αφήγησης έναν ήρωα που έχει μάθει να αρνείται σθεναρά την πραγματικότητα -όπως και όλη η χώρα γύρω του, αυτό εστί σύγχρονη ελληνική ιστορία άλλωστε- και να παρουσιάζει μία ψευδοαφελή αισιοδοξία προς τα έξω. Αναζητά το βάθος των πληγών του κυριάρχου διχασμού, τον οποίον παρατηρεί σαν μόνιμη παρουσία στον τόπο, συλλαμβάνοντας με ακρίβεια ότι η ιστορία μίας χώρας είναι το μωσαϊκό των επί μέρους μικρών ανθρώπινων ιστοριών που τη συναποτελούν.
Μπορεί από το πολιτικό σκέλος της σκέψης του δημιουργού να μην προκύπτει κάτι σημαντικό, ίσως λόγω της υπερβάλλουσας κατανόησης προς τις αντιμαχόμενες πλευρές κάθε διπόλου, ωστόσο ο «Απόστρατος» δεν είναι ένα πολιτικό φιλμ. Δομείται γύρω από τις ορθάνοιχτες πληγές του παρελθόντος, απομακρύνει δίχως βία και διάθεση σύγκρουσης το πέπλο που τις καλύπτει πρόχειρα και θυμίζει ότι η εθελοτυφλία σαν μέθοδος επίλυσης κοινωνικών ζητημάτων έχει κοντά ποδάρια ∙ εξαντλείται μαζί με τις μέρες τις ψευδεπίγραφης ευμάρειας. Ο Μαυροειδής βλέπει στο πρόσωπο του τεθνεώτος παππού μία larger than life φιγούρα, έναν άνθρωπο του που έχει ζήσει στιγμές εξωπραγματικές για τα δεδομένα των απογόνων του η σκιά του απλώνεται βαριά γύρω από κάθε διαδρομή που ακολουθεί ο Άρης. Δημιουργεί έναν καθοριστικό απόντα, τα βιώματα του οποίου καθοδηγούν αβίαστα την εξέλιξη της πλοκής.
Αυτό το στοιχείο της φυσικότητας είναι και η μεγαλύτερη αρετή της ταινίας. Ο «Απόστρατος» ρέει με άνεση, οι διάλογοι και οι χαρακτήρες μοιάζουν βγαλμένοι από τη σύγχρονη Αθήνα και ο θεατρογενής στόμφος ευτυχώς απουσιάζει, αφήνοντας να διαφανούν οι εξαίσιες ερμηνείες εκ μέρους όλου του καστ, και ιδίως του Θανάση Παπαγεωργίου που ως Βάσσος μοιάζει να βρίσκεται κάθε στιγμή ανάμεσα σε παρελθόν και παρόν. Βέβαια, ο Μαυροειδής επιλέγει να διασχίσει τη διαδρομή της πλοκής δίχως μεγάλες αφηγηματικές στάσεις, με αποτέλεσμα ορισμένα σημεία της ιστορίας και κάποια σύμβολα να αποκτούν έναν περισσότερο περιφερειακό χαρακτήρα, καταφέρνοντας πάντως να παρουσιάσει ένα σύνολο που δεν ασθμαίνει ποτέ.
Μπορεί η όψη του έργου να είναι περισσότερο γυαλισμένη από ο, τι αρμόζει στους τσαλακωμένους από το βάρος του παρελθόντος και του παρόντος χαρακτήρες, αλλά δεν πλήττει σημαντικά το αισθητικό αποτύπωμα του φιλμ. Συνολικά, ο «Απόστρατος» είναι μία ταινία για χίμαιρες και πληγές, για μυστικά και ψέματα, για τον αγώνα της επιβίωσης της εθνικής και προσωπικής αλήθειας ανάμεσα σε περίτεχνα ψεύτικα αφηγήματα. Επενδύει σε ένα twist το οποίο δεν έχει ανάγκη, καθώς η μεστή χαρακτηρολογία της δε χρειάζεται να υπερβεί τις αναμενόμενες λύσεις για να αποκτήσει υπόσταση, αλλά ακόμα και αυτό καθίσταται δευτερεύουσας σημασίας ένσταση. Πρόκειται για ένα φιλμ γενναίο που θέτει ερωτήματα σπάνια για το ελληνικό σινεμά δίχως να τα ντύνει με περιττές δεξιοτεχνίες και ακολουθεί μία αφηγηματική συνθήκη εύληπτη μα ουδέποτε φθηνή.
