Σκηνοθεσία: Ζαν Πιερ Μελβίλ
Παίζουν: Αλαίν Ντελόν, Ναταλί Ντελόν, Φρανσουά Περιέ
Διάρκεια: 105′
«Τω ουν τόξω όνομα βίος, έργον δε θάνατος» -Ηράκλειτος
Ο Jeff Costello είναι επαγγελματίας δολοφόνος, εκτελεί συμβόλαια θανάτου με απαράμιλλο περφεξιονισμό και καταφέρνει να μην πιάνεται ποτέ από την αστυνομία, χάρη στην ικανότητά του να μην αφήνει ίχνη πίσω του. Καίτοι άριστος στη δουλειά του, ένα βράδυ, αφού έχει σκοτώσει τον ιδιοκτήτη ενός νυχτερινού κέντρου, γίνεται αντιληπτός από μια νεαρή γυναίκα. Η πρώτη ραγισματιά στο καθόλα στέρεο και συμπαγές, κλειστό σύμπαν της υπολογισμένης ζωής του, θα προκαλέσει κι άλλες ατυχίες. Τελικά, το σχέδιο του να παραμένει μονίμως ένα άπιαστο φάντασμα, κινούμενο στο σύθαμπο του πραγματικού κόσμου, μπορεί και να μην τελεσφορήσει.
Όχι επειδή το είπε ο John Woo (“the closest thing to a perfect movie that i have ever seen“) που όλο και κάτι παραπάνω θα ξέρει, αλλά να, δεν είναι υπερβολή να ισχυριστείς για το Le Samurai ότι προσεγγίζει το τέλειο. Μονόχνοτο, παγερό, ακατάδεκτο, κατάφορτο σιωπές που μιλάνε καλύτερα και πιο ουσιαστικά από τον οποιοδήποτε καλογραμμένο διάλογο, άκαμπτο συναισθηματικά σαν το ανεξιχνίαστο αερικό του κεντρικού ήρωα (ο Alain Delon σε μια ερμηνεία ανατριχιαστικής εκφραστικής λιτότητας, σαν απονευρωμένος, φονικός αναχωρητής, “γκρίζος” στο περιθώριο ενός πολύχρωμου κόσμου -τα οπτιμιστικά 60’s- βουτηγμένος στην αμοραλιστική μουντάδα μιας σκιώδους ψυχικής ατμόσφαιρας, διαζευγμένης απ’ την όποια έννοια ζεστασιάς των συναισθημάτων, της επικοινωνίας ή της οικειότητας).
Το εμβληματικό φιλμ του Melville ορίζει το κινηματογραφικό cool μόνο αν με το τελευταίο εννοούμε κυρίως την αποστασιοποιημένη σκηνοθετική θεώρηση μιας ασάλευτης υπαρξιακής ξηρασίας που, ανήμπορη καθώς είναι να γευτεί τους καρπούς της συνύπαρξης, υποσκάπτει τον εαυτό της μετατρέποντας ό,τι την συνιστά, σε θανατόληπτη άσκηση. Μακριά από την στυλιστική εκζήτηση των επιγόνων που λάτρεψαν τη φορμαλιστική του στιλπνότητα, αλλά απέτυχαν να μιμηθούν το πνεύμα του, το κομψοτέχνημα αυτό δονείται στους πεισιθάνατους ρυθμούς ενός υποδηλούμενου αστικού σπαραγμού, περήφανης μοναχικότητας που αρνείται να συμπορευθεί και μετατρέπει τη φυλακή της σε προοίμιο του θανάτου.
Τελετουργικές χειρονομίες, υπολογισμένες κινήσεις, περίκλειστες δομές, καμιά χαραμάδα για φως, καμιά ελπίδα για λύτρωση. Χαρακτηρολογία δεν υπάρχει εδώ (ούτε ξέρουμε, ούτε και μαθαίνουμε ποτέ ποιος είναι ή από πού προέρχεται ο Jeff Costello), ο ψυχολογισμός απουσιάζει σκανδαλωδώς από το συμβολικό σύμπαν του Le Samourai και η γοητεία που ασκεί δε μπορεί να αναχθεί στις ιδέες που σχηματίζουμε γι’ αυτό όσο στην αντίσταση που προβάλλει σε κάθε απόπειρα ερμηνείας. Το νόημα του, αν υπάρχει, προσωποποιείται όλο στην, νεκρικής ακαμψίας, “γυάλινη” μάσκα του Delon που σαν καθρέφτης επιστρέφει στο θεατή, την εικόνα της δικής του πραγματικότητας: μιας ζωής ενορχηστρωμένης και εκτελεσμένης σύμφωνα με άτυπους κανόνες, στερημένης αυθορμητισμού, αναπόδραστα εγκλεισμένης στη συνήθεια, ενός κελιού που με όλες της τις δυνάμεις υπερασπίζεται η απόγνωση και που η ελευθερία δεν χαράζει στιγμή την σκληρή επιφάνειά του.
Αλύπητα υπαρξιστικό, σπαρτιάτικα αύταρκες, αδιόρατα λυρικό παρά την φαινομενική απουσία παθών (έστω και εξαιτίας της λιμνάζουσας μελαγχολίας που κουβαλά στο υγρό βλέμμα του ο μονήρης δολοφόνος- λιγότερο μια ένδειξη απελπισμένης αποδοχής της κατάστασης του, όσο κυρίως βουβή έκκληση να τον λυτρώσουν από τον εαυτό του, έστω και με το θάνατο), το αριστούργημα του Melville παραμένει, κοντά μισό αιώνα μετά, το ανυπέρβλητο καμάρι μιας συναρπαστικής σχολής σινεμά (του γαλλικού crime movie που άνθισε τη δεκαετία του 60) αλλά και μια αξεπέραστη καταγραφή της αστικής απομόνωσης σε συσκευασία αστυνομικής ταινίας, μια ποιητική αλληγορία για το τέλος της επικοινωνίας και τον οριστικό χωρισμό του υποκειμένου από τον κόσμο.
