Σκηνοθεσία: Στίβεν Φρίαρς
Παίζουν: Στιβ Κούγκαν, Τζούντι Ντέντς
Διάρκεια: 98’
Η Φιλομένα Λι υπήρξε ένα από εκείνα τα κορίτσια που βίωσαν στο πετσί τους τη βαναυσότητα του κοινωνικού συντηρητισμού και τη βία της οργανωμένης εκκλησίας. Έγκυος σε νεαρή ηλικία, κατέληξε έγκλειστη σε καθολικό μοναστήρι στην Ιρλανδία και χωρίστηκε βίαια από το παιδί της, το οποίο πουλήθηκε σε εύπορη αμερικάνικη οικογένεια. Πενήντα ολόκληρα χρόνια αργότερα, η Φιλομένα ζυγίζει μέσα της τις ενοχές και αποφασίζει να σπάσει τη σιωπή της. Χρειάζεται βοήθεια, αν όντως θέλει να μάθει τι απέγινε ο χαμένος γιος της. Θα την λάβει τελικά από τον πιο αταίριαστο συνοδοιπόρο.
Από τη μια ο Μάρτιν λοιπόν, ένας κυνικός, άθεος, εκλεπτυσμένος και φραγκάτος δημοσιογράφος που μπλέχτηκε για λίγο καιρό και με την πολιτική, προτού τον «παραιτήσουν». Από την άλλη, μία θρησκευόμενη και λαϊκή συνταξιούχος νοσοκόμα που επιμένει να βλέπει το καλό στους πάντες και να συγχωρεί χωρίς δεύτερες σκέψεις. Θα συντροφεύσουν ο ένας τον άλλο σε ένα ταξίδι αναζήτησης της αλήθειας και οριστικού κλεισίματος των εκκρεμοτήτων.
Ο Στίβεν Φρίαρς αποφεύγει, όχι βέβαια απολύτως αλλά σαφώς σε ικανοποιητικό βαθμό, δύο πολύ μεγάλες παγίδες. Πρωτίστως, το, «based on a true story» -και μάλιστα τέτοιο στόρι- σύνδρομο. Η ταινία δεν ρέπει προς το αβάσταχτο μελό. Έχει φυσικά κατά νου να συγκινήσει, αλλά το κάνει με τρόπο πλάγιο, ανθρώπινο και δίχως πολύ ενοχλητικά στρογγυλέματα. Κριτικάρει τους θεσμούς και ειρωνεύεται τις ανθρώπινες αδυναμίες, χωρίς όμως να γίνεται αυτοσκοπός η κριτική και με την ειρωνεία να μένει πάντα λεπτή. Ισορροπεί ανάμεσα στην ανάλαφρη κομεντί και στο βαρύ δράμα, χωρίς να αλληλοεξουδετερώνονται τα δύο της στοιχεία. Πετυχαίνει δηλαδή, τη συνταγή μίας καλής και τίμιας δραμεντί.
Εκεί ακριβώς εντοπίζεται η αποφυγή μιας δεύτερης παγίδας. Ο Φρίαρς ποντάρει μεν στη χημεία του αταίριαστου δίδυμου, αλλά δεν το ξεχειλώνει κιόλας. Αγαπά τους πρωταγωνιστές του και τους το δείχνει, σταματώντας ενίοτε τη ροή της ιστορίας του, προκειμένου να γραπώσει με τον φακό του κάποια τρυφερή σιωπή της Τζούντι Ντέντς ή κάποιο σαρκαστικό μορφασμό του Στιβ Κούγκαν. Δεν τους μετατρέπει όμως σε καρικατούρες ή σημαδούρες, τους ξεδιπλώνει στρωτά και επαρκώς.
Ο Φρίαρς, όπως μας έχει δείξει πολλάκις στο παρελθόν, με ναυαρχίδα φυσικά το λατρεμένο «High Fidelity», γνωρίζει πολύ καλά πώς να μετατρέπει μία μικρή ιστορία σε κέντρο του κόσμου. Το πράττει όμως, χωρίς ποτέ να ξεχνά πως πρόκειται για μία μικρή ιστορία, βαρυσήμαντη μεν εκείνη τη στιγμή, αλλά ταυτόχρονα ασήμαντη μπροστά στην απεραντοσύνη του κόσμου. Η ταινία ακολουθεί κατά μία έννοια το παράδειγμα της κεντρικής της ηρωίδας, σχηματίζοντας μία κάποια συμμετρία. Όπως ακριβώς η Φιλομένα, δεν θα αρνηθεί ποτέ την απλότητά (αν θέλετε ανά στιγμές και απλοϊκότητά) της, αλλά θα αφουγκραστεί πολύπλοκες αλήθειες χωρίς περιττές φλυαρίες και αναλύσεις. Ο Μάρτιν και η Φιλομένα θα κυνηγήσουν, αν όχι τη λύτρωση, τουλάχιστον την ανακούφιση, προσπαθώντας να μείνουν ακέραια ειλικρινείς σε όλη τη διαδρομή.
Εκείνος θα βρει ένα μαξιλάρι για την απαισιοδοξία του στην άδολη και ανιδιοτελή στάση της καινούργιας του φίλης. Εξυπακούεται πως δεν θα αλλάξει ριζικά. Θα εξακολουθήσει να είναι δηκτικός και πεσιμιστής. Θα εξακολουθήσει να βρίσκει την ολική συγχώρεση αδιανόητη και την πίστη μία χαζή σύμβαση. Θα καταφέρει όμως να αποδεχτεί κάτι διαφορετικό από αυτόν και θα πάρει λίγη από την ηρεμία του. Εκείνη πάλι, θα συγχωρέσει τον μόνο άνθρωπο που δεν είχε καταφέρει ως τότε να συγχωρέσει, τον ίδιο της τον εαυτό.
Και μετά θα επιστρέψει στη γλυκιά της ρέμβη, όπου δεν θα βλέπει το προφανές. Ότι το «μία στο εκατομμύριο» δεν αποτυπώνεται στα βιβλία που διαβάζει ή στους ανθρώπους που συναντά, αλλά όταν κοιτιέται μπροστά στον καθρέφτη. Η «Φιλομένα» δεν είναι μία «μεγάλη» ταινία σε καμία των περιπτώσεων. Είναι όμως ένα μικρό σώμα που δεν φοβάται να κουβαλήσει μία μεγάλη καρδιά ακόμη κι αν δεν την αντέχει. Κι αυτό είναι πάντα κάτι όμορφο.
