Σκηνοθεσία: Πολ Τόμας Άντερσον
Παίζουν: Χόακιν Φίνιξ, Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν, Έιμι Άνταμς
Διάρκεια: 144’
Ο Πολ Τόμας Άντερσον, στην 6η μεγάλου μήκους ταινία του, είχε τρία βασικά σημεία αναφοράς: α) τη ζωή του Λαφαγιέτ Ρον Χάμπαρντ, ιδρυτή της Σαϊεντολογίας, β) τις ιστορίες από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που άκουγε στο πλατό του Μανόλια (1999) από τον τον ηθοποιό Τζέισον Ρόμπαρντς και γ) τον βίο και τις μαρτυρίες του συγγραφέα της αμερικανικής ψυχής, Τζον Στάινμπεκ. Στην πραγματικότητα, όμως, το ασύλληπτο εύρος του The Master ξεπερνά κάθε παραπομπή και εκτείνεται πολύ μακρύτερα, πέρα από το ορατό. Στον θολό ορίζοντα που ξεφεύγει από τα ανθρώπινα μάτια. Στα αμήχανα στιγμιότυπα που δεν έγιναν ποτέ κάδρα σε λευκώματα και άλμπουμ. Στις δυσάρεστες σελίδες που σκίστηκαν βιαστικά από τα επίσημα κιτάπια. Στα ανομολόγητα και στα άρρητα που εξαφάνισαν ο εξωραϊσμός και η εξιδανίκευση μιας ολόκληρης εποχής.
Ο PTA φιξάρει το ανατομικό του βλέμμα στη δαιδαλώδη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σε δύο άνδρες, εξερευνώντας όχι μόνο την ανθρώπινη συνθήκη αλλά και τη διπλή κατεύθυνση που χαρακτηρίζει κάθε εξάρτηση. Αφενός, μια χαμένη και μπερδεμένη ψυχή σε ένα κόσμο ευδαιμονίας και καταναγκαστικής ευφορίας. Ένας βετεράνος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που δεν επιστρέφει ως ήρωας, αλλά αντιθέτως σέρνεται τσακισμένος, δυσλειτουργικός, αποκαμωμένος, γεμάτος σεξουαλικά απωθημένα και με εκρήξεις βίας όποτε ζορίσουν τα πράγματα, με μόνιμη δίοδο φυγής το αλκοολούχο ελιξήριο-δηλητήριο που κατασκευάζει. Με άλλα λόγια, ένας ταύρος σε υαλοπωλείο που ζητά λίγη καθοδήγηση, στοργή και προσοχή.
Αφετέρου, ένας ταλαντούχος αερολόγος που πουλάει κοπανιστό αέρα και τάζει φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Ένας αδίστακτος οπορτουνιστής που θα εκμεταλλευτεί το υπαρξιακό κενό σε μια κοινωνία που απεχθάνεται τη δυστυχία και την αποτυχία. Συγχρόνως, ένας λαοπλάνος που έχει καταφέρει να πλανέψει μέχρι και τον ίδιο του τον εαυτό με ψευδαισθήσεις μεγαλείου και τη ματαιότητα μιας φαντασιακής αποστολής. Αναλαμβάνοντας τον ρόλο του μέντορα ασκεί την αναμενόμενη γοητεία στον αδύναμο προστατευόμενο. Γίνεται γρήγορα και εύκολα υποκατάστατο πατρικής φιγούρας, καθοδηγητής και συμβουλάτορας, ένας αυτοσχέδιος Μεσσίας που βρήκε τον πιο πιστό του μαθητή. Η εξάρτηση όμως δεν είναι ποτέ μονόπλευρη: ο εξουσιαστής έχει κι αυτός ανάγκη τον εξουσιαζόμενο. Ως πειραματόζωο, ως υπάκουο και πειθήνιο στρατιώτη, ως επιβεβαίωση της δύναμης και της πειθούς που ασκεί. Μία σχέση πολύπλοκη, αντιφατική, συνεχώς μεταβαλλόμενη, η οποία φλερτάρει ανάμεσα στο ακραίο μίσος και τον υπόγειο ερωτισμό.
Ο Φίνιξ, σε έναν χαρακτήρα αδιανόητα πιο σύνθετο από τον οσκαρικό Τζόκερ, λέει τα πάντα χωρίς να αρθρώσει λέξη. Με το γουρλωμένο βλέμμα του πρωτόπλαστου που πασχίζει να κατανοήσει κουβέντες και καταστάσεις που τον ξεπερνούν. Με τα συνεχή καμπουριάσματα της πλάτης, σαν να είναι έτοιμος να μπατάρει και βυθιστεί. Οι σκηνές αντιπαραβολής των δύο πρωταγωνιστών, βαθιά νοσηρές και καμουφλαρισμένα τρυφερές την ίδια στιγμή, γίνονται καθρέφτης ενός κόσμου που έχει βυθιστεί στη σύγχυση και στην απορρύθμιση. Ενός κόσμου γεμάτου απορία και φόβο, όπου η ψευδαίσθηση της ευτυχίας αγοράζεται με το κομμάτι και το κιλό.
Όπως και στο There Will Be Blood, o PTA παραδίδει ταχύρρυθμα και αιχμηρά μαθήματα αμερικάνικης ιστορίας. Αυτή τη φορά, ρίχνει φως σε μία περίοδο στολισμένη με τα πιο φωτεινά και χαρούμενα χρώματα, ψαχουλεύοντας τις αθέατες γωνίες, εκεί που μαζεύεται όλη η σκόνη από το υπαρξιακό angst, το ανοιχτό και ανεπούλωτο τραύμα, την πνιγηρή ομοιομορφία, τις σιωπηλές κραυγές. Η μεταπολεμική εποχή του baby boom και του οικονομικού θαύματος δεν είχε μόνο χούλα χουπ, ροκ ‘ν’ ρολ, μπριγιαντίνη, χορό, κάμπριο και λουλουδάτα φορέματα. Είχε και παράπλευρες απώλειες, είχε και επαγγελματίες δημαγωγούς και τσαρλατάνους.
Κυρίως, όμως, αυτή η τόσο γοητευτική και απωθητική αμερικανική χοάνη είχε είχε άπλετο χώρο και πλεόνασμα διάθεσης για τα πάντα και τους πάντες. Για θρησκείες που φτιάχνονται στα πεταχτά, για σύγχρονους αφέντες και δούλους χωρίς τις βαμβακοφυτείες, για στρατολόγηση και νέους καταστατικούς μύθους, για κολακείες και υποσχέσεις σε μοναχικούς ανθρώπους που δεν ανήκουν πουθενά και λαχταρούν να πιστέψουν στο τίποτα, για απελπισμένες καρδιές που δεν βρίσκουν καταφύγιο, έτοιμες να να δώσουν ό,τι έχουν και δεν έχουν για έναν μυστηριώδη και ανεξήγητο «σκοπό» (παρεμπιπτόντως, κάκιστη η μετάφραση του «the Cause» ως «η Υπόθεση» όταν είχε βγει αρχικά η ταινία στις ελληνικές αίθουσες). Η Αμερική των 50s ήταν ένα καζάνι με καταπιεσμένες ορμές και βουβή οργή, που κυοφόρησε μέσα της αμέτρητες εκρήξεις. Και ο PTA είχε τον τρόπο να χωρέσει σε ένα μικρό μπουκάλι έναν ολόκληρο ωκεανό από αντιθέσεις και συγκρούσεις.
