Δοκιμιογράφος, ποιητής, περιπλανώμενος κοσμοπολίτης, κινηματογραφιστής που θολώνει σκοπίμως τα νερά μεταξύ μυθοπλασίας και τεκμηρίωσης, Ο Δανός Γιον Μπανγκ Κάρλσεν έχει ως απώτερο σκοπό την «επανεφεύρεση της πραγματικότητας», όπως δηλώνει χαρακτηριστικά ο ίδιος και τα έξι ντοκιμαντέρ του που θα προβληθούν στο 18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης πιστοποιούν του λόγου το αληθές. Το Εθισμένες στη μοναξιά (1999) και το Πορτρέτο του Θεού (2001) αποτελούν τους δύο, τρόπον τινά, καρπούς της παραμονής του Κάρλσεν στη Νότιο Αφρική. Το πρώτο εξερευνά τη βαθιά ριζωμένη ανισότητα κι αδικία, που εξακολουθούν να επιβιώνουν ακόμη και στη μετά – Απαρτχάιντ εποχή, ενώ το δεύτερο ψηλαφεί την αδήριτη ανάγκη του ανθρώπου να πιστέψει σε μία άνωθεν δύναμη ανακούφισης, εστιάζοντας στους τρόφιμους μίας φυλακής.
Κινούμενο σε διαφορετικά μονοπάτια, το Γάτες στη Ρίγα (2014) συνιστά ένα ιδιόμορφο και πρωτότυπο οδοιπορικό στην πρωτεύουσα της Λετονίας, με τις αδέσποτες γάτες της πόλης να στρογγυλοκάθονται στη θέση του οδηγού. Γατίσια ραθυμία και οκνηρία σε αντιπαραβολή με τους πανικόβλητους ανθρώπινους ρυθμούς. Από τη Βαλτική μεταφερόμαστε στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού για να πάρουμε μία σκληρή γεύση από την ιδεοληπτική εμμονή της οπλοκατοχής και της αποθέωση της βίας ως προπύργιο ασφαλείας της ιδιοκτησίας, στο αιχμηρά ειρωνικό Το πουλί του Φοίνικα (1986). Παραμένοντας σε αμερικάνικο έδαφος, θα γίνουμε κοινωνοί της σκληρής όψης του γυαλιστερού ονείρου, της αυταπάτης που μετατρέπεται σε μέγγενη. Το Ξενοδοχείο Αστέρων (1981) φιλοξενούσε κάποτε μεγάλους αστέρες του Χόλιγουντ, αλλά τώρα στεγάζει κομπάρσους που πίστεψαν πως θα γίνουν αστέρια, αλλά ξεβράστηκαν στα απόνερα μίας λάμψης που αποδείχτηκε πέρα για πέρα απατηλή. Τέλος, το αυτοβιογραφικό Déjà vu (2015) ανατρέχει σε όλα τα θεμελιώδη σημεία αναφοράς που σημάδεψαν το έργο και την κοσμοθεωρία του ντοκιμαντερίστα και καλλιτέχνη Κάρλσεν.
Το έτερο τιμώμενο πρόσωπο του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης είναι ο Μαρκ Κάζινς, του οποίου το εντυπωσιακό βιογραφικό κοσμούν πολλά γαλόνια (διευθυντής στο κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Εδιμβούργου, συνιδρυτής και συν-εμπνευστής πολλών κινηματογραφικών projects και εναλλακτικών φεστιβάλ, συγγραφέας βιβλίων για την ιστορία του σινεμά) με κυριότερο όλων προφανώς ότι είναι στενός φίλος της θεσπέσιας Τίλντα Σουίντον. Ξεκινώντας την παρουσίαση των τεσσάρων ντοκιμαντέρ του Κάζινς που θα προβληθούν στο ΦΝΘ, θα σταθούμε αρχικά στο I Am Belfast (2015), ένα λυρικό και παθιασμένο φόρο τιμής του σκηνοθέτη στη γενέτειρά του, στον οποίο δεσπόζουν η φωτογραφία του πασίγνωστου Κρίστοφερ Ντόιλ και η μουσική του Ντέιβιντ Χολμς.
Επόμενος σταθμός μας το Ατομική ενέργεια: Ζώντας με φόβο και ελπίδα (2015), μία ειλικρινής κατάθεση φόβου για τους κινδύνους της πυρηνικής ενέργειας, με αρχειακό υλικό από τη Χιροσίμα, τη Φουκουσίμα και το Τσέρνομπιλ, καθώς και με τη μουσική επένδυση των Mogwai. Τρίτη στάση μας το πολλά υποσχόμενο Μια ιστορία για παιδιά και ταινίες (2013) πραγματοποιεί μία μαγευτική αναδρομή στην απεικόνιση της παιδικής φιγούρας στον παγκόσμιο κινηματογράφο. Τερματικός σταθμός μας στη συγκεκριμένη ρετροσπεκτίβα, το ντοκιμαντέρ Η πρώτη ταινία (2009). Ο Κάζινς στήνει ένα υπαίθριο σινεμά σε ένα χωριό του κουρδικού Ιράκ, προβάλλει ταινίες και μοιράζει κάμερες στα πάμφτωχα παιδιά του χωριού προκειμένου να γυρίσουν τις δικές τους ταινίες. Η ονειροπόληση του σινεμά εναντία στη σκληρή πραγματικότητα μίας ζωής ολότελα γκρίζας.
Παράλληλα με την παρουσίαση του έργου των Γιον Μπανγκ Κάρλσεν και Μαρκ Κάζινς, το 18ο ΦΝΘ πραγματοποιεί και ένα τρίτο αφιέρωμα, με τίτλο «Πρόσφυγες: Απόδραση προς την ελευθερία;», το οποίο περιλαμβάνει εννέα ντοκιμαντέρ που αποτυπώνουν ποικίλες διαστάσεις και όψεις της προσφυγικής φρίκης. Τρία από αυτά τα ντοκιμαντέρ εκτυλίσσονται στη Δανία, με το Ένα σπίτι στον κόσμο να παρακολουθεί από απόσταση αναπνοής της ζωή πέντε ανήλικων προσφύγων στη Δανία για διάστημα ενός έτους και το Ονειρεύομαι τη Δανία να αφηγείται την ιστορία ενός νεαρού πρόσφυγα από το Αφγανιστάν που αναζητά άσυλο στη Δανία. Το δε Πλωτό ξενοδοχείο «Ευρώπη» είναι μία δανό-σερβική συμπαραγωγή, που αναπλάθει τα βιώματα του σκηνοθέτη Βλάντιμιρ Τόμιτς. Στη διάρκεια του αιματηρού γιουγκοσλαβικού εμφυλίου, ο Τόμιτς είχε διαφύγει με την οικογένεια του προς τη Δανία και είχε παραμείνει για δύο χρόνια σε ένα αγκυροβολημένο πλοίο στο λιμάνι της Κοπεγχάγης, το οποίο έφερε την επωνυμία Flotel Europa.
Από εκεί και έπειτα, το ιταλικό νησί της Λαμπεντούζα φιγουράρει στο επίκεντρο δύο ταινιών του αφιερώματος, το βέλγικο Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί και τη συμπαραγωγή Αυστρίας, Ιταλίας και Ελβετίας, Η Λαμπεντούζα τον χειμώνα. Συνεχίζοντας, το Είμαι το Δουβλίνο από τη Σουηδία στηλιτεύει δηκτικά τον διαβόητο Κανονισμό «Δουβλίνο ΙΙ» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ το Εδώ εξορία: Ημερολόγια από παιδιά πρόσφυγες σκιαγραφεί τον πόνο του ξεριζωμού μέσα από μαρτυρίες ανήλικων προσφύγων από τη Συρία. Τη λίστα αυτού του θεματικού αφιερώματος συμπληρώνουν δύο ελληνικές παραγωγές. Το Όνειρο ζωής του Μορτέζα Τζαφαρί ακολουθεί κατά πόδας τον Γολγοθά της προσωρινής εγκατάστασης των προσφύγων σε κάποιο σημείο της Ελλάδος, ενώ το ντοκιμαντέρ Ο πιο μακρύς δρόμος της Μαριάννας Οικονόμου φέρνει στο φως την ιστορία δύο εξιλαστήριων θυμάτων που παγιδεύτηκαν από τους διακινητές, οι οποίοι συνεχίζουν την επικερδή απάνθρωπη δουλειά τους ανενόχλητοι.
