Με τη θέρμη του αληθινού υπέρμαχου της θεωρίας του δημιουργού, ο Truffaut δήλωσε κάποτε ότι “μια ταινία του Bresson ή του Tati είναι αναγκαστικά και a priori έργο ιδιοφυΐας, απλώς επειδή από την αρχή μέχρι το “Τέλος” επιβάλλεται μια μοναδική, απόλυτη αυθεντία”. Οι ομοιότητες των δύο δημιουργών είναι διαφωτιστικές. Αμφότεροι ξεκίνησαν την κινηματογραφική τους σταδιοδρομία τη δεκαετία του 1930, εργάστηκαν σε ταινίες στη διάρκεια του πολέμου, και διακρίθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Αμφότεροι αφιέρωσαν χρόνια ολόκληρα σε κάθε ταινία. Η παραγωγή του Tati, με έξι μόνο μεγάλου μήκου ταινίες την περίοδο από το 1949 ως το 1973, ήταν ακόμα ισχνότερη απ’ αυτή του Bresson. Αμφότεροι πειραματίστηκαν με τις αποσπασματικές, ελλειπτικές αφηγήσεις και τις ασυνήθιστες χρήσεις του ήχου.
Αντίθετα από τον Bresson, όμως, ο Tati γύρισε κάποιες εξόχως δημοφιλείς ταινίες. Καθώς, εκτός από σκηνοθέτης ήταν και ηθοποιός, απέκτησε διεθνή προβολή και ακτινοβολία. Απ’ αυτή την άποψη, ο Tati έμοιαζε με τον Buñuel ως προς το γεγονός ότι ωθούσε τις μοντερνιστικές τάσεις προς την προσιτή, εμπορική παράδοση. Σε πρώτο επίπεδο, οι ταινίες του είναι σατιρικά σχόλια πάνω στις τελετουργίες της σύγχρονης ζωής: διακοπές, ταξίδια, στέγαση, εργασία. Δηλώνοντας αναρχικός, πίστευε στην ελευθερία, στην εκκεντρικότητα και στην ευθυμία. Οι ταινίες του δε διαθέτουν ισχυρή πλοκή: τα πράγματα απλώς συμβαίνουν, το ένα μετά το άλλο, και σχεδόν τίποτα δε διακυβεύεται. Η ταινία συσσωρεύει μικρά κοινότοπα γεγονότα, όπως τα μικροσυμβάντα του Ιταλικού Νεορεαλισμού, μόνο που εδώ αντιμετωπίζονται ως κωμικά ευρήματα.
Η ταινία Jour de Fête (Μέρα γιορτής, 1949) αποτελεί το πρότυπο για το μελλοντικό έργο του Tati. Ένα μικρό καρναβάλι έρχεται σ’ ένα χωριό, ο κόσμος διασκεδάζει μια μέρα αργίας και το καρναβάλι φεύγει την επομένη. Εν μέσω της γιορτής, ο ταχυδρόμος του χωριού, ο Φρανσουά, τον οποίο υποδύεται εκπληκτικά ο Tati, συνεχίζει να μοιράζει το ταχυδρομείο κι αποφασίζει να υιοθετήσει “αμερικάνικές” μεθόδους ώστε να έχει επαρκή αποτελεσματικότητα. Ο οριοθετημένος χρόνος και τόπος, η αντίθεση μεταξύ μονότονης ρουτίνας κι εκρήξεων ξέφρενης διασκέδασης, ο θορυβοποιός πρωταγωνιστής που αναστατώνει τη ζωή όλων των άλλων κι η παραδοχή ότι μόνο τα παιδιά κι οι εκκεντρικοί γνωρίζουν το μυστικό της ευθυμίας, είναι στοιχεία που επανεμφανίζονται στο μεταγενέστερο έργο του Tati. Η χαλαρή πλοκή που οικοδομείται με βάση καλοδουλεμένα κωμικά ευρήματα και μοτίβα σε μια ισχυρή αλυσίδα αιτίου αποτελέσματος, θα γίνει το σήμα κατατεθέν του Tati.
Η Μέρα γιορτής εγκαινιάζει το χαρακτηριστικό στυλ του Tati. Η κωμωδία δεν είναι λεκτική (ελάχιστα λέγονται, κι αυτά συχνά με ψιθύρους ή μισόλογα), αλλά οπτική κι ακουστική. Ο Tati, άχαρος σαν τηλεγραφόξυλο αλλά ικανός για εξωφρενικά μηχανικές χειρονομίες, ήταν ένας απ’ τους μεγαλύτερους κλόουν του κινηματογράφου. Όπως κι ο Buster Keaton, ήταν επίσης ένας απ’ τους πιο καινοτόμους δημιουργούς, βασιζόμενος σε γενικά πλάνα που απεικονίζουν διαφορετικά μεταξύ τους στοιχεία σ’ όλο το κάδρο ή σε βάθος. Αλλαγές στην πηγή ή στο επίπεδο του ήχου μεταστρέφουν την προσοχή μας από μια πλευρά του πλάνου σε άλλη.
Ακόμη μεγαλύτερη επιτυχία σημείωσε η ταινία Les Vacances de M. Hulot (Οι διακοπές του κ. Ιλό, 1953). Το σκηνικό είναι ένα παραθαλάσσιο θέρετρο, στο οποίο συρρέουν πολλοί μεσοαστοί και η δράση συνοψίζεται σε μια βδομάδα διαμονής τους. Η αποδιοργανωτική δύναμη είναι ο κ. Ιλό, που επιμένει να περάσει όσο το δυνατόν καλύτερες διακοπές. Καταστρέφει τα γεύματα ρουτίνας, τις κανονισμένες εξόδους και τα ήρεμα βράδια των χαρτοπαιγνίων. Το θορυβώδες αυτοκίνητό του ενοχλεί τους παρεθεριστές, το εξωφρενικά ερασιτεχνικό του παίξιμο στο τένις τσακίζει τους πάντες και τα γελοία καμώματά του στην παραλία βασανίζουν τους παρευρισκομένους. Το υποκριτικό ταλέντο του Tati αιχμαλώτιζε το κοινό καθώς αναβίωσε την παράδοση της παντομίμας των Chaplin και Keaton. Για άλλη μια φορά ο ήχος καθοδηγεί το μάτι και χαρακτηρίζει ανθρώπους και αντικείμενα, από την εκκωφαντική εξάτμιση του αυτοκινήτου του Ιλό μέχρι το μουσικό χτύπημα της πόρτας του εστιατορίου του ξενοδοχείου και τον απότομο εξοστρακισμό μιας μπάλας του πινγκ πονγκ καθώς εισβάλλει στο σαλόνι του ξενοδοχείου. Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι ο σκηνοθέτης Tati συνέθεσε μια ταινία με κινηματογραφική δομή που οφείλει ελάχιστα στην παραδοσιακή πλοκή. Εναλλάσσοντας δυνατά οπτικά κωμικά ευρήματα με “κενές” στιγμές που καλούν τον θεατή να δει την καθημερινή ζωή κωμικά. Οι διακοπές του κ. Ιλό προεικονίζουν τα πιο ακραία πειράματα του Play Time.
Πίσω στο Παρίσι, ο Ιλό ξεκινάει μια κεφάτη επίθεση κατά της σύγχρονης ζωής με τη δουλειά και τον ελεύθερο χρόνο, στην ταινία Mon Oncle (Ο Θείος μου, 1958). Τα παράθυρα ενός μοντέρνου σπιτιού φαίνονται να κατασκοπεύουν τους περαστικούς κι ένας πλαστικός σωλήνας που βγαίνει από ένα φυτό γίνεται γιγάντιο φίδι. Τα γενικά πλάνα του Tati δείχνουν και πάλι ανθρώπους στο έλεος του περιβάλλοντος που έχουν δημιουργήσει. Το αποτέλεσμα είναι μια κωμική εκδοχή του πορτραίτου της αστικής αλλοτρίωσης που φιλοτέχνησε ο Antonioni.
Η διεθνής επιτυχία του Mon Oncle, που κέρδισε Όσκαρ καλύτερης ξένης ταινίας, ενθάρρυνε τον Tati να ξεκινήσει το πιο φιλόδοξο σχέδιό του. Στα περίχωρα του Παρισιού κατασκεύασε μια ψεύτικη πόλη με πλακόστρωτα, νερό και ηλεκτρικό, και πολλή κίνηση. Γύρισε εκεί την ταινία του σε 70mm με στερεοφωνικό πεντακάναλο ήχο. Το αποτέλεσμα ήταν η ταινία Play time (1967), μια από τις πιο τολμηρές ταινίες της μεταπολεμικής εποχής. Γνωρίζοντας ότι το κοινό θα περίμενε τον Ιλό, ο Tati περιόρισε αισθητά την παρουσία του. Ξέροντας ότι οι θεατές βασίζονται σε κοντινά πλάνα κι επικεντρωμένα καρέ που καθοδηγούν την προσοχή τους, ο Tati έφτιαξε σχεδόν εξ ολοκλήρου την ταινία με γενικά πλάνα και σκόρπισε τα κωμικά του ευρήματα σ’ όλες τις γωνίες του κάδρου. Μερικές φορές, όπως στη μακράς διάρκειας σεκάνς της διάλυσης του εστιατορίου Royal Garden, συσσωρεύει ταυτόχρονα κωμικά ευρήματα στο κάδρο, προκαλώντας την προσοχή του θεατή για πιο προσεκτική παρατήρηση. Το ύφος κι ο τρόπος, με τον οποίο ο Tati σατιρίζει τη ρουτίνα της πόλης, αλλά και τον τον τουρισμό είναι μια άμεση ενθάρρυνση της οπτικής γωνίας που βλέπει ολόκληρη τη ζωή ως παιχνίδι –Play Time– (αναρωτιέμαι αν “Tο παιχνίδι του Κόσμου και των κόσμων” του Κ. Αξελού προσομοιάζει στον γίγαντα Tati).
Επειδή ο Tati επέμενε να προβληθεί το Play Time στα 70mm, η ταινία δεν είχε ευρεία διανομή κι έτσι στέφθηκε με παταγώδη αποτυχία και σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα απ’ την έξοδό της στις αίθουσες. Ο Tati κήρυξε πτώχευση κι η καριέρα του ουδέποτε ανέκαμψε. Μεγάλο του όνειρο, μέχρι το τέλος της ζωής του, ήταν να φτιάξει μια αίθουσα οπουδήποτε στον κόσμο, όπου θα πρόβαλλε το Play Time, κάθε μέρα εσαεί.
Ο Tati γύρισε ακόμα δυο ταινίες. Στην ταινία Traffic (Ο κύριος Ιλό στο χάος της κυκλοφορίας, 1971), ο Ιλό βοηθάει μια κοπέλα να παραδώσει ένα τροχόσπιτο στο σαλόνι αυτοκινήτου στο Άμστερνταμ. Πιο απλή από το Play Time ή το Les Vacances de M. Hulot, το Traffic σατιρίζει την κουλτούρα του αυτοκινήτου. Η ταινία Parade (1974), που γυρίστηκε για τη σουηδική τηλεόραση, είναι ένα ψευδοντοκυμαντέρ που υμνεί το τσίρκο και το κοινό του. Ως συνήθως, ο Tati θολώνει τα όρια μεταξύ παράστασης και κωμωδίας της καθημερινής ζωής.
