10. Nuri Bilge Ceylan – Ahlat Agaci (The Wild Pear Tree)
Η καινούργια κινηματογραφική επιτυχία του αγαπημένου “γείτονα” Ceylan, του οποίου το βλέμμα δε λέει να κοπάσει, έσκασε μύτη σε μια πλούσια ποιοτικά κινηματογραφική χρονιά. Σ’ αυτή τη νέα ιστορία του Τούρκου κινηματογραφιστή, ένας συγγραφέας επιστρέφει στο χωριό του, όπου αναμετράται -ως είθισται σε τέτοιες περιπτώσεις- με το παρελθόν του και κυριότερα: την καταγωγή του. Ένα ταρκοφσκικό κομψοτέχνημα σπάνιας φινέτσας, με ντελικάτη κινηματογράφιση και “τρισδιάστατη” αφήγηση, που σφραγίζει την κυρίαρχη παρουσία του Nuri Bilge Ceylan στα κινηματογραφικά πράγματα.
9. Matteo Garrone – Dogman
Ο Matteo Garrone, ο δημιουργός των μεγάλων επιτυχιών Gomorra (2008) και Reality (2012), επιστρέφει με ένα εξαιρετικό φιλμ, το πιο γεμάτο, το πιο ώριμο -ίσως το πιο αντιπροσωπευτικό- στην μέχρι τώρα κινηματογραφία του. Ο Marcello (Marcello Fonte) είναι ένας ήσυχος “κυνοφροντιστής” σε μια ολότελα λούμπεν γειτονιά της Κάτω Ιταλίας, που περνά τις μέρες του μοιράζοντας την αγάπη του ανάμεσα στην κόρη του, στους σκύλους και στην ανθρώπινη ράτσα. Ποιός θα τον προδώσει πρώτος; Μια βαρύτατη διαλεκτική ματιά πάνω στις συν-υπάρχουσες αντιθετικές ποιότητες της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης. Γνήσιος κινηματογραφιστής ο Garrone, ξετυλίγει το κουβάρι της αφήγησης χτίζοντας αριστοτεχνικά ένα και μόνο συναίσθημα, αυτό της βουβής κραυγής.
8. Filipa Reis & João Miller Guerra – Djon África
Djon África είναι ο τίτλος της πρώτης ταινίας μεγάλου μήκους του καλλιτεχνικού διδύμου που συνυπογράφει μια σειρά από εξαίρετα ντοκυμαντέρ στην Πορτογαλία, η Filipa Reis και ο João Miller Guerra. Στο κέντρο αυτού του υβριδικού ντοκυμαντέρ φαντασίας βρίσκεται η ταυτότητα, εθνική και μη, έννοια που έχει εκπέσει -δικαίως- στον σύγχρονο κόσμο. Μια τυχαία συνάντηση στέκεται αφορμή για τον 25χρονο “dreadlocks” Πορτογάλο, Djon África, να ξεκινήσει το ταξίδι του στην πίστα της αναζήτησης των ριζών του στο μακρινό(;) Cabo Verde -πρώην Πράσινο Ακρωτήριο. Ελπίζει να βρει τελικά τον πατέρα του, έναν τυχοδιώκτη τον οποίο δεν έχει γνωρίσει ποτέ του. Μια καθαρή ματιά πάνω στη γοητεία της αναζήτησης της ταυτότητας του Djon.
7. Zhangke Jia – Jiang hu er nv (Ash Is Purest White)
Ένα κωμικοτραγικό γκανγκστερικό ερωτικό μελόδραμα τοποθετημένο στη βιομηχανική πόλη της Datong, στη Βόρεια Κίνα, έρχεται από την Ασία και συγκεκριμένα τον Κινέζο, Jiang hu er nv, αυτό το ανήσυχο τέρας καλλιτεχνικής δημιουργίας. Η τριμερής δομή του φιλμ ξεκινά ακολουθώντας την ταραχώδη Qiao (Tao Zhao) και τον φίλο της, Bin (Fan Liao), που ερωτοτροπούν παιχνιδίζουν και παιχνιδίζονται στα όρια της αφέλειας, διασκεδάζοντας με τους εχθρούς και τους “ανωτέρους” τους, πριν επεκταθεί σε μια επική αφήγηση για το πώς οι αφηρημένες δυνάμεις επηρεάζουν το υπαρξιακό δράμα και τελικά διαμορφώνουν τις ατομικές ζωές. Το Γιν και το Γιανγκ διαπερνά με τεράστια συνέπεια την ταινία.
6. Alexandre Moratto – Socrates
Ο Αμερικανο-βραζιλιάνος Alexandre Moratto, είναι η πιο τρανταχτή απόδειξη πως ο Κινηματογράφος δε χρειάζεται λεφτά, εργοδότες, και λοιπές συμμαχικές δυνάμεις, αλλά όραμα, προσήλωση, καρδιά, ψυχή και μερικά, εώς πολλά, κότσια. Μια ταινία με πενιχρά οικονομικά μέσα, θαμπώνει με τη λάμψη της στο ταξίδι της καθιέρωσής της στις αίθουσες και στα διεθνή φεστιβάλ. Πρόσφατα θάμπωσε και αποθεώθηκε, και στο “δικό” μας, ΦΚ Θεσσαλονίκης. Μετά τον αιφνίδιο θάνατο της μητέρας του, ο Socrates (Christian Malheiros), ένας 15χρονος που ζει στο περιθώριο της ακτής του Σάο Πάολο, πρέπει να σταθεί στα πόδια του και να επιβιώσει ολομόναχος, ενώ συνειδητοποιεί σταδιακά τη θλίψη του. Μια μυστηριώδης διαδρομή προς την αυτογνωσία. Η “άνοιξη” του βραζιλιανικού Κινηματογράφου καλά κρατεί.
5. Bing Wang –
Χωρίς αμφιβολία, η μακρά διάρκεια του ντοκυμαντέρ Dead Souls (496 λεπτά) της σπουδαίας Κινέζας δημιουργού Bing Wang , το καθιστά κάτι σαν μια οριακά δύσκολη κινηματογραφική εμπειρία. Επίσης, το επικών διαστάσεων ντοκυμαντέρ της Bing είναι ένα ζωτικής σημασίας έργο μνήμης, δίνοντας εκτεταμένη φωνή σε μερικούς από τους ανθρώπους που επιβίωσαν από τα στρατόπεδα αναδημιουργίας της κομμουνιστικής Κίνας -ιδιαίτερα εκείνων της Jiabiangou και του Mingshui -από το 1958 ως το 1961. Οι κρατικοί “καθαριστές” αφού τους φόρεσαν την ταμπέλα “δεξιοί”, για λόγους που δεν τους εξήγησαν ποτέ, τους εξανάγκασαν ν’ ασχοληθούν με τις άγονες γεωργικές εργασίες μέχρι να φτάσουν στο χείλος του θανάτου από την πείνα. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν πλέον την ευκαιρία να μιλήσουν αναπαριστώντας ιστορίες που γεμίζουν με ανέκδοτα μέχρι και για τον κανιβαλισμό. Ένα πραγματικό έπος.
4. Richard Billingham – Ray & Liz
Ο Βρετανός καλλιτέχνης φωτογράφος Richard Billingham, αφού κατέκτησε τον κόσμο με την έκδοση ενός παντελώς αλλόκοτου φωτογραφικού άλμπουμ (Ray’s A Laugh) στα μέσα της δεκαετίας του ’90, με τρομακτικής ατμόσφαιρας εικόνες του αλκοολικού πατέρα του και της γεμάτης τατουάζ τυραννικής φιγούρας της μητέρας του, κάνει το κινηματογραφικό του ντεμπούτο ζωντανεύοντας στριμωγμένες μνήμες από το εφιαλτικό παρελθόν στο οικογενειακό του περιβάλλον, στην καρδιά μιας παρηκμασμένης εργατικής γειτονιάς, στο West Midlands. Μια κινηματογραφική εμπειρία που ξεχειλίζει από ειλικρίνεια και αμηχανία, μια ιστορία που παίζεται στα “όρια”, μια σπουδαία ταινία, η οποία σημάδεψε το πρόσφατο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης κερδίζοντας δικαιότατα την υψηλότερη διάκριση.
3. Alfonso Cuarón – Roma
Περίπου μια δεκαετία πριν, λίγο μετά την ολοκλήρωση του δυστοπικού δράματος Children of Men (Τα παιδιά των ανυρώπων), το 2006, ο σκηνοθέτης Alfonso Cuarón επεξεργάστηκε την ιδέα να κάνει μια αυτοβιογραφική ταινία βασισμένη στην παιδική του ηλικία. Προηγουμένως, είχε δουλέψει σε διάφορα σενάρια που αντικατόπτριζαν κάπως λοξά την παιδική του ηλικία μέσα από ιστορίες οικογενειών που παρακμάζαν ή μέσα από ιστορίες με έντονη την πατρική απουσία από το οικογενειακό περιβάλλον -πράγμα που ο ίδιος είχε υπομείνει σε νεαρή ηλικία. Ωστόσο, χρειάστηκε αρκετός χρόνος για να συνυπάρξει η αίσθηση των αναμνήσεών του με την τελευταία του ταινία Roma, που δημιουργήθηκε με επίπονη συναισθηματική φόρτιση, επισταμένη λεπτομέρεια χειρουργική ακρίβεια και πρωτοφανή σκηνοθετική δεξιοτεχνία. Ο Cuarón, αποδεικνύει με την πιο προσωπική του ταινία γιατί είναι συγκαταλέγεται στους κορυφαίους κινηματογραφικούς δημιουργούς των ημερών μας.
2. Hirokazu Koreeda – Manbiki kazoku (Shoplifters)
Το Manbiki kazoku (Shoplifters) του Hirokazu Kore-eda είναι μια σύνθετη, περίτεχνη και μυστηριώδης ταινία με ένα προκλητικά απρόβλεπτο και αποκαλυπτικό φινάλε, αντάξιο της ψυχολογικής αγωνίας ενός κλασικού φιλμ νουάρ. Ωστόσο, η ταινία δεν είναι κάτι τέτοιο γενικά. Στην πραγματικότητα, είναι ένα από τα πιο περίπλοκα και ξεχωριστά οικογενειακά δράματα του κλασικού ιαπωνικού Κινηματογράφου, ένα πεδίο στο οποίο ο Kore-eda είναι αχτύπητος, ασυναγώνιστος, τουλάχιστον μεταξύ των σύγχρονών του. Οι πιο σημαντικές μετατοπίσεις του σκηνικού συμβαίνουν διακριτικά, σχεδόν αόρατα, εκτός από εκείνες, τις μεγάλες, σε μέγεθος χιονοστιβάδας αποκαλύψεις, στο τελευταίο τμήμα του φιλμ. Δεν ξέρω, αν υπάρχει άλλος σύγχρονος δημιουργός που έχει τόση μεγάλη συνέπεια σ’ αυτό που λέγεται υπέρβαση της απλότητας.
1. Abbas Kiarostami – 24 Hours
Δεν είναι ούτε ταινία φαντασίας -αυστηρά μιλώντας- ούτε όμως ένα παραδοσιακό ντοκιμαντέρ: Το φιλμ 24 Frames του αποθανόντος μαέστρου του ιρανικού Κινηματογράφου, Abbas Kiarostami είναι μια πειραματική προσπάθεια που επιβάλλει τη φύση της μη φανταστικής απεικόνισης -και μ’ αυτόν τον τρόπο καταδεικνύει έναν διασκεδαστικό δια-λογισμό/συλλογισμό πάνω στη θνητότητα. Ένας σκηνοθέτης που έδωσε ρέστα γνωρίζοντας ότι αυτό θα ήταν το τελευταίο του έργο. Αυτή η μοναδική προσπάθεια του Kiarostami, σηματοδοτείται και σημασιοδοτείται από είκοσι τέσσερις ακίνητες εικόνες, οι οποίες (εκτός από την πρώτη, τη ζωγραφική του Bruegel -1565 – Οι κυνηγοί στο χιόνι) είναι εντελώς προσωπικές κι έρχονται στην “κινούμενη” ζωή με μέσα που παράγονται από υπολογιστή. Δεν υπάρχει κανένα ξεκάθαρο δράμα σε καμία από αυτές τις σκηνές, κάθε μία από τις οποίες διαρκεί περίπου τεσσεράμισι λεπτά. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν μοτίβα, τα οποία αναδύονται σιγά-σιγά κι έχουν ως πρόταγμα την συν-ενοποίηση θεμάτων, όπως η απομόνωση, η μοναξιά και το αμείλικτο της φθοράς του χρόνου. Αυτό το ταξίδι, βέβαια, οδηγεί τελικά στον τάφο, και ο θάνατος κρέμεται σαν φάντασμα πάνω σ’ αυτές τις ακίνητες, αλλά φοβερά ασταθείς εικόνες. Η αγάπη είναι το πιο ισχυρό τεκμήριο της ταινίας, θέμα το οποίο ο Kiarostami περιβάλλει με περισσή κινηματογραφική στοργή.
