Αυτή είναι η τρίτη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας που έχει σκηνοθετήσει ο Ernesto Contreras και η πρώτη που διανέμεται εμπορικά στην Ελλάδα. To ντεμπούτο του Blue Eyelids (2007) πήρε μέρος στο επίσημο πρόγραμμα της Εβδομάδας Κριτικής στο 60ο φεστιβάλ των Καννών, διεκδικώντας τη Χρυσή Κάμερα, ενώ προβλήθηκε και στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, στο τμήμα «Ημέρες Ανεξαρτησίας». Η δεύτερη ταινία του The Obscure Spring (2014), μεταξύ άλλων κέρδισε τρία βραβεία Ariel (μοντάζ, μουσικής και ήχου). Πέρα από τα παραπάνω, έχει σκηνοθετήσει ως τώρα 15 επεισόδια της δημοφιλούς τηλεοπτικής σειράς El Chapo. Η ταινία Ονειρεύομαι σε άλλη γλώσσα (Sueño en otro idioma) έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στο φεστιβάλ του Σάντανς του 2017, όπου και κέρδισε το Βραβείο Κοινού (στην κατηγορία World Cinema – Dramatic). Στην Ελλάδα προβλήθηκε για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 2017, στο τμήμα Ανοιχτοί Ορίζοντες.
Ο Μαρτίν είναι ένας νεαρός, παθιασμένος γλωσσολόγος. Στο πλαίσιο μιας έρευνάς του πηγαίνει στη μεξικάνικη ενδοχώρα, σε μια περιοχή όπου παλιότερα μιλιόταν από τους ιθαγενείς η γλώσσα Ζικρίλ. Πλέον, μόλις τρεις ηλικιωμένοι άνθρωποι, που ζουν σ’ αυτή την περιοχή, μιλούν τη συγκεκριμένη γλώσσα, σε ολόκληρο τον κόσμο: μια γυναίκα και δύο άντρες. Όταν η γυναίκα πεθαίνει, μένουν μόνον ο δον Εβαρίστο και ο δον Ισάουρο, ως οι μοναδικοί θεματοφύλακες μιας γλώσσας που χάνεται. Ο Μαρτίν πασχίζει να τους βάλει να συνομιλήσουν έτσι ώστε να καταγράψει τους διαλόγους τους και να μελετήσει τη γλώσσα, προκειμένου να τη διατηρήσει ζωντανή. Να μην χαθεί όταν εκείνοι πεθάνουν.
Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα: οι δύο γέροι χωρικοί είναι μαλωμένοι και δεν έχουν ανταλλάξει κουβέντα εδώ και 50 χρόνια! Για ποιον λόγο μάλωσαν οι δύο τους, ενώ στα νιάτα τους ήταν κολλητοί φίλοι; Μήπως ευθύνεται μια γυναίκα για τον καυγά τους; Ή υπάρχει κάποιο άλλο καλά κρυμμένο μυστικό; Ποια είναι η κατάλληλη στιγμή για να βρει κανείς εξιλέωση; Πού βρίσκεται αυτό το εξωτικό μέρος όπου λέγεται πως κατοικεί η αληθινή αγάπη; Και είναι σήμερα η γλώσσα που μιλούν οι ερωτευμένοι καταδικασμένη να μείνει αμετάφραστη;
Στο εκπληκτικό τραγούδι των Violent Femmes Add it up, υπάρχουν οι εξής στίχοι: «Words to memorize/ Words hypnotize/ Words make my mouth exercise/ Words all fail the magic prize/ Nothing I can say when I’m in your thighs». Οι λέξεις τα κάνουν όλα αυτά… Εν αρχή ην ο Λόγος. Και μιας που παίζουμε με τις λέξεις, στην παραπάνω βιβλική φράση, ο Λόγος εννοείται ότι δεν έχει να κάνει με το εργαλείο της γλώσσας, αλλά με τη Λογική. Όμως, Λόγος (γλώσσα) και Λογική (αντίληψη) είναι έτσι κι αλλιώς συνυφασμένα. Έρευνες εδώ και πάρα πολλά χρόνια έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως η μητρική γλώσσα ενός ανθρώπου επιδρά και καθορίζει τον τρόπο που σκέφτεται για τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων του χώρου και του χρόνου.
Υπάρχει και η άποψη που υποστηρίζει ότι όταν αρχίσεις να σκέφτεσαι, όταν αρχίσεις να ονειρεύεσαι σε άλλη γλώσσα, τότε και μόνον τότε σημαίνει ότι την έχεις μάθει σε απόλυτο βαθμό. Θαυμάσια όλα αυτά, όπως και ο τίτλος τούτης της ταινίας: «Ονειρεύομαι σε άλλη γλώσσα». Στην περίπτωσή μας, έχουμε να κάνουμε με μια φυλή ιθαγενών σε μια περιοχή του Μεξικού, που ενώ έχει αφομοιωθεί από τον σύγχρονο πολιτισμό –κι επομένως έχει ασπαστεί την ισπανόφωνη κουλτούρα και κυρίως την ισπανική γλώσσα– κάποια, ελάχιστα μέλη της, ονειρεύονται σε άλλη γλώσσα. Στη γλώσσα με την οποία μεγάλωσαν. Στη γλώσσα μέσω της οποίας έμαθαν τον κόσμο. Στη γλώσσα με την οποία έμαθαν να ερωτεύονται. Πάντως, κατά πως φαίνεται, σε όλες τις γλώσσες του κόσμου υπάρχουν θέματα ταμπού.
Υπάρχουν θέματα ανομολόγητα, που δεν πρέπει να ειπωθούν, δεν πρέπει να διαδοθούν, ουσιαστικά δεν πρέπει να υπάρχουν. Για να μην υπάρξει στιγματισμός. Για να μην υπάρξει περιθωριοποίηση. Κι έτσι, η φιλία γίνεται έχθρα και πείσμα. Έως ότου ο παράξενος γλωσσολόγος εμφανίζεται για να ανακατέψει τα λιμνάζοντα νερά. Για να ψάξει τι ακριβώς συνέβη. Ναι, τα κίνητρά του είναι ιδιοτελή, αυτό που τον ενδιαφέρει είναι να μην χαθεί μια γλώσσα από τον πλανήτη. Καταλαβαίνει σύντομα, όμως, πως δεν μπορεί να είναι ένας απλός παρατηρητής. Ένας επιστήμονας, που απλώς κάνει τη δουλειά του. Θα εμπλακεί συναισθηματικά με περισσότερους από έναν τρόπους. Στην ουσία, μάλλον θα ηττηθεί. Θα κερδίσει όμως σε γνώση, σε εμπειρία, σε θύμησες.
Για να καταλάβετε το μέγεθος του εγχειρήματος του Contreras, αρκεί να σας πούμε ότι δημιούργησε ειδικά για το φιλμ μια γλώσσα η οποία δεν είναι υπαρκτή: τη γλώσσα Ζικρίλ. Και πολύ έξυπνα, σε αρκετούς διαλόγους που γίνονται στα Ζικρίλ δεν… μεταφράζει όσα λέγονται. Μας αφήνει, δηλαδή, στην ίδια άγνοια με τον γλωσσολόγο. Ρισκαδόρικη επιλογή, η οποία όμως σαφώς και λειτουργεί. Γενικά, κάθε φορά που ποντάρει στον μαγικό ρεαλισμό και τον μυστικισμό, κάθε φορά που «ενώνει» τον κόσμο των ζωντανών με εκείνον των πνευμάτων, κάθε φορά που τυλίγει τις σκηνές του με ομίχλη ή τις τοποθετεί στην -σαφώς ενέχουσα ρόλο συμβόλου- ζούγκλα και την περίφημη σπηλιά, την είσοδο κατά μία έννοια του δικού τους Αχέροντα για τους ιθαγενείς, η ταινία κερδίζει πόντους.
Τα φλασμπάκ αποκαλύπτουν το μυστικό, μια παράλληλη ερωτική ιστορία στο σήμερα λειτουργεί δραματουργικά έτσι ώστε η συνολική ιστορία να προχωρήσει προς τα εμπρός. Ναι, κατ’ ουσίαν, για ένα ερωτικό τρίγωνο μας μιλάει η ταινία, αλλά εννοείται ότι προχωράει τουλάχιστον ένα βήμα πιο πέρα. Δεν πριμοδοτεί τη στείρα και συντηρητική «επιστροφή στις ρίζες», αλλά μας υπενθυμίζει ότι χωρίς μνήμη, χωρίς στερεά εφόδια από το παρελθόν, δεν πας πουθενά. Γι’ αυτό και η εγγονή του ενός από τους δυο γέρους έχει κομβικό ρόλο. Δεν την ενδιαφέρει να διατηρήσει ζωντανή τη γλώσσα του παππού της.
Αυτό που την ενδιαφέρει είναι να φύγει από την περιοχή, να πάει στην πόλη, όπου θα της δοθούν περισσότερες ευκαιρίες ανέλιξης. Ασφυκτιά στον τόπο της, μιας και δεν της δίνεται η δυνατότητα να φτιάξει κάτι στέρεο. Το μόνο –μικρής κλίμακας- θέμα που εμφανίζει η ταινία έχει να κάνει με τους χρόνους της, με τους ρυθμούς της. Με τη δραματουργία, που κάποια στιγμή εμφανίζει αμηχανία. Ας είναι. Πρόκειται για μια ταινία που πατά στέρεα στη Γη κι έχει το κεφάλι της στα σύννεφα. Μινιμαλιστική φέτα ζωής από τη Λατινική Αμερική.
- Αναδημοσίευση από MoviedLtd
